Avrupa Birliği, Dijital Dünyanın “Eşik Bekçisi” Şirketlerini Açıkladı! Pekala Artık Ne Olacak?
Avrupa Birliği bir müddettir dijital ortamda hizmet veren teknoloji şirketlerini mercek altına almış durumda. Bu bağlamda; tüketicinin hem ferdî bilgilerinin korunması hem de rekabet ortamının sağlanabilmesi için çalışmalar yapan yetkililerin hayata geçirdikleri kanunlardan bir tanesi de “Dijital Piyasalar Yasası“ydı. Hatta birkaç gün evvel sizlerle paylaştığımız bir haberimizde, Microsoft ile Apple’ın Avrupa Birliği ile anlaşabilmek için harekete geçtiklerinden bahsetmiştik.
Bugünse hususla ilgili yeni bir gelişme yaşandı. Avrupa Birliği Komitesi, Dijital Piyasalar Yasası kapsamında “eşik bekçisi” olarak anılacak eser ve hizmetleri resmen açıkladı. Yapılan açıklamalara baktığımızda Microsoft, Apple, Meta, Google ve Amazon üzere dünya devlerinin bu listede yer aldıklarını görüyoruz. Az sonra tamamını aktaracağımız şirketlerin, ilgili hizmetleri ile ilgili çalışmalar yapmaları ve Avrupa Birliği maddelerine uygun hale getirmeleri gerekiyor.
Ama evvel: “Eşik bekçisi” tam olarak nedir?
Geçmişte daha çok medya ve basınla ilgili bir terim olan eşik bekçisi, insanlara neyin gösterilip neyin gösterilmeyeceğinin karar verilmesini sağlayanlar otoriteler için kullanılıyordu. Bu kavram, dijital ortamda ise kullanıcıya daha çok şahsileştirilmiş sonuçların gösterilmesiile ilgili olarak kullanılıyor. Bilirsiniz, toplumsal medyada bir mevzuyla ilgili içerikleri beğenmeye başlarsanız, sonraki evrede daima o mevzuyla ilgili paylaşımlar görmeye başlarsınız. İşte bunun yapılmasına eşik bekçiliği deniyor.
Avrupa Birliği’nin Dijital Piyasalar Yasası, eşik bekçilerini kimi kategoriler altına aldı. Gelin daima birlikte, Avrupalı uzmanlar tarafından oluşturulan kategorilere ve hangi markaların bu kategoriler altında eşik bekçisi olarak ilan edildiklerine yakından bakalım.
Avrupa Birliği’nin belirlediği kategoriler ve eşik bekçisi ilan edilen şirketler:
Avrupa Birliği’nin eşik bekçisi olarak ilan ettiği şirketler:
- Alphabet (Google çatı şirketi)
- Amazon
- Apple
- ByteDance (TikTok geliştiricisi)
- Meta (Eski Facebook)
- Microsoft
Avrupa Birliği’nin belirlediği hizmet kategorileri:
- Sosyal medya
- Aracılar
- Reklamlar
- İşletim sistemleri
- İnternet tarayıcıları
- Arama motorları
- Video paylaşım platformları
- Mesajlaşma hizmetleri (N-IICS)
Peki hangi şirketin hangi hizmeti, eşik bekçisi olarak ilan edildi?
Sosyal medya kategorisinin eşik bekçileri:
- TikTok
- Linkedln
Aracı hizmetlerde eşik bekçileri:
- Google Maps
- Google Play
- Google Shopping
- Amazon Marketplace
- App Store
- Meta Marketplace
Reklamlar kategorisinde eşik bekçileri:
- Amazon
- Meta
İşletim sistemleri kategorisinde eşik bekçileri:
- Android
- iOS
- Windows
İnternet tarayıcıları kategorisinde eşik bekçileri:
- Chrome
- Safari
Arama motorlarında eşik bekçileri:
- Google Arama
Video paylaşım platformlarında eşik bekçileri:
- YouTube
Mesajlaşma platformlarında eşik bekçileri:
- Messenger
Yukarıdaki hizmetlere baktığımızda, Google‘ın başka tüm markalardan daha fazla kategoride eşik bekçisi olduğunu görüyoruz. Şirket, çabucak her kategoride kendisine yer bulmayı başarmış durumda. Microsoft’u yalnızca Windows, Apple’ı ise iOS, Safari ve App Store nedeniyle gördüğümüz liste, şu an için tam manasıyla son halini bulmadı. Avrupa Birliği, birtakım eser ve hizmetler için soruşturma başlatıldığını açıkladı.
Apple ve Microsoft’un kimi hizmetlerinin eşik bekçisi olup olmadığı araştırılacak!
Avrupa Birliği Kurulu tarafından yapılan açıklamada, Microsoft’un Bing, Edge ve Reklamlar hizmetleri ile Apple’ın iMessage ve iPadOS işletim sistemi için pazar araştırması yapılacağı belirtildi. iPadOS için başlatılan araştırma 12 ay, başka eser ve hizmetler için başlatılan araştırma ise en fazla 5 ay içerisinde tamamlanacak. Avrupalı yetkililer, bu araştırmalarda bahsi geçen eser ve hizmetlerin eşik bekçisi olup olmadığının anlaşılmasını sağlayacaklar. Araştırma Microsoft ile Apple’ın aleyhinde sonuçlanırsa, şirketlerin bu hizmetler için de hareket etmesi gerekecek.
İncelenen fakat eşik bekçisi olmadığı tespit edilen eser ve hizmetler de bulunuyor!
Dijital Piyasalar Yasası kapsamında eşik bekçisi olması gereken lakin şirketler tarafından sunulan kanıtlarla eşik bekçisi listesinde yer almayan bazı eser ve hizmetler de var. Yapılan açıklamaya nazaran eşik bekçisi olma şartlarını taşımalarına karşın eşik bekçisi olarak kabul edilmeyen eser ve hizmetler şöyle:
- Google Gmail
- Microsoft Outlook
- Samsung Internet (tarayıcı)
Eşik bekçisi ilan edilen şirketler, bundan sonra ne yapacak?
Avrupa Birliği tarafından eşik bekçisi olarak ilan edilen şirketlerin, listeye girmelerine yol açan eser ve hizmetler için muhakkak düzenlemeleri 6 ay içerisinde hayata geçirmeleri gerekiyor. Bu düzenlemeler, Dijital Piyasalar Yasası hususlarında açıkça belirtiliyor. Ayrıyeten listeye sonradan girebilecek potansiyel eser ve hizmetler için de geliştiricilerin nelerden kaçmaları gerektiği tüm ayrıntıları ile anlatılıyor. Buna nazaran;
Eşik bekçisi ilan edilen şirketlerin alması gereken aksiyonlar:
- Üçüncü taraf eser ve hizmetlerle uyumlu hale gelmek. Gerekirse ortak çalışmalar yürütmek.
- İş ortaklarının oluşturulan bilgilere erişebilmelerini mümkün kılmak.
- Platformlarda reklam veren şirketlere, bağımsız doğrulamalar yapmalarını sağlamak maksadıyla araçlar geliştirmek.
- İş ortaklarının üçüncü taraf kaynaklarla anlaşabilmelerine imkân tanımak.
Eşik bekçisi olmak istemeyen yahut kanunlara uyumlu hale gelmek isteyen şirketlerin yapmaları gerekenler:
- Kendi eser ve hizmetinin reklamını, rakip firmalardan daha fazla yapmamak. Rakiplerin benzeri hizmetlerine de olumlu yaklaşmak.
- Tüketicilerin öteki platformlarla bağlantı kurmalarını engellememek.
- Önceden yüklenmiş yazılımların kaldırılabilmesine imkân tanımak.
- Kullanıcının faal iznini almadan reklam hedefiyle data toplamamak.
Avrupa Birliği kurallarına uymayan teknoloji şirketlerini neler bekliyor?
Az evvel Microsoft, Meta, Amazon, Alphabet, ByteDance ve Apple’ın eşik bekçisi olarak ilan edildiklerinden bahsettik. Yani bu şirketler için 6 aylık vakit dilimi başlamış durumda. Pekala bu şirketler, ilgili düzenlemeleri yapmaz ve Avrupa Birliği Komitesi’ne ayrıntılı bir rapor sunmazlar ise ne üzere yaptırımlarla karşılaşacaklar?
Dijital Piyasalar Maddesi’ne nazaran eşik bekçisi şirketi ilan edilen fakat hiçbir aksiyon almayan şirketler, evvel global gelirlerinin yüzde 10 kadarlık kısmı için para cezası ile karşılaşacaklar. Düzenlemeler ikinci 6 aylık süreçte de yapılmazsa, bu defa global gelirin yüzde 20‘si üzerinden cezai süreç uygulanacak. Şirket buna da karşılık vermezse bu kere bir markanın Avrupa Birliği ülkelerinde hizmet vermesinin engellenmesine kadar yaptırımlarla karşılaşacak.
Avrupa Birliği teknoloji şirketlerini neden bu kadar zorluyor?
İçeriğimizin başında da belirttiğimiz üzere Avrupa Birliği’nin teknoloji şirketlerini köşeye sıkıştırmasının temel nedenlerinden bir tanesi, adil bir rekabet ortamı oluşturmak. Ayrıyeten kullanıcıların da çeşitli dayatmalarla karşı karşıya kalmalarının engellenmesi için oluşturulan Dijital Piyasalar Yasası, dijital dünyada ekonomik darboğaz oluşmasını engellemek ve tüm geliştiricilerin eser ve hizmetlerini kullanıcılara ulaştırabilmelerini sağlamak için sert kurallar içeriyor.
Kaynaklar: Avrupa Birliği Komitesi (1), Avrupa Birliği Kurulu (2)