Adeta Biz Anlamayalım Diye Yazılmış Gibi Duran “Hukuk Dili”, Günlük Dilden Neden Çok Farklıdır?

Aslında hukuk dilinin karmaşıklığı yalnızca Türk hukukuna özel bir durum değil. Özellikle yabancı dizilerde veya filmlerde sık sık karşımıza çıkan ABD mahkemeleri sahnelerinde günlük hayatta pek kullanılmayan terimlere yer verildiği dikkatinizi çekmiştir. Bunun neden olduğunu hiç düşünmüş müydünüz?

Müşteki, tensip, muaccel, ifa, bilahare, bilabedel, ibraz, mamafih, isticvap, istimrar… Hukuk dilinin günlük dilden farklı olması, Türk hukukuna özel bir durum olmasa da Türk hukukunda bu terimlerin yer almasının sebeplerinden biri, kanunlaşma hareketinin Cumhuriyet’in ilk yıllarında kullanılan dile göre yazılması.

Ancak mesele burada son bulmuyor. Onlarca yıl geçmesine rağmen, dünyanın birçok ülkesinde kullanılan hukuk dili için neden günlük dile uyarlama çalışmaları yapılmıyor? “Biz anlamayalım da avukatlar para kazansın.” şeklinde espriler dönen bu konunun asıl nedenlerine birlikte bakalım.

Emsal kararlara bakılabilir.

Avukatların günümüzdeki yasayı yorumlamalarına yardımcı olması için kullandığı yöntemlerden biri, ’emsal kararlara’ bakmaktır. Ayrıca, bu kararlara bakarak kendi yararlarına olabilecek kararları mahkemeye sunabilirler.

Bu yüzden, hukuk dilinin değişmemesi eski örnek kararlara bakarak yorumlamayı ve avukatların o kararlara göre bir yol izlemesini kolaylaştırır.

Avukatların bazı sözcüklerde veya deyimlerde fikir ayrılığına düşmeleri engellenir.

Hukuk dilinin günlük dilden farklı olmasının bir diğer nedeni ise avukatların yasaları farklı yorumlama ihtimalinin olmasıdır.

Yanlış yorumlanan bir kelime, büyük sonuçlar doğurabilir. Yanlış yorumlanan sözcüğün veya cümlenin doğru yorumlandığından emin olmak için daha fazla sözcük ekleyerek detaylı bir şekilde açıklamak gerekir.

Terimlerin anlamlarının zaman içinde gelişmesi de karmaşıklığa yol açabilir.

Kelimelerin anlamları, kullanımlarıyla beraber anlam genişlemesine gidebilir. Günlük dilimizde sık sık kullandığımız bir sözcüğün anlam kapsamının genişlemesi o kelimenin netliğini kaybettirir.

Hukuk dilinde kelimelerin anlamı net, yorumlamaya kapalı ve sabit olmalıdır ki böylesine önemli bir alanda doğru kararlar verilebilsin.

Avukatlar için kısayol sağlar.

Günlük hayatta kullanılmayan fakat hukukta bilinen terimler hukukçular için genellikle kısayol sağlar. Örneğin; ‘hükmün açıklanmasının geri bırakılması’ şeklindeki bir açıklama bize bir şey ifade etmeyebilir.

Ne demek olduğuna açıp baktığımızda ise koca bir paragraf açıklamayla karşılaşabiliriz. Hukukçular, bunun ne demek olduğunu bildiklerinden onlar için birkaç kelimelik bir açıklama yeterli olur.

Belirsizlikleri ortadan kaldırır.

Sanığın sorumlu tutulacağı olası suçlardan haberdar olması gerekir. Bu sebeple yasalar belirsiz veya üstünkörü olamaz. Bunun önüne geçmek için yasalar daha detaylı yazılır. Sonuç olarak ayrıntılı ve karmaşık görünür.

Ek olarak, belirsiz yazılmış bir yasa sanığın lehine yorumlanarak yanlış kararlar verilmesine sebep olabilir.