Beyninizin Bilgisayara Bağlı Olabileceğini Söyleyen Deney

Kavanozdaki beyin yahut tüpteki beyin olarak isimlendirilen bu niyet deneyindeki amaç, sanal gerçek ve gerçek ortasındaki farkı ayırt edemeyeceğimiz bir ortam canlandırmaktır. 

Tüpteki beyin, sanal bir gerçeklik yaşadığını asla bilmeyecek ve “gerçek” yaşadığını zannedecek. Deney, buradan yola çıkarak; içinde bulunduğumuz gerçekliğin algılarımızla anlamlandırdığımızdan çok farklı olabileceğini savunur.

Deneye nazaran, bu satırları okuyan kişi olarak şu anda sanal bir gerçeklikte yaşıyor olabilirsiniz.

Bu yazıyı okuyan kişinin aslında bir insan olmadığını yahut bu yazıyı yazan kişinin, benim aslında gerçek bir insan olmadığımı; sadece kavanozdaki bir beyin olduğumu söylesem ne dersiniz? 

Muhtemelen inanmazsınız ve aksini kanıtlamaya çalışırsınız fakat bunun aykırısını kanıtlamak felsefi bir açıdan bakıldığında hayli güç görünüyor. 

Deneyin temelleri, René Descartes’a kadar uzanıyor. 

Bu enteresan niyet deneyi, birinci olarak 1641 yılında René Descartes tarafından önerildiğinden beri filozofların aklını meşgul etti. Descartes’ın deneyinde kavanoz yerine şeytani bir varlık kullanılıyordu lakin mantık birebirdi.

1973’te, filozof Gilbert Harman, Descartes’ın fikrini çağdaş psikoloji anlayışına uyacak biçimde güncelledi ve günümüzdeki “nöronları kablolar aracılığıyla bilgisayara bağlandığı” versiyonu ortaya çıktı.

Beynimiz, sanal gerçeklik yaşadığını fark etmeden kendi hayal dünyasında geziniyor olabilir. 

Kavanozdaki beyin deneyinde, “beyin fıçısı” dediğimiz bu makine, beyni canlı ve çalışır bir vaziyette tutmasının yanı sıra deneyi yürüten kişinin sanal uyaranlar yaratarak direkt beyne transferini sağlar.

Uyaranlar, beyin tarafından “elektrik sinyalleri” olarak yorumlanacağından, “gerçek” duyusal tecrübeleri sanal gerçeklikten ayırt edemeyecek biçimde tecrübeler. Böylelikle, sanal gerçeklik yaşadığını farkında olmadan hayali dünyasında takılır. Kafatasının içinde mi yoksa kavanozda mı olduğunu asla bilemez, yani, yaşadığı şeyin gerçek mi yoksa yanılsama mı olduğundan habersizdir.

Deneyin gerçek olduğunu düşündüğümüzde, farklı alanlarda birtakım sonuçlar doğurur.

Bu fikir deneyinin etik (fıçıdaki bir beyinseniz ve diğer hiçbir şey gerçek değilse, diğerlerine korkunç şeyler yapmakta yanlış bir şey yoktur), epistemoloji (bilginin incelenmesi ve bunun ne manaya geldiği/neden değerli olduğu) üzerinde tesirleri vardır. 

Teknolojinin hudutlarının her geçen gün genişletilmesi, simülasyon çalışmalarının çoğalmasına neden oluyor.

Pek çok bilim insanı da çeşitli nedenlerle ve çeşitli bağlamlarda bu fikir deneyi hakkında çalıştı. Sadece bilim alanındaki çalışmalara bahis olmakla kalmayıp, sinemalara bile ilham kaynağı oldu. 

Özellikle günümüzde, teknolojinin sonlarının her geçen gün zorlanması, simülasyon çalışmalarının artmasına ve yaygınlaşmasına yol açtı.

Kavanozdaki beyin deneyinden ilham alan Suretlerin Arkasındaki Ömür (Surrogates) sineması:

2009 üretimi bilim kurgu sinemasında, meskenlerde bulunan sanal gerçeklik aygıtları, fizikî sonları aşmayı sağlıyor. İnsanların robotik bedenleri uzaktan yönetilerek yaşadıkları gelecekte, toplumsal bağlantılar de bu görünüşe nazaran şekilleniyor.