20.0 Büyüklüğünde Bir Sarsıntı Olursa Neler Yaşanır? Aslında Teknik Olarak Mümkün!
Her yıl Dünya çapında yaklaşık 20.000, günde ise ortalama 55 zelzele oluyor lakin bunların birçok yalnızca minik sarsıntılar olduğu için hissedilmiyor. Bu zelzelelerin büyüklüğü ise Richter ölçeğiyle ölçülüyor.
Bir zelzele ülkesinde yaşadığımız için bu üzere bilgilere yıllardır hakimsiniz. Lakin mevzu 20.0 büyüklüğünde bir zelzele senaryosu olunca işler oldukça karmaşıklaşıyor.
Richter ölçeği, bir zelzelenin açığa çıkardığı güç ölçüsünü logaritmik bir formda derecelendirir. Pekala logaritmik ne manaya gelir?
Yani bu, salınan güç ölçüsünün ölçekteki tam sayı pahaları ortasında 31,7 kat artış olduğu manasına gelir. Örneğin, 2.0ML [2 büyüklüğünde] bir sarsıntı, 1.0ML’likten yaklaşık 32 kat daha fazla güç salar. 3.0ML’lik bir sarsıntı ise 1.0ML’likten 1000 kat daha güçlüdür.
Şimdiye kadar kaydedilen en büyük sarsıntı 9.5 büyüklüğündeydi ve yaklaşık on dakika sürmüştü.
Şili’de 1960 yılında yaşanan bu sarsıntıda 1655 kişi ölmüş ve iki milyon kişi evsiz kalmıştı. Ayrıyeten yaklaşık beş milyar dolarlık hasar oluşmuştu.
Depremin çabucak akabinde Şili’nin güneyi, Hawaii, Japonya, Filipinler, Yeni Zelanda’nın doğusu, Avustralya’nın güneydoğusu ve Aleut Adaları’nı kapsayan tsunamiler meydana gelmişti.
Bu sarsıntının ayrıntılarını bu içeriğimizden okuyabilirsiniz:
Gelelim temel sorumuza: 20.0 büyüklüğünde bir sarsıntının açığa çıkması için ne gerekir?
Bunu daha güzel anlayabilmek için temel bilgilerimizi hatırlamamızda yarar var. Bildiğiniz üzere sarsıntıların birçoklarına tektonik plakaların hareketleri neden olur. Volkanik patlamalar ve gök taşı çarpmaları üzere olaylardan da kaynaklanabilirler.
Yer kabuğunu oluşturan bu levhalar, dönüşüm hududu adı verilen bir bölgede birbirlerine karşı kayabilirler. Levhalar farklı taraflarda hareket ettiklerinde, yer kabuğunda fay çizgisi ismi verilen bir kırılmaya neden olabilirler. Birden fazla zelzelenin gerçekleştiği yer de burasıdır.
Levhalar birbirlerini sıkıca iterken sürtünme yaratırlar ve gereğince sürtünme varsa birbirlerine kilitlenerek kaymayı durdurabilirler. Fakat itiş devam ettikçe bastırılmış güç ve basınç artacaktır.
Basınç, gereğince arttığında sürtünmeye karşı galip çıkarak çok güçlü ve ani bir kaymayaneden olacaktır. Bu da sarsıntı olarak bildiğimiz titreşime neden olur. Fay çizgisi ne kadar uzunsa zelzele de o kadar büyük olur.
Peki 20.0 büyüklüğünde bir zelzele üretmek için ne kadar uzun bir fay çizgisi gerekir?
10.5 büyüklüğünde bir sarsıntı üretmek için yaklaşık 80.000 km’lik bir fay uzunluğuna gereksiniminiz olacaktır. Dünya’nın etrafının yalnızca 40.000 km olduğu göz önüne alındığında, bu pek muhtemel değildir.
Bu nedenle “bir fay sınırı kaynaklı” 20.0 büyüklüğünde bir sarsıntının olması mümkün görünmüyor. Lakin çabucak sevinmeyin, farklı bir yolla gerçekleşmesi mümkün.
Büyük bir gök taşının çarpması durumunda, şimdiye kadar yaşadığımız tüm sarsıntılardan daha uzun sürecek bir sarsıntıya maruz kalırız.
Sarsıntı ve artçıları saatlerce durmazdı. Görülmemiş büyüklükte tsunamiler yaşanırdı, gök taşının bir okyanusa düşmesi durumunda ise dalgalar gökyüzüne kadar ulaşırdı.
Bu da yetmezmiş üzere öbür sarsıntılar de tetiklenirdi ve volkanik patlamalar meydana gelirdi. Tüm Dünya sözün tam manasıyla parçalanırdı.
Gezegenin büsbütün parçalanıp parçalanmayacağı ise “yer çekimsel bağlanma enerjisi”ne bağlıdır. O da ne, derseniz; küre halinde ve bütün haldeki bir objenin yer çekimi tesiri altında bir ortada kalması için gereken asgarî bedeldir lakin bu ayrıntılar başka bir içeriğimizin konusu.
20.0 büyüklüğündeki bir sarsıntı, yer çekimsel bağlanma gücünün üstesinden gelerek gezegenimizi yok etmek için ziyadesiyle kâfi güç üretecektir. Aslında çok endişelenmenize gerek yok, büyük bir gök taşının geldiğini çok evvelce görerek bu tehlikeye karşı kendimizi savunmak mümkün.
Mesela NASA bu mevzuda değerli adımlar atıyor:
Belki dünya bu türlü bir mümkün tehlikeye hazır olabilir lakin biz şimdi 7.0 şiddetindeki bir sarsıntıya bile hazır değiliz, evvel buna bir deva bulmak koşul. Unutmadık: