BBC: Google’ın Hayat Kurtaran Sarsıntı İkaz Sistemi, 6 Şubat Sarsıntılarında Çalışmadı (Peki Nitekim O denli mi?)

6 Şubat 2023 tarihi, Türkiye için unutulmaz bir gün olarak kayıtlara geçti. Saatler 04:17’yi gösteriyorken, Kahramanmaraş‘ın Pazarcık ilçesinde 7.8 büyüklüğünde bir zelzele meydana geldi. Beşerler, birinci sarsıntının şokunu atlatamamışken, bu defa de öğlen saatlerinde Elbistan merkezli 7.5 büyüklüğünde bir zelzele daha oldu. Kıyameti yaşadığımız gün 50 binden fazla vatandaşımızı kaybettik. Etraf vilayetlerde de çok şiddetli bir biçimde hissedilen sarsıntı, toplamda 10 milyondan fazla vatandaşın hayatını direkt etkiledi.

Depremi evvelce tespit eden bir sistem şu an için yok. Fakat son devirlerde yaşanan teknolojik gelişmeler, insanların zelzeleden saniyeler önce de olsa haberdar olmalarını sağlamaya başladı. Deprem Ağı, o uygulamalardan bir tanesi. Ayrıyeten, ABD merkezli teknoloji devi Google da Android telefonlar için zelzele uyarısı verebiliyor. “Deprem uyarıları” isimli özellik, insanların yaşanacak bir sarsıntıdan dakikalar evvel haberdar olmalarını sağlıyor. Yani en azından Google, durumun bu türlü olduğunu tez ediyor.

Ancak yapılan bir araştırma, Google’ın Sarsıntı ihtarları özelliğinin Kahramanmaraş’ta işe yaramadığını ortaya koydu!

Dünyanın en büyük haber ajanslarından BBC, Google’ın Sarsıntı ikazları özelliğinin çalışıp çalışmadığını anlamak için Türkiye’ye geldi ve sarsıntıdan direkt etkilenen birtakım kentlerde, yüzlerce kişiyi kapsayan bir araştırma yaptı. Yapılan araştırma çarpıcıydı. BBC araştırmasına nazaran sabaha karşı meydana gelen zelzele için tek bir kullanıcı bile bildirim almamıştı. BBC, öğlen saatlerinde meydana gelen ikinci sarsıntı içinse sadece birkaç kullanıcının bildirim aldığını açıkladı.

Araştırmaya devam etmeden evvel: Google sarsıntı ikaz sistemi nasıl çalışıyor?

Google, sarsıntı ihtar sistemi için oluşturduğu bir internet sitesinde, bu özelliğin nasıl çalıştığını tane tane anlatıyor. Google’ın açıklamasına nazaran ABD dışındaki bölgelerde, direkt telefonlar üzerinden zelzele tespitleri yapılıyor. Tüm aygıtlarda bulunan ivmeölçerlerleri kullanan Google, daima olarak ivmeölçerden gelen bilgiyi ölçüyor. İvmeölçer, hareket ve titreşimleri ölçebiliyor. Olağan şartlarda bir yere koyulan akıllı telefonun durduk yere titreşim ölçmeye başlaması, yazılım tarafında deprem mümkünlüğünü tetikliyor.

Sonraki kademede, bölgede bulunan başka akıllı telefonlardaki datalara bakılıyor. Şayet çok sayıda telefondan tıpkı anda titreşim bilgisi geliyorsa, o bölgede zelzele olduğu anlaşılıyor. İvmeölçerdeki titreşim yoğunluğu ise zelzelenin büyüklüğünün anlaşılmasını sağlıyor. Şayet 4.5 yahut daha büyük bir zelzele tespit edilirse, Android telefonlar ihtar vermeye başlıyor. Google, bu usul ile dünyanın en büyük sismograf ağının kurulduğunu söylüyor. 

Ama BBC’nin araştırmasına nazaran, bu özellik gerçek hayatta bir işe yaramadı!

Google’a nazaran Sarsıntı ihtarları özelliği, sabaha karşı meydana gelen sarsıntıda milyonlarca kullanıcıya uyarı gönderilmesini sağladı. Lakin BBC’nin yaptığı araştırma bunun tam aksisini ortaya koyuyor. Adana, İskenderun ve Osmaniye’de gerçekleştirilen ve yüzlerce kişinin katıldığı araştırmaya nazaran özellik, o gün hiçbir formda kullanılmadı.

BBC, yaptığı araştırma kapsamında olan birtakım insanların açıklamalarını da aktardı. Örneğin; Alican isimli bir gencin açıklamasına nazaran Google’ın Zelzele ikazları özelliği geçmişte bildirim göndermişti. Lakin Kahramanmaraş merkezli sarsıntıda bildirim göndermedi. Ailesinden 25 kişiyi kaybeden Funda isimli bir vatandaş ise Android telefon kullanmasına karşın rastgele bir uyarı almadığını ifade ediyor.

Peki Google’ın Android telefonlardaki Sarsıntı ikazları özelliği hakikaten bir işe yaramıyor mu?

BBC tarafından yapılan araştırmada sarsıntı ihtar sistemi bir işe yaramıyor üzere görünmüş olsa da gerçek bu türlü olmayabilir. Zira Kayseri’de yaşayan bir birey olarak her iki zelzelede de bildirim aldığımı (Samsung Galaxy S20+) rahatlıkla söyleyebilirim. Üstelik yalnızca ben değil, ailemden bazı kişiler de Google Sarsıntı ihtarları ile zelzeleden haberdar oldular. Yalnızca Kahramanmaraş sarsıntısı de değil. Daha birkaç gün evvel gerçekleşen Adana merkezli zelzelede de Google’dan bildirim geldi. Ayrıyeten, geçmişte yaşanan sarsıntılarda bildirim gönderildiğini zati biliyoruz.

Sadece ben de değil. Kahramanmaraş’ta meydana gelen sarsıntılardan birkaç hafta sonra, bu kez merkezüssü Kayseri olan birkaç sarsıntı oldu. Bu kere Ankara’da yaşayan bir arkadaşım, Kayseri’deki sarsıntı için bildirim aldığını ifade etti. Bunları göz önünde bulunduracak olursak, Google’ın Sarsıntı ikazları özelliğinin işe yaramadığını söylemek hakikat bir yaklaşım olmayacaktır. Tekrar de Google, tüm Android aygıtlara istikrarlı bir halde bildirim göndermiyor diyebiliriz.

BBC, neden bildirim alan kimseyi bulamadı?

BBC’nin yaptığı araştırmada bildirim alan kimse bulunamamış olsa da aslında bildirim alan insanların olduğunu kestirim etmek sıkıntı değil. Pekala neden bu türlü bir durum yaşanmış olabilir? Birtakım insanların ayrıcalıkları mı var ki Google onlara sarsıntı bildirimi gönderiyor da başkalarına göndermiyor? İşte konuşulması gereken temel sorun tam olarak bu. Gelin bu sıkıntıyı biraz irdeleyelim.

Son 100 yılın en büyük sarsıntılarından bir tanesi yaşandı. Haberimizin başında da dediğimiz üzere, yaşananlar sözün tam manasıyla kıyametti. İşte Google da kendini savunurken buna atıfta bulunuyor. Araştırmayla ilgili açıklama yapan Google yetkilisi Micah Berman, “Çok şiddetli ve yıkıcı birinci zelzele sırasında ikaz sistemi kullanıcılar dikkatlerini bambaşka şeylere yönelttikleri için arka planda kalmış olabilir. Bence bu en beklenen açıklama üzere görünüyor.” halinde konuştu.

Başka değişkenler de var

Deprem ihtar sisteminden bildirim almak için direkt telefonla ilgili olan değişkenleri göz arkası etmemek gerek. Şöyle ki; kullanıcı, sarsıntı ikaz özelliğini devre dışı bırakmış olabilir. Sarsıntı ikaz özelliği etkin olsa da Google’ın konum servisleri kapalıysa, tekrar bildirim gönderilmemiş olabilir. Birinci zelzele gece saatlerinde meydana geldiğinden, telefon yahut internet teması kapalı durumda olabilir. Root atılan aygıtlarda bu özellik büsbütün silinmiş de olabilir. İşte bunun üzere durumları çoğaltmak mümkün. Tahminen de Google’ın dediği gibi insanlar bildirim almış olsalar bile o an yaşadıklarının tesiriyle bildirimi unutmuş olabilirler. Ya da hakikaten bildirim almadılar. Tüm bunlar birer mümkünlük.

Uzmanlar, yeniden de Google’a reaksiyon gösteriyorlar!

BBC’ye konuşan isimlerden bir tanesi, Prof. Harold Tobin oldu. “Eğer bu Google’ın bir vaadiyse, bu vaat örtülü bile olsa zelzeleler öncesinde erken ihtar sistemi hizmeti sunmayı vadediyorsa, o vakit beklentiler yükselir. Eğer temel insan ömrü yahut kamu güvenliği ile ilgili bir bilgiyi paylaşıyorsanız, bu sistemin nasıl çalıştığı ve ne kadar âlâ çalıştığı konusunda şeffaf olma sorumluluğunuz da vardır. ‘Şurada burada bildirimler göründü’ formundaki bir anekdottan bahsetmiyoruz. Bunlar yaygın ikaz sistemleri olarak tasarlandı. Bütün sıkıntı de bu.” formunda konuşan Tobin, Google’a reaksiyon gösterdi.

BBC’ye konuşan bir öbür isim de Prof. Şükrü Ersoy’du. Zelzele uzmanı, “Google’ın sistemi şayet ki çalışmış olsaydı, tahminen de çok yararlı olabilirdi. Ancak bu sistem, böylesi kıymetli bir sarsıntıda işe yaramadı. Bu da şu soruyu akla getiriyor: Şayet bu yararlı bir sistemse, neden bu kadar büyük bir zelzelede, son 100 yılın en büyük sarsıntılarından birinde faydalanamadık?” sözlerini kullandı.

Bir tavsiye: Zelzele Ağı, Google’dan daha yeterli çalışıyor

Hem Google’ın Sarsıntı ihtarları özelliğini hem de Deprem Ağı uygulamasını kullanan birisi olarak konuşmak gerekirse, Zelzele Ağı’nın çok daha güzel sonuçlar verdiğini söylemek mümkün. Uygulamanın en değerli avantajı, zelzelesi kaç saniye sonra hissetmeye başlayacağınızı dahi varsayım edebiliyor oluşu. Ve bu süre en fazla 1 saniye sapıyor. Google’ın Zelzele ikazları özelliğinde bu türlü bir durum kelam konusu değil. İkinci sarsıntıda bildirim geldikten birkaç saniye sonra sarsıntı başlamıştı…