2022 Dünya Kupası’nda Futbol Dışında Tartışılan Akılalmaz Olaylar
Dünyanın en büyük spor organizasyonu olarak nitelendirilen 2022 Dünya Kupası Katar’da başladı. Başladı başlamasına, ancak turnuvada daha ilk düdük çalmadan yapılan tartışmalar artık konunun futboldan çok uzaklaştığını gösteriyor…
Türkiye bu sefer Dünya Kupası’nda olmasa da biz dahil tüm sporseverlerin gözü Katar’da düzenlenen 2022 Dünya Kupası maçlarında… Önümüzdeki 1 ay boyunca sürecek turnuva boyunca, internet kullanımının da tavan yapacağı düşünülüyor.
Ancak 2022 Dünya Kupası’nın daha önceki etkinliklerden ayrılan tuhaf bir tarafı da var. Düzenlenmeye başladığı 1930 yılından bu yana dünya kültürlerinin birbirleriyle kaynaştığı bu etkinlikte teknoloji, belki de ilk kez neyi nasıl konuştuğumuzu bu kadar etkiliyor.
Katar’ın Dünya kupasına ev sahipliği yapacağı aslında 2010 yılından bu yana belliydi:
Sadece 1 ay sürecek turnuva için Katar’da 12 yıldır, yaklaşık 5 milyon işçinin çalışmasıyla 8 stadyum, sayısız otel ve binlerce etkinlik alanı inşaa edildi:
Hatta bu stadyumların sahip olduğu teknolojiler de merak konusu ama…
…inşaatlar sırasında 6500’den fazla göçmen işçi hayatını kaybetti:
Göçmen işçi ölümleri büyük tartışmaları, boykot hareketlerini beraberinde getirdi ve taraftarlar, Katar’daki etkinliğe gitmeme kararları almaya başladılar. Katar’da hayatını kaybeden göçmen işçilerin sayısı, ülkedeki büyükelçilikler aracılığıyla edilinilip The Guardian tarafından haberleştirilmiş ve Katar bu iddiaları reddetmişti. Ardından kaza geçiren göçmen işçilerin tazminat gibi haklara kavuşması için çalışmalar yapıldı.
Turnuva için 220 milyar dolar para harcayan ancak 3 milyon nüfusu olan Katar’ın stadyumları doldurmak için tek güvendiği konu ise turizmdi:
Sözde her ülkeden kitleler halinde turistler gelecek ve harcanan 220 milyar dolar misliyle geri kazanılacaktı.
O da olmadı ve iddialara göre Katar, daha turnuva başlamadan her ülkeden gelecek belirli sayıdaki taraflara günlük 250 riyal, yani 1300 TL ücret teklif etti:
Üstelik ülke başına seçilecek bu 1600 taraftarın tüm masrafları karşılanacaktı. Maaşlı taraftarlardan beklentiler de oldukça basitti: En az 2 hafta boyunca kalmak, turnuva ve ülke hakkında sosyal medyada olumlu paylaşımlar yapmak…
Hatta bir başka iddiaya göre her ülkenin formasını giyip marşını söyleyen aslen “Pakistanlı gündelikçi taraftarlar” ortaya çıkmaya başladı:
Katar’ın sınır komşusundan gelen bu insanlar için günde 10 dolar ücret ödendiği yazıldı.
Aslen Pakistanlı ama türbinlerde Alman, İngiliz, Norveçli olan taraftarlar birden hortlayınca her şey fıkraya dönüştü, şöyle videolar görmeye başladık:
Katar hükümetinin talebiyle FIFA, turnuvadan iki gün önce stadyumlarda alkol satışını yasakladı ve LGBT taraftarlara karşı önlemler alındı. FIFA Başkanı tepkiler karşısında da batılı ülkeleri suçladı:
“Eğer bu en büyük mesele ise ben istifa edip plaja yatmaya gidiyorum. Müslüman ülke olunca büyük bir problem oluyor! Bu son dakika değişikliğinin sebebi, o ana kadar yapıp yapamayacağımızı görmekti”
“Ben elbette Katarlı değilim, Arap değilim, Afrikalı değilim, gay değilim, engelli ya da göçmen işçi değilim. Ama onları anlıyorum çünkü yabancı bir ülkede, bir yabancı olarak ayrımcılığa uğramak ne demek biliyorum.”
“Eğer Avrupa bu göçmenlerin kaderini gerçekten önemsiyorsa, Katar’ın yaptığı gibi hukuki yollar açarak, bu kişilerin Avrupa’ya çalışmaya gelmesinin önünü açar. Onlara bir gelecek ve biraz umut sağlar.”
Tirbünlerde alkol tüketmeye alışkın yabancı taraftarlar, aniden gelen alkol yasağına karşı şöyle çözümler geliştirdiler:
Yasaklar alkolle sınırlı kalmadı elbette:
- Stat etrafındaki barlar, maçtan sonra 1 saat açık kalması kararlaştırıldı
- Toplum içinde flörtleşmek yasaklandı
- Amigo kadınlar omuzdan dize kadar örtülü kıyafetlerle mütevazı giyinmek zorunda
- Yüksek sesli müzik dinlemek ve küfür etmek yasak.
- Domuz eti tüketmek yasak.
Hal böyle olunca turistlerin önemli bir kısmı, baskılar ve yasaklar nedeniyle Dubai’deki otellerde kalmayı tercih etmeye başladı. Zira Dubai, daha esnek ve batı kültürüne uygun kurallara sahip bir Arap ülkesi.
Bir yasak da doğrudan saha içine uygulandı: LGBT+ topluluğuna sembolik olarak destek verme anlamı taşıyan One Love kol bandının takılması yasaklandı, takan futbolcuya sarı kart verileceği açıklandı:
Takım kaptanları tarafından klasik kol bandı yerine tercih edilen bu kol bandı, ilk olarak Hollanda tarafından kullanılmıştı. Ardından pek çok Avrupa ülkesi tarafından desteklendi. Ancak FIFA Katar’da yasakladı bu bandı, hatta para cezası yanına bir de takana sarı kart cezası eklendi. Takım kaptanlarının kart görmemesi için ülkeler bu pazu bandından vazgeçmek zorunda kaldılar.
Tüm bu tartışmaların gölgesinde gerçekleştirilen turnuva açılış seramonisinde kılıçlar konuşunca dünya, kültürlerin kaynaştığı bu etkinliğe biraz şüpheyle yaklaşmaya başladı:
Tabii ki ellerinde kılıçlarla sahnede dolaşan bir tabur erkeğin bu gösterisi, ülke kültürünün bir yansımasıydı. Elbette o an kimse zarar görmedi. Ancak bu kültürel göstergelerin, yapılırken 6500 işcinin hayatını kaybettiği stadyumlardan birinde sergilenmesi kutupları keskinleştiriyordu.
İklim, fırsat eşitsizliği, açlık ve gelir adaletsizliği gibi sorunlara parmak bastığı aktivist kimliğiyle tanınan ünlü oyuncu Morgan Freeman da açılışta konuştu:
İşçi ölümlerinin gerçekleştiği bir organizasyona katılması sebebiyle topa tutuldu Morgan Freeman. Çoğu insan, kendisinden yaşananlara tepki göstermesini bekledi. Sosyal medyada çokça paylaşılan “İnsanlık, Afrikalı bir anne çocuğuna ‘Tabağındaki yemek bitecek’ diye bağırdığında kurtulacak.” sözü falan da hatırlatıldı tabii. Ancak Freeman sadece işini yaptı.
Ayrıca Freeman, Katar’ın tanınan YouTuber’ı Ghanim al-Muftah ile insan hakları ve birliktelik mesajlarıyla dolu bir konuşma da yaptı. al-Muftah bu sırada Kur’an okudu, ardından ikili Michalengelo’nun Adam’in Yaradılışı tablosunun bir versiyonunu canlandırdı:
Bu arada bilmeyenler için Morgan Freeman, ilk kez sembolik bir şekilde “yaratıcı” rolünü üstlenmiyor. Kendisi pek çok dini motif ve hiciv içeren 2003 yapımı Bruce Almighty (Aman Tanrım) filminde Tanrı karakteriyle beyaz perdeye çıkmıştı.
Bir de bedevi entarili maskot çıktı tabii ortaya…
Casper’ın Orta Doğu esintileri taşıyan bir versiyonu gibiydi. Katar’ın bu etkinlikle batı ülkelerin hakimiyetinde olan popüler kültürü yapıbozuma uğratma çabasının bir ürünüydü bu maskot da… Tabii önceki Dünya Kupası maskotlarından çok daha sevimli ve iyi bir tasarıma sahip olduğunu söylemek mümkün.
Ronaldo ve Messi’nin olay yaratan fotoğrafı da ilk bakışta belli olmasa da Dünya Kupası göndermesine sahipti:
İkilinin üzerine satranç oynadığı Louis Vuitton çantası, aslında Dünya Kupası’nın taşındığı çantanın ta kendisi. Üzerinde oynanan satranç oyunu da aslında gerçekten oynanmış ve berabere bitmiş bir oyun. Daha fazla detayı aşağıdaki içeriğimizde bulabilirsiniz:
İngiltere – İran maçının başında İranlı futbolcular, ülkelerindeki protestoya destek verme amacıyla milli marşlarını okumadılar:
Ülke yönetimi başı açık gezdiği için gözaltına alınan ve bu sırada baskıcı rejim polisi tarafından 16 Eylül 2022 tarihinde öldürüldüğü söylenen Masha Amini’nin cinayetinden sorumlu tutuluyor. Furbolcular da Amini olayından sonra sokağa dökülen halka destek vermek amacıyla mevcut rejime ait milli marşı okumayarak tepki gösterdiler.
Taraftarlar da ilginç olaylar yaşamaya başladılar. Güvenlik görevlileri, maç izlemeye gelen futbol yazarı Grant Wahl’dan üzerindeki tişörtü değiştirmesini istemişler, sebebi de gökkuşağı desenli olması:
“Güvenlik görevlisi ABD-Galler maçı için geldiğim stadyuma beni almadı. “
Grant’ın bu paylaşımına Katar’ın tanınmış bilim insanlarından Dr. Nayef Bin Nahar da şöyle yanıt verdi:
“Bir Katarlı olarak gurur duyuyorum. Batılılar değerlerinin evrensel olmadığını ne zaman anlayacak bilmiyorum. Eşit derecede saygı gösterilmesi gereken farklı değerlere sahip başka kültürler de vardır. Unutmayalım ki Batı insanlığın sözcüsü değildir.”
Kültürel birliktelik sembolü olan bir etkinliğin kültürel çatışmaya dönüştüğünü gösteren bu son olayla birlikte görüyoruz ki Katar, aslında sahip olduğu değerleri batılı ülkelere göstermeye çalışıyor.