Bilim Lisanı Olarak Latincenin Tercih Edilmesinin Ana Sebebi
Elde edilen tüm bilgiler, kökeninin tüm lisanları aşarak bilimsel bir topluluğun kendi ortalarında sohbet edebilmelerine dayandığını gösteriyor. Pekala işin aslı nitekim de bu türlü mi?
Belki birçoğunuz haklı olarak dünyada ortak lisan olarak kullandığımız “İngilizce neden bilim lisanı olarak kullanılmıyor?” diyebilirsiniz. Lakin bilimsel manada kullanılmasının sebebini öğrendiğinizde bu duruma hak vereceksiniz.
Kökeni Carl Linnaeus’un çalışmalarına kadar uzanıyor.
Linnaeus, bilimsel olarak herkesin konuşabileceği ve birbirlerinin ne demek istediklerini anlayacakları ortak bir lisan yaratmak istemiş; ortaya da Latince çıkmış. Bilimde sınıflandırma tabirleriyle tipleri tanımlamak için sadece iki Latince kelimeden oluşan ikili isimlendirme sistemini de böylelikle doğurmuş.
Peki bilim için Latincenin tercih edilmesinin ana sebebi neydi?
En kolay manayla söz edeceksek bunun sebebi Latincenin meyyit bir dil olması. Hiçbir millet ve devlet Latinceyi ana lisan olarak kullanmıyor, bu da lisanın değişmemesini sağlıyordu. Böylelikle bilim insanları, bilim ismine bu lisana sahip çıkmaya karar verdiler lakin 18. yüzyıldan itibaren bilim ismine başka lisanlarla de yayınlar yapılmaya başlandı.
Dillerin değişmesi Latinceyi öldürmedi elbette. Hala kullanan bilim insanları vardı, ki günümüzde bile birçok alanda etkin olarak kullanıyoruz.
İkili isimlendirme sisteminin bilim için ehemmiyeti büyüktür.
18. yüzyıldan evvel Dünya’daki canlılar için muhakkak bir isimlendirme sistemi yoktu. Bilim insanları, tıpkı şeyi tartışsalar da bundan bihaberlerdi çünkü ortak bir terim yoktu. Bu durum da tanım etmeyi zorlaştırıcı bir etmendi, bilimde yanlışa yer olmadığı üzere ekstra kusur hissesini artıran bir durum kelam konusuydu.
Problemin üstesinden gelmek ismine İsveçli biyolog Carl Linnaeus, günümüzde hala kullandığımız değerli isimlendirme sistemini icat etti. Bundan ötürü kendisine isimlendirme ve sınıflandırma bilimi olan “taksonominin babası” unvanı da verildi.
Carl Linnaeus; dişi ve erkek organ sayısı, bitkinin çiçekli olup olmadığı üzere sınıflandırmalar yapıyordu.
Doğa bilimciler, Linnaeus’un sınıflandırma prosedürlerini ve taksonomi çalışmasını uzun yıllar kullandılar. Lakin bu sınıflandırma her vakit doğal ilgilere dayanmadığından orjinal sistemin değiştirilmiş halleri tercih edildi. Emsal bir sınıflandırmayı hayvanlar alemine de uyarladı lakin birebir türden bir muvaffakiyet elde edemedi.
Ölü bir lisan olduğu için kimi tabirlerin okunuşu sizi korkutmasın. Zira kimse tam olarak nasıl söylem edildiğini bilmiyor.
Bir böcekbilimci olan Arnold Menke, 1977’de bir böcek çeşidi keşfediyor. Bu cinsin daha evvel karşılaştığı cinslere benzemediğini görerek yanındaki bireye dönüp “Aha, farklı bir tür” diyor ve yanındaki kişi de anlamayarak “Ha?” reaksiyonunu veriyor. İşte böylece keşfettiği yeni çeşit olan Avustralya yaban arısına Aha ha adını veriyor. Evet, Latince bazen de cümbüş için kullanılabiliyor!
Uzun lafın kısası bilim lisanı olarak kullandığımız Latincenin şu an yalnızca bilim insanları tarafından kullanılması, “Bir lisanı son konuşan kişi öldüğünde, o lisan de ölür” mantığına nazaran meyyit lisanları bilimde kullanmak yanlış anlaşılmalara mahal vermemek açısından epey kıymetli görünüyor.