Asla Unutulmaması Gereken 11 Büyük Türk Bilim İnsanı

Bilim yapan insanların kim oldukları ve nereden geldikleri pek değer arz etmez. Hakikaten bilim, dünyanın her yerinde konuşulan evrensel bir dil aslında. Kimini yakından kimin uzaktan tanıdığımız Türk bilim insanlarımız, kendilerini dünyaya duyurarak bizlerin de göğsünü kabartıyor.

Başarmanın her kıtada tek bir ortak noktası var: azim. Sizlere bu seri üzerinden olabildiğince aktarmaya çalıştığımız bu değerli isimlerin başardıkları işleri gördükçe, bilim ismine daha fazla çabalamamız gerektiğini hatırlıyoruz. Kelamı çok uzatmadan serimizin devamındaki konukları yakından tanıyalım.

Niyazi Berkes

Türk sosyolojisinde bir iz bırakan ve ortamızdan 1988’de ayrılan Niyazi Berkes, 21 Ekim 1908’de Kıbrıs’ta dünyaya gözlerini açtı. Birinci ve or­ta tahsilini Kıbrıs’ta tamamladık­tan sonra 1928’de İstan­bul Erkek Lisesi’ni bitirdi. 1928-1931 yıl­ları ortasında Darülfünun Edebiyat Fakül­tesi İdeoloji Kısmı’nda ideoloji ve sos­yoloji tahsili gördü. 1935’te İs­tanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde sosyoloji asistanı oldu.

Aynı yıl ­Amerika’ya giderek Chicago Üniversitesi Sos­yal Bilimler Fakültesi Sosyoloji Bölümü‘n­de lisansüstü araştırmalarına devam etti. 1939’da yurda dönünce Ankara Lisan ve Tarih- Coğrafya Fakültesi’nde sosyo­loji doçenti ve ardından 1952 yılında Kanada Mc Gill Üni­versitesi Lisans Üstü Araştırmalar Fa­kültesi’nde sosyoloji profesörü oldu. 31 Ağustos 1975’te de milletlerarası “emeritus profesör” unvanını aldı. Tarih ve sosyoloji alanında ufkumuzu genişleten araştırmalarıyla ismini tarihe yazdırdı.

Ekrem Akurgal

Pek çok arkeolojik bulgular elde eden ve vefatına kadar da araştırmalarını sürdüren Akurgal, 1911’de doğdu. Lise eğitiminin akabinde tıpkı İhsan Ketin üzere devlet dayanağıyla Almanya’ya tahsil için gönderilen öğrencilerden oldu. Almanya’da arkeoloji eğitimini aldıktan sonra 1957’de Ankara Üniversitesi Lisan ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde ordinaryüs profesör unvanını aldı.

Kendisi Ege’de bugünkü isimleriyle Foça, Çandarlı, Çeşme-Ildırı, Erytrai ve Smyrna antik kentlerini ortaya çıkaran değerli bir isimdir. Eski Yunan, Hitit ve eski Anadolu Uygarlıkları üzerine çeşitli lisanlarda sayısız eser yayınlamıştır. Ayrıyeten Türkiye İnsan Hakları Kurumu Vakfı’nın da kurucu üyesiydi. 2002’de ise ortamızdan ayrıldı.

Metin Sitti

Albert Einstein’ın kurucusu olduğu Kaiser Wilhelm Topluluğu’nun devamı niteliğindeki, dünyanın en itibarı araştırma kurumlarından Max Planck Enstitüsü’ndeki birinci Türk bilim insanı olan Metin Sitti 2017 yöneticilik misyonuna getirildi. 2018’de Rahmi Koç Bilim Madalyası’na layık görülen Prof. Dr. Metin Sitti, şimdi de geliştirdiği küçük robotları tedavilerde ulaşılması güç alanlarda kullanmayı hedefliyor.

Ergi Deniz Özsoy

Ergi Deniz Özsoy, Türk evrimsel biyolog ve genetikçidir. Türkiye’de evrimsel biyolojinin gerçek anlaşılması ve popülerleşmesinin en değerli aktörlerinden birisidir. Günümüzde eğitimini de aldığı Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümü‘nde kısım lideri misyonundadır.

Birçok çalışması bulunan Özsoy’un evrimsel biyoloji, genetik, genomik ve kantitatif genetik çalışma alanlarıdır. Özsoy, evrimsel biyolojinin tarihi, evrim ideolojisi ve biyoloji ideolojisi hususlarıyla da ilgilenmektedir. Bu mevzularda yurt içinde ve yurt dışında yayınlanmış makaleleri bulunuyor.

Ali Demirsoy

1945 yılında Yuva Köyü’nde doğan Ali Demirsoy, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Olağan İlimler kısmını bitirdi. Biyoloji alanında kendini geliştirerek çeşitli çalışmalara imza atan Demirsoy, eğitiminin bir kısmını Almanya’da tamamladı. Daha sonra Humboldt bursunu kazanarak Hamburg Üniversitesi, Paris ve Londra’daki araştırma enstitülerinde çalıştı. Araştırma, deneme ve bilimsel roman şeklinde çalışmalar gerçekleştiren Demirsoy, “Yaşamın Temel Kuralları” ders kitabıyla insanlara zoolojiyi sevdirdi.

Türkiye’deki Mantodea, Odonata, Caelifera, Blattodea, Dermeptera, Scorpionidae, Hirundina faunal arı üzerine taksonomik çalışmalar uzmanlık alanıdır. Evrim konusunda ülkemizde en tanınan ve etkin bilim insanıdır.

Rahmi Güven

Fizik kısmında lisans (1970), yüksek lisans (1973) ve doktora (1976) derecelerini Orta Doğu Teknik Üniversitesinden alan Rahmi İnanç, ODTÜ Fizik kısmı, Boğaziçi Üniversitesi Matematik Kısmı, TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü ve Işık Üniversitesinde vazife yapmış; Center for Theoretical Physics, University of Texas at Austin ve Institut für Theoretische Physik, Universitaet Wien’de doktora sonrası araştırmalar yürütmüştür. Klasik ve kuvantum gravitasyon teorileri alanında uzmanlaşmıştır. Yurdumuzda birçok farklı okulda misyon yapmışsa da yurtdışında da bizleri temsil etmiştir.

İtalya’da, Trieste’deki International Centre for Theoretical Physics için 1991-1996 periyodunda asosiye üye ve 2000-2007 devrinde kıdemli asosiye üye seçilmiştir. Tübitak Bilim Mükafatı, Üstün Muvaffakiyet Mükafatı, Teşvik Mükafatı üzere birçok mükafata nail görülmüştür. 1997 yılında da Türkiye Bilimler Akademisi’ne asli üye seçilmiştir.

Seza Özen

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi profesörlerinden olan Seza İtina, çocuk romatoloji ve pediatrik nefroloji alanlarında 25.000 atıf ve çok sayıda mükafata ve 500’ün üzerinde memleketler arası makaleye sahiptir. Özen, geçen yıl Stanford Üniversitesi tarafından derlenen dünya akademisyenleri listesinde birinci 100 akademisyenden de biridir.

2018 yılında 70’e yakın ülkeden 1000 bilim insanını bir ortaya getiren İtalya merkezli Dünya Bilimler Akademisi’nin (TWAS) Tıp Ödülü’nü de kazandı. Bilim dünyasında bir bayan olarak böylesi başarılara imza atması, bizlerin de göğsümüzü kabartıyor.

İsmail Çakmak

Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. İsmail Çakmak, 2022 En Tesirli Bilim İnsanları listesinde Türkiye’den dahil olan birinci isim oldu. Tarım-Agronomi dilim kısmındaki dünya sıralamasında 7. sırada yer alırken, 8 milyondan fazla bilim beşerinin katıldığı çalışmada da 2.538. sırada yer aldı.

228 makalesi yayınlanan Çakmak, 1999 yılında TÜBİTAK Bilim Ödülü, 2005’de IFA-Gübre Sanayileri Birliği Milletlerarası Bitki Besleme Mükafatı, 2007’de Avusturalya-Crawford Fund “Derek Tribe” madalyası, 2014’de Almanya-Alexander von Humboldt Vakfı “Georg Forster Araştırma Ödülü”, 2016’da Memleketler arası Bitki Besleme Enstitüsü- Bilim Mükafatı ve 2016 yılında Dünya Bilimler Akademisi Tarım Bilimleri Bilim Ödülü’nün sahibidir.

Veysi Erkcan Özcan

Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Elektrik Elektronik Mühendisliği ve Fizik kısımlarında çift ana kısım yapan Veysi Erkcan Özcan, 1999 yılında mezuniyetinin akabinde 2005 yılında Stanford Üniversitesi, Uygulamalı Fizik Kısmında Doktora tahsilini tamamladı. 1999 yılında Stanford Üniversitesinde Araştırma vazifelisi olarak iş hayatına başladı. University College London Fizik Kısmında Araştırma Görevlisi, 2011-2017 yılları ortasında Boğaziçi Üniversitesi Fizik kısmında yardımcı doçent, doçent ve profesör olmuş ve misyonuna hala devam etmektedir.  

Özellikle büyük çarpıştırıcılarda keşif tahlilleri, hassas ölçümler ve bunların yorumlanması, ayrıyeten küçük deneysel/endüstriyel hızlandırıcılar ve parçacık algıcı fiziği olarak deneysel parçacık fiziğinde araştırmalar gerçekleştiriyor.

Hüseyin Yılmaz

Belki de içlerinde en şaşıracağımız ve muvaffakiyetin gurur dolu hikayesini taşıyor Hüseyin Yılmaz. Çobanlıkla başladığı hayatı, tesadüf yapıtı keşfedilmesiyle bilim dünyasında devam ediyor. Dr. Yılmaz, 13 Ağustos 1924’te Acıpayam’da dünyaya gözlerini açmış, 27 Ocak 2013’te ise Cambridge, ABD’de ölmüş bir fizikçidir.

Özellikle kütle çekim teorisi üzerine çalışan Yılmaz, sonradan renk algısı ve konuşma algılama bahislerine da ağırlaştı. 1960’larda Edwin Land’in Evrim Teorisi’yle ilgili görüşlerinden yola çıkarak renk algısına yönelik yeni bir teori geliştirdi. Ama hepimizin duyduğu ve en çok ses getiren çalışması, 1958 yılında kütleçekim üzerine yayınladığı teorisidir. Bu teoride, Einstein’ın Genel Görelilik Teorisi’nin zayıf alanlarla ilgili açıklamasının genellenmesi üzerine ağırlaştı.

Bahattin Baysal

Bahattin Baysal, polimer kimyasına olan katkılarıyla değerli bilim insanlarımızdandır. Hatta Türkiye’ye polimer kimyası onun sayesinde gelmiştir desek daha gerçek olur. Liseden sonra eğitimini İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde tamamlayan Baysal, doçentliğini de Amerika’da yaparak ‘Zincir Tepkisi Polimerizasyonlarının Kinetiği’ adlı tez bahsiyle mezun oldu. Daha sonra ülkeye gelerek fizikokimya doçenti olarak vazifeye başladı. Baysal hakkında bilmemiz gereken başka değerli ayrıntı ise günümüzde çok değerli bilim insanları yetiştiren fen liselerinin Türkiye’de kurulmasına öncülük etmesidir.