Aykırı Sanatçı Marina Abramović'in Herkesi Hayrete Düşüren Gösterileri: Seyirciler Taciz Edip Kafasına Silah Bile Dayamış!

Sanatçıların aykırılığı inkâr edilemez ancak Marina Abramović’in performansları, gören herkesi hayrete düşürecek cinsten.

Marina’nın, sevgilisi Ulay ile sergiledikleri “Çin Seddi’nin bir ucundan başlayarak birbirlerine yürüme, dar bir kapı girişinde çırılçıplak durma, Marina’ya doğru gerilmiş bir yayı Ulay’ın tutması” gibi performanslar, sanat tarihine adını yazdırmıştı.

Sanatçının tek başına ve Ulay ile yaptığı, seneler geçse de bugün bile unutulmayan birbirinden ilginç performansları sizin için derledik.

Performans sanatı, sanatçının bedeniyle mekânda iz bırakmasıdır.

Sanat biçimlerinden biri olan performans, sanatçıyı mekân ve zaman vasıtasıyla katılımcılarla buluşturan bir deneyimdir.

Tiyatro, sinema, edebiyat, resim, heykel, film, video, ses, dijital medya vb. sanatları da içinde barındıran performans; beden, mekân ve zaman üçgeninde hareketli veya hareketsiz bir şekilde gezinir.

Abramović’in, dehşet vericiliğiyle hafızalara kazınan performansı: Rhythm-0

Marina Abramović’in en bilindik performansı Rhytm-0’da sanatçı saatlerce pasif bir vaziyette duracaktı. Masanın üzerinde, kendinin bir nesne olduğunu ve orada duran tüy, çiçek, makas, bıçak ve neşterin de içinde bulunduğu 72 objeyi üzerinde istedikleri şekilde kullanabileceklerini yazan bir kağıt duruyordu.

Toplamda 6 saat süren bu gösterinin ilk 2 saatinde katılımcılar sanatçıyı izlediler, öptüler ve soymaya başladılar. Bir süre sonra kesici aletlerle bir yerlerini kesmeye ve yakmaya başladılar, boğazına gül soktular ve taciz ettiler. Performansın sonlarına doğru katılımcılardan biri, Marina’nın kafasına bir silah bile dayadı. Bir başkasının müdahalesiyle kavga çıkınca gösterinin bitirilmesine karar verildi.

Sanatçı bu performansıyla; bir insanın pasif kalmasının diğer insanın davranışlarını nasıl değiştirdiğini, hangi aşamadan sonra güç kullanmaya başlayacağını, tepkinin ve tepkisizliğin güç kullanımına etkisini, hayvani içgüdülerin ne zaman ortaya çıkacağını göstermek istemişti. Bu isteğini akıllardan çıkmayacak bir performansla sergilemeyi başardı.

Marina’ya doğru gerilmiş, her an yaydan fırlama ihtimali olan bir okun ucunda geçen dakikalar: Rest Energy

Marina ve onun performans sanatçısı sevgilisi Ulay’ın unutulmayacak eserlerinden biri de şüphesiz “Rest Energy”. Dümdüz bir oda, bir kadın, bir erkek, kadının kalbine doğru gerilmiş bir ok.

İzleyicilere nefeslerini tutturan bu etkileyici performans, basitçe “tek bir söz ya da tek bir hareket, sevdiğinin kalbine ok saplayabilir”in tasviriydi.

12 gün boyunca yemek yemeden, tuvalete gitmeden, konuşmadan yaşadı: House with the Ocean View

Halka açık sergilenen House with the Ocean View performansında Abramović; 12 gün boyunca 3 odada yemek yemeden, konuşmadan ve tuvalete gitmeden yaşamını sürdürdü.

Sanatçı, mahremiyet kaygısı olmadan izleyicilerin gözü önünde yaşamını sürdürdü. Böylece seyirciler bir insanın özel hayatını “yanlış bir şey yapıyormuş” hissine kapılmadan izleyebilmeyi deneyimlemişlerdi. Bu performans, insani dürtülerle yüzleşmenin en iyi örneklerinden biri oldu.

Katliama tepki göstermek için 4 gün boyunca bodrum katında hayvan leşleri içinde oturdu: Balkan Baroque

Marina’nın Balkan Savaşı başta olmak üzere tüm savaşları lanetlemek için sergilediği bu performansta bir bodrum katında kanlı hayvan kemiklerinin üstünde oturarak onları 4 gün boyunca etlerden ayırmaya çalıştı.

Bodrum katı bir süre sonra iyice ısınmaya ve kokmaya başladı. İnsanı içinde barındıramayacak koşulların içindeki Marina 4 günü tamamladı.

Dar bir kapıda çırılçıplak durarak seyircileri test ettiler: Imponderabilia

Sanat merkezinde gerçekleşen bu performansta Marina ve Ulay, içerideki kapının eşiğinde çıplak ve birbirlerine dönük bir şekilde hareketsiz durdular. İçeri girmek ya da dışarı çıkmak isteyen ziyaretçiler bu kapıdan geçmek zorundaydı.

Performansın açıklamasını “Ulay ve Marina’nın tanışmalarının birbirlerinin yaşamlarında oluşturduğu bir eşik olup olmadığı” şeklinde yaptılar.

Çin Seddi’nin bir ucunda Ulay, bir ucunda Marina birbirlerine doğru yürüdüler: The Lovers

“The Lovers” performansı için günde hemen hemen 20 km, 90 gün boyunca birbirlerine doğru yürüdüler. Aslında bu performansı tasarlarken birbirleriyle ortada buluştuklarında evleneceklerdi ancak eseri sergilemek için 5 yıl boyunca bürokrasi izni almaya çalıştılar ve izin aldıklarında evlenme fikrinden vazgeçmişlerdi bile.

Yine de sergilemekten vazgeçmediler ancak sonu çok farklıydı. Ortada buluştuklarında ayrılacaklardı. “Ayrılık kavuşması”nı yaptılar ve böylece ilişkilerini bitirdiler.

Marina ve Ulay, 22 yıl sonra tekrar birlikte: The Artist is Present

Aslında The Artist is Present performansı Abramović’in tek başına sergilediği bir gösteriydi. Sanatçı; her gün 8 saat olmak üzere toplamda 750 saat bir masada oturup 5 dakikada bir değişen katılımcılarla hiç temasta bulunmadan ve konuşmadan sadece bakışıyordu.

Marina kendi sözleriyle, tüm bunlar olurken fiziksel dünyadan uzaklaşma ve beyin göçünü deneyimlemeye çalışırken kendi düşünceleri içinde boğulduğunu söylemişti. Hatta performansı sırasında sık sık gözleri dolmuştu.

Ulay, sürpriz bir şekilde gösteriye dahil olarak Marina’nın karşısına oturdu ve herkes pür dikkat onları izlemeye başladı. Marina temas etmeme kuralını bozarak Ulay’ın ellerini tuttu. Birbirlerine bakarken gözyaşlarını tutamayan sanatçıların unutulmaz performansları arasında yerini aldı.

• Kaynaklar: The Collector, Sakıp Sabancı Müzesi, Gaia Dergi, Kooplog, The Guardian