2010-2014 Devrindeki “Halka Arz” Furyası Sonrasında Borsada İnsanların Parasını Sıfırlayan Batık Şirketler – Kısım 3
Bir ülkenin sermaye piyasasının gelişmişliği o ülkenin ekonomik sistemi açısından değerlidir. Sermaye piyasası gelişen ve gelişmekte olan ülkelerde şirketler, daha kolay kaynak bularak iktisadın büyümesine de katkı sağlarlar.
Bunlara ek olarak sermaye piyasalarının gelişmiş olması piyasaya itimat duyan yatırımcı sayısını da olumlu tesirler. Böylelikle uzun periyotta tasarrufların artışı beklenir.
Sermaye piyasalarının uzun devirde katkılarının bu kadar çok olması nedeniyle, Türkiye’de Halka Arz Seferberliği adı altında bir çalışma başlatılmıştır. Bu seferberlik; İstanbul Sanayi Odası, Borsa İstanbul, TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) ve SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) arasında 07.08.2008 tarihinde imzalanan protokol ile başlamıştır.
Halka Arz Seferberliği ile hedeflenen neydi?
Bu seferberliğin asıl gayesi, borsada süreç gören Türk firma sayısını artırmaya yönelikti. 2008’de yapılan bu protokol ile 2023 yılında halka açık firma sayısının 1000’e, borsadaki yatırımcı sayısı ise 8 milyon kişiye ulaşması hedeflenmişti.
Bu protokolle birlikte 2010 yılından itibaren halka arz edilen şirket sayısında önemli artış görülmüştür. 2022 sonunda halka açık olan firma sayısı resmî olarak 482 iken günümüzde bu içerik hazırlanırkenki tarih olan 18 Kasım 2023 tarihinde ise 529 olarak karşımıza çıkıyor.
Günümüzde halka arzların da tesiriyle borsaya olan ilgi bir epey artmış durumda; o denli ki geçtiğimiz hafta açıklanan bilgilere nazaran, TAB Gıda’nın arz olduğu hafta 8,3 milyon yatırımcı bulunurken şimdiki bilgilere nazaran bu sayının 8 milyon 156 bine indiğini görüyoruz.
Bu düşüşün de sebebi, endeksin bir nebze düşmesi ve yeni halka arzların erken tavan bozması halinde yorumlanabilir. Zira bilinçsiz yeni yatırımcının hayal ettiği daima tavan tavan giden halka arzlardı.
Öyle ki son 1 ayda milyonu aşan yatırımcının birçoğu kulaktan duyma bilgi ile borsamıza giriş yaptığından, halka arzlar tavan bozduğunda bir panikle çabucak satış durumu alıyorlardı. Daha da ilginci bunu yapan çok fazla insan olduğu için bu buyruk gerçekleşmiyor ve pay büyük olasılıkla taban taban görüyordu.
Dünyadaki seçili ülkelerdeki halka açık şirket sayısına baktığımızda ortaya bu formda bir tablo çıkıyor. (2022)
| ABD | Türkiye | Hindistan | İsrail | Fransa | İngiltere | İspanya | Almanya | İsveç |
| 4800 | 482 | 5085 | 613 | 1160 | 2914 | 3288 | 758 | 787 |
Geçen yıla ait olan bu tablo bilgilerinde ülkelere nazaran borsalarda süreç gören şirket sayısı karşımıza çıkıyor. Son vakitlerde bilhassa Türkiye’de her ay halka arz olan bir sürü şirket olduğunu düşünsek de borsamız öbür ülkelere nazaran “halka açık” şirket sayısı anlamında hayli geride diyebiliriz.
Bir de Türkiye’de 2004-2023 yıllarında her yıl toplam halka arz edilen şirket sayısının karşılaştırılmasına bakalım.
| 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
| 12 | 9 | 15 | 9 | 2 | 2 | 22 | 27 | 47 | 20 |
2009 yılından itibaren halka arz çalışmaları tam gaz başlamış, 2010 yılına gelindiğinde onlarca şirket halka açılmıştır.
| 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
| 14 | 6 | 2 | 3 | 11 | 6 | 8 | 52 | 40 | 47(+) |
Pandemi periyodunun başında halka arzlar durma noktasına gelmişti. Bu periyotta birçok şirket, halka arz planlarını ertelemiş ve olağanlaşma periyoduyla birlikte birçoğu 2021 ve 2022 yıllarında halka arz olmuşlardı.
Ayrıca bu yılın bitmesine 1 aydan daha fazla gün kalmasına rağmen şimdiden 47 şirketin halka arz olduğunu belirtmiş olalım. Bu sayı biraz daha artacaktır.
2010-2014 yıllarında da günümüzdeki üzere halka arz furyası vardı.
| Yıl | Halka Açılan Şirket |
İflas Eden Şirket Sayısı |
Enflasyonun Altında Getiri Sağlayan |
Endeksin Altında Getiri Sağlayan |
| 2010 | 26 | 3 | 14 | 14 |
| 2011 | 24 | 4 | 10 | 10 |
| 2012 | 32 | 5 | 8 | 12 |
| 2013 | 20 | 4 | 2 | 3 |
| 2014 | 13 | 1 | 2 | 2 |
| TOPLAM | 115 | 17 | 36 | 41 |
Halka arzlara olan ilginin tepeyi gördüğü bu zamanlarda uzmanlar ihtar yapmaya devam ediyor. Habertürk’ten Rahim Ak, şimdiki halka arz fırtınasının bir benzerinin 2010-2014 ortasında meydana geldiğine dikkat çekerek, sonuçların yatırımcı için uygun olmadığını söylemişti.
Bunu söyleme sebebi ise 2010-2014 ortasındaki halka arz furyasında halka açılan 117 şirketin 17’sinin iflas ettiği ve geriye kalan birçoğunun uzun vadede enflasyon altında getiri kazandırdığı gerçeğiydi.
Bu yıllarda arz olup yatırımcısını mağdur ederek tarihe karışan o şirketlerin kimileri ise şunlardı:
- Ericom Telekomunikasyon
- Ataç İnşaat
- Mango Besin Sanayi
- Uyum Gıda
- Latek Lojistik
- Aksel Yatırım Holding
- Atlantik Petrol Ürünleri
- Arbul Entegre Tekstil
- Plaspak Kimya
- Bakanlar Medya
- Bimeks
İçerik serimizin birinci kısmında Bimeks’in batış öyküsünü ayrıntılıca ele almıştık.
İkinci kısmında ise Raks’ın öyküsünü anlatmıştık.
Peki, bu yıllarda arz olup yeterli karlar getirenler şirketler yok muydu; tabii ki vardı.
2013’te halka arz edilenler başta olmak üzere Teknosa, Tümosan, Jantsa, Orge Elektrik, Koza Altın, Aksa, Beğenilen Girişim üzere şirketlerin yatırımcılarına kazançları yüzde 1000’leri aşarak enflasyonunun katbekat üstünde getiri sağlamışlardı. En yüksek getiriyi ise 2014’te halka arz edilen Politeknik Metal yüzde 28 binle sağladı.
Halka arzlar ile ilgileniyorsanız okumanızı önerdiğimiz başka içeriklerimiz: