Bankacılıkta İşlem Gerçekleşme Süresini İfade Eden Valör Ne Demek, Nasıl Hesaplanır?

Günlük hayatta kullanmasak bile sık sık karşılaştığımız bazı bankacılık terimleri var. Bunlardan bir tanesi de valör. Bu terimi daha çok valör tarihi şeklinde duyarız çünkü bir işlemi yapmak ile onun gerçekleşmesi arasında geçen süreyi ifade eder. Gelin valör ne demek, nasıl hesaplanır tüm detaylarıyla inceleyelim.

Para bilimi olan ekonomi karışık, bu sistemde yer alan bankacılık ise yine bir o kadar karışıktır. Eğer bu işin okulunu okumadıysanız ya da bu sektörde çalışmıyorsanız pek çok konuda kafanız karışabilir çünkü kendine özgü bazı terimleri var. Bunlardan bir tanesi de valör. Daha çok karşımıza valör tarihi olarak çıkan bu terim, işlem talimatı ile gerçekleşmesi arasındaki süreyi anlattığı için bu şekilde kullanılır.

Valör ve valör tarihi gibi terimler genel olarak bir faizin ya da borcun başlama tarihini belirtmek için kullanılır. Çünkü bir işlemin yapılması ile gerçekleşmesi arasında geçen bir süre vardır. Hatta zaman zaman BDDK valör tarihi hakkında bazı düzenlemeler yaparak yeni programlar sunuyor. Gelin valör ne demek, nasıl hesaplanır gibi merak edilen soruları tüm detaylarıyla inceleyelim.

Temelden başlayalım, valör ne demek?

Fransızca kökenli olan bu sözcük dilimize valör, İngilizceye ise value olarak geçmiştir. Direkt olarak çevirmek gerekirse valör, değer demektir. Genel olarak faizli işlemlerde başlangıç tarihi valör olarak adlandırılır. Kredi işlemlerinde bir sonraki iş gününü ifade ederken borç işlemlerinde o günü ifade etmektedir. Tabii uygulamaya göre değişiklik gösterebilir.

Daha yaygın kullanılan valör tarihi ne demek?

Aslında valör tarihi için valörün gerçek kullanımı diyebiliriz. Çünkü bankacılık sektöründe genel olarak valör tarihi şeklinde kullanılmaktadır. Faizin işlemeye başladığı ilk gün ya da bir sonraki gün şeklinde farklı uygulamalarla karşımıza çıkabilir.

Örneğin bir bankaya gittiniz ve vadeli bir hesap açmak istediniz. Parayı yatırdınız ve hesap açıldı. Banka politikalarına göre değişiklik gösterse bile genel olarak faiz ertesi gün işlemeye başlar. İşte o gün valör tarihidir. Eğer faiz sonraki gün işlemeye başladıysa valör tarih odur.

Valör tarihi örnekleri:

• Vadeli mevduat hesaplarında hesabın açılması ile faiz işlemeye başlayan tarih arasındaki gün farkı.
• Yapılan para transferlerinde transfer talimatı tarihi ile transferin gerçekleşip, diğer hesaba geçmesi arasındaki gün farkı.
• Kredi alımlarında borç faizinin başlayacağı gün.

Peki ya spor valör ne demek?

İngilizce spot date yani spot valör olarak kullanılmasına rağmen dilimizde spor valör olarak bilinen bu terim, bankacılık işlemlerinde tarihlerin iki gün sonrasına talimatlandırılmasını ifade eder. Yani işlem o gün ya da ertesi gün değil, iki gün iş günü sonrasında gerçekleşmesi için talimatlandırılır.

Fon temini ve benzeri işlemler için gerekli belgeler ya da bazı şartların kontrol edilmesi gibi özel prosedürler vardır. Bu prosedürlerin yerine getirilmesi için belirli bir süre gerektiği için valör tarihi iki gün sonrası olarak belirlenir. Örneğin bir işlem spor valör ile pazartesi günü işleme girdiyse gerçekleşmesi çarşamba günü olur.

Spor valör genel olarak iki gündür ancak işlemin durumuna göre bazen bu süre üç gün de olabilir. Böyle bir durumda yani valör süresi uzarsa faiz hesaplamasında da değişiklik olabilir. Örneğin 32 gün vadeli bir hesapta spor valör süresi olarak size üç gün verildiyse hesaplama 35 gün üzerinden yapılır.

Bankadan bankaya değişiklik gösteren diğer bir durum da valörlü ve valörsüz işlemdir. İşlem durumuna göre bazen vakit kaybetmeden söz konusu işlem gerçekleşebilir. Bu değişiklik para hacmine göre yaşanmaktadır. Çok büyük tutarlarda bir gün valör bile büyük farklar yaratabileceği için buna göre bir düzenleme yapılır.

Dekont üzerinde valör ile karşılaşabilirsiniz:

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu BDDK tarafından valör tarihi hakkında zaman zaman düzenlemeler yapıldığını söylemiştik. Mesela bir dönem 100 bin dolar üzerindeki döviz ile 100 gram üzerindeki altın işlemlerinde bir gün valör kuralı vardı. Yani yapmış olduğunuz böyle bir işlem ancak bir gün sonra gerçekleştirilebiliyordu.

Bu tür bir işlem sonrası bir gün valörlü olarak aldığınız dekont üzerinde de bu bilgiyi görmek mümkündü. Kural değişse bile farklı işlemlerde farklı valör tarihleri kullanıldığı için hala bu bilgi ile karşılaşabilirsiniz. Maalesef bu durum zaman zaman kafa karışıklıklarına neden olabiliyor.

Gelelim en merak edilen konuya; valör nasıl hesaplanır?

Valör hesaplama işlemi için kullanabileceğiniz basit bir formül var;

paranın faize yatırıldığı gün sayısı / valörlü gün sayısı x banka faiz yüzdesi

Diyelim mevduatınızı 30 gün için yüzde 11 faizle ve 1 gün valörle bankaya yatırdınız. Formulü uyguladığımız zaman 30 / 31 x 11 = 10.6 oranı ile karşılaşıyoruz. Bunun anlamı, bankaya 30 günlüğüne 1 gün valörlü olarak yatırdığınız paranın faiz getirisi yüzde 11 değil, yüzde 10.6 oluyor.

Valör hesaplaması zaten banka tarafından otomatik olarak hesaplandığı için pek çok kullanıcı bu hesaplama işlemi ve formül ile ilgilenmiyor. Ancak valör hesaplamasını bilirseniz vadeli hesap açarken, alış satış yaparken, kredi borcu ödemelerinde ve benzeri işlemler sırasında çok daha avantajlı anlaşmalar yaparak paranızın değerini koruyabilirsiniz.

Neden valör uygulanıyor?

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu BDDK tarafından valör ve benzeri kararların uygulanmasının nedeni, finans araçlarını kontrol etmektir. Valör uygulaması ile finans kurumu, valör süresinden sonra faiz ödemesine başlar. Bu uygulama özellikle piyasayı etkileyecek kadar büyük mevduatlar söz konusu olduğu zaman başarılı bir kontrol mekanizmasına dönüşür.

Bu tür bir işlem yapılacağı zaman kişi “Bir iş günü valörlü olarak uygulanacaktır” ve benzeri bir uyarı ile valör uygulamasından haberdar edilir. Borç, kredi ve faiz işlemleri bu şekilde düzenlenir. Örneğin EFT işlemlerinde de valör süresi ile karşılaşabilirsiniz. EFT valör tarihi demek, paranın karşı tarafın hesabına ne zaman geçeceğini ifade eder. Yani her iki finans kurumunun araçları da buna göre hazırlanır.

Bankacılıkta karşımıza çıkan bir terim olan valör nedir, valör tarihi ne demek, spor valör nedir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak bu finans uygulaması hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Anlattıklarımız güncel düzenlemelere göre ya da banka politikalarına göre değişiklik gösterebilir.