Bakırköy’ün Sembolü “Düşünen Adam” Heykelinin Öyküsü

1950’li yıllarda Türkiye’de, Bakırköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Hastanesi’nin bahçesindeki yerini alıncaya dek bu kanı devam etti. Her garip şeyin mimarı olarak biz Türklerin bu heykeli yapma kıssası de hayli dikkat cazibeli bir nedene dayanıyor.

Heykel, ülkemizde özgününden çok daha ünlü bir hal almış durumda. Ancak biz Türkler için bu heykel, “akıl” hastanesiyle özdeşleşti.

Söylenenlere baktığımızda heykel, vaktiyle orada yatan bir akıl hastasını tasvir ediyormuş.

Heykelle ilgili söylentiler, vakitle elbette farklılık göstermiş. Kimse sebebini tam olarak bilemese de bir öbür söylentiye nazaran heykel, hastanenin kurucusu olan Ord. Prof. Dr. Mazhar Osman’ı tasvir ediyordu. Hastanenin tarihiyle ilgili çalışmaları olan Dr. Şahap Erkoç’a nazaran de heykelin Bakırköy’e dikilmesinin öyküsü ise kulağa daha cazip geliyor.

Dr. Fahri Celal Göktulga’nın başhekimlik yaptığı periyotlarda, hastanede etraf düzenlemesi yapılıyor. Başhekim ise bir mecmuada gördüğü bu ünlü heykelin, hastane bahçesine çok yakışacağını düşünmesiyle heykelin üretimine başlanıyor.

Heykelin inşasına Kemal Künmat tarafından 1951’de başlanıyor.

Künmat, döneminde Rodin hayranı olan bir heykeltıraştı ve geçirdiği rahatsızlığı nedeniyle de bir müddetliğine o hastanede bulunuyordu. Kendisinin çok ünlü heykellerinin olduğu duyulunca heykeli yapması için teklif gönderildi. Künmat’ın teklifi kabul etmesiyle dev kaya kütlesini heykelin yapılacağı alana taşıması bir oldu.

Bu dev kaya, Kümnat’ın ellerinde şekillenerek Düşünen Adam halini yavaş yavaş aldı. Almasına aldı ancak şimdi tamamlanmayan heykelin karşısında Künmat, emeğinin karşılığını istediğini hastane idaresine söyledi. Karşılığında istediği ölçü, günümüz koşullarına nazaran epeyce yüksek bir meblağdır. Hastane idaresi bu karşılığı veremeyince onu en düzgün odalarda, en güzel kaidelerde ağırlasa da kâfi gelmedi. Kümnat, heykeli tamamlamadan hastaneden ayrıldı.

Söz konusu heykel, yaklaşık 6 ay bir eli eksik halde tamamlanmayı bekledi.

Aradan vakit geçince hastaneye depresyon tedavisi için gönderilen bir subay, fotoğraf ve heykelle ilgilendiğini söyler. Mehmet Pişdar isminde bu subay, heykeli tamamlamak için kolları sıvar ve 41 günün sonunda bu şahane heykel ortaya çıkar.

Peki akıl hastanesinin bahçesinde bu türlü bir heykel olması bir mana söz ediyor mu?

Heykeli gören gazeteciler, hastane başhekimi Fahri Celal Göktulga’ya, neden akıl hastanesinde düşünen bir adamın heykeli olduğunu sorarlar. Göktulga ise yarı latife yarı önemli biçimde gülerek “hastane dışındakilerinin durumu içeridekilerden daha makus, bu heykel onların durumu ne olacak diye düşünüyor” halinde soruyu karşılıklar.

Heykelin tamamlayıcısı Mehmet Pişdar, 1952’de hastanede geçirdiği anılarını “Tımarhanede 3,5 yıl” başlığı altında Milliyet Gazetesi’nde müellif.

Gazetede Pişdar, kendisi ve yaptığı heykelle ilgili şu cümleleri yazmıştır: “Güzel sanatlara doğuştan sevgim ve istidadım olmasına karşın, gereğinden fazla üzerine düşmek istemedim. Nitekim bu sanat, yeniden benim için bir gaye olmayıp, lakin vasıta kalacaktır. Bu sanatın en hürmet ettiğim tarafı nankör olmayışıdır. Çünkü insanlar her taşa toprağa meram anlatabilmişler, ancak beşere asla.”

Derdini taşa toprağa anlatan insan, gel gör ki beşere sıkıntı anlatamıyor. Artık kim mecnun, kim akıllı?

Düşünen Adam‘ın asıl sanatkarı olan Auguste Rodin’in ömrü ise bayanlarla daima inişli çıkışlı olmuştur.

1883’te tanıştığı ve kendisi de heykeltıraş olan Camille Claudel ile alakaları yıllarca sürmüş, bu müddet Rodin için epeyce pahalıyken Claudel için çok kuvvetli bir devir olarak tarihe geçmiştir. O kadar güç ki bu bağın sonunda ruh sıhhati bozulan bayan, kendi yapıtlarını paramparça ederken Rodin’i, fikirlerini çalmak ve onu, kendisini öldürme planları yapmakla suçlamıştır. En nihayetinde akıl hastanesine yatırılan Claudel ise ömrü tükenene kadar hayatını burada tamamlamıştır.

Bir bayana yaşatmış olduğu aşkın yanında büyük hezeyanlar sonucunda onu akıl hastanesine mahkûm eden bir heykeltıraşın eserinin bugün yeniden tıpkı biçimde bir akıl hastanesinde olması ise çok manidar.