Baş Karışıklığını Giderelim: “Uykulu” ve “Uykusuz” Sözleri Ortasındaki O İnce Fark Tam Olarak Nedir?

Basit bir “he” sesini; anladığımızı belirtme, anlamadığımızı belirtme ve onaylama üzere farklı maksatlar için kullanabildiğimiz güzelim Türkçemiz, bu çok taraflılığı sayesinde bilhassa de yabancıların başını fazlaca karıştırıyor. Ama kimi durumlarda Türkler olarak biz bile kararsız kalabiliyor, gerçek sandığımız şeylerin yanlış çıkması karşısında şaşırabiliyoruz.

Bunlara her ne kadar konuşma sırasında dikkat etmesek de doğrularını öğrenmekte yarar var. Örneğin bu yazıyı okuyan birçok kişi; ‘hoş geldin’, ‘hoşça kal’ ve ‘boş ver’ sözlerinin farklı yazıldığını bilmiyordu. Lisanımızda başta soru işaretleri oluşturan, bunlar üzere çok ayrıntı var. Hepsini açıklamaya kalktığımızda içerik bitmek bilmeyeceğinden biz, ‘uykulu’ ve ‘uykusuz’ sıfatlarının ayrımına değineceğiz.

Önce TDK manalarına bakalım:

TDK’de verilen açıklamaya nazaran uykusuz; “uyumamış yahut uykusunu alamamış” şahıslar için kullanılıyor. Yani hem uyuduktan sonra uykunuzu alamadığınızda hem de hiç uyumadığınızda uykudan mahrum kaldığınız için “uykusuzum” diyebiliyorsunuz.

Öte yandan uykulu ise; şimdi uyumamış lakin uyku ihtiyacı olan bireyler için kullanılıyor. Bunun haricinde uyku sersemi olmak üzere bir manası da var ama bunun uyku öncesinden mi yoksa sonrasından mı kaynaklandığı belirtilmemiş. 

Kabaca uyumasına karşın hâlâ uyku muhtaçlığı duyan ve uyumamış/uyuyamamış şahıslar için uykusuz; uyku sersemliğini -ister uyanmadan evvel ister uyandıktan sonra- üzerinde taşıyan ve uykusu olmasına karşın uyuyamamış şahıslar için de uykulu sıfatı kullanılıyor diyebiliriz. Buradan yola çıkarak düşündüğümüzde tıpkı vakitte hem uykulu hem de uykusuz olmak mümkün.

Lakin bunun çok ince bir çizgi olduğunu ve bir ihtimal bizim ekleri manaya şeklimizden kaynaklanan bir karışıklık olduğunu da unutmamak gerek. Çünkü uykusuzda yer alan olumsuzluk eki, söze eksiklik manası katmıyor. O denli olsaydı uykumuz yokken uykusuz, uykumuz varken de uykulu olurduk. Bu iki söz ayrımını belirleyen şey uykudan evvel yahut sonra söyleniyor olmaları da olabilir.

Yoruma açık olduğu için gelin baş patlatalım. Sizin bu husustaki fikirleriniz neler?