Bir Araştırma veya Gözlemin Sizi Doğruya Ulaştıracak İlk Adımı: Hipotez

Eğer bir araştırma, deney veya gözlem yapıyorsanz hipotez sizin hayatınızı kurtarır. Araştırmanıza başlarken uygulayacağınız ilk adımlardan bir tanesi olan hipotez hipotez nedir, hipotez örnekleri, hipotez ne işe yarar gibi soruları sizler için yanıtladık.

Günlük yaşantımızda kullanmamıza rağmen, aslında ne olduğunu bilmediğimiz onlarca fazla kavram bulunuyor. Bunlardan bir tanesi ise Hipotez kavramı. Bir diğer adıyla, varsayım olarak bildiğimiz hipotez nedir, ne işe yarar gibi soruları merak eden kullanıcılarımız için tüm detaylarıyla birlikte Hipotez kavramını ele aldık.

Bir araştırmada, yapacağınız deneyde veya gözlemlerinizde doğruya ulaşmanızda oldukça büyük bir rol oynayan hipotez, sizi en doğru şekilde yönlendiriyor. Eğer bir araştırma yapacaksanız, ilk adımınızın bir hipotez kurmak olduğunu biliyor olmalısınız. Çünkü eğer sıkı araştırmacı birisiyseniz, hipotezin ne kadar etkili bir kavram olduğunu iyi biliyorsunuzdur. Dilerseniz lafı hiç uzatmadan, bu kadar önemli olan hipotez nedir, ne işe yarar, hipotez örnekleri nelerdir gibi merak edilen soruları sizler için yanıtlayalım.

İlk olarak, hipotez nedir?

İlk olarak, hipotezin ne olduğunu öğrenmekle başlayalım. Bir diğer adıyla varsayım olarak bildiğimiz hipotez, bazı kanıtlara dayanılarak ortaya çıkan fikirlere verilen addır. Hipotez, aslında yapılacak olan bir araştırmanın ilk adımı olarakta bilinir. Önce varsayımlar ile başlayan araştırmaların ilk adımına, hipotez adı verilir. Farklı değişkenleri bir araya toplayan hipotez, genellikle birkaç kanı üzerinden yapılır. Hipotez’in birden fazla çeşiti bulunuyor. Basit, karmaşık, yönlü, yönsüz, boş, ilişkiye dayalı olmak üzere toplamda 6 hipotez çeşiti bulunuyor ve bu çeşitlerden her birinin kendilerine göre anlamları bulunuyor.

Hipotez kelimesi aslında Latince dilinden gelmektedir. Latincede “önermek” anlamına sahip bu kelime, aslında hipotithenai olarak bilinmektedir. Tıpkı Türkçe’de olduğu gibi, Latince dilinde de varsayım, önerme gibi anlamlara sahip. Bir hipotez kurmak istiyorsanız, karşınıza iki türlü değişken çıkacaktır. Bunlardan bir tanesi bağımlı, bir diğeri ise bağımsız değişkenlerdir.

Hipotez ne işe yarar?

Hipotezin asıl görevi, başlatacağınız bir araştırmanın, gözlemin veya deneyin ileride mümkün kılınmasına destek sağlamaktır. Eğer sıklıkla araştırma veya deney yapıyorsanız, aslında hipotezi sıklıkla kuruyorsunuz. Yapılan araştırma, gözlem veya deneyin ilk adımlarından bir tanesi de kesinlikle hipotez olmalıdır. Çünkü, bir diğer adıyla varsayım olan hipotez, gözlemlerin doğrulanmasında oldukça büyük rol oynayan kavramlardan bir tanesi. Araştırmalarınızında doğru yönde ilerlemesini sağlayan hipotez, oldukça önemli bir kavramdır.

Peki hipotez türleri nelerdir?

Basit hipotez

Hipotez örneklerinden ilki, en basit mantığa sahip olan ve adından da anlaşılacağı gibi basit hipotez. Bu hipotez türü, bağımlı değişken ve bağımsız değişken arasındaki ilişkiyi ve bağlılığı gösteriyor. Mesela “arabayı daha sakin kullanırsan, yakıt tüketimin daha da azalır” örneğine bakalım. Burada, arabayı daha sakin kullanmak bağımsız bir değişken olurken, arabanın yakıt tüketiminin azalması ise bağımlı değişken oluyor.

Karmaşık hipotez

Karmaşık hipotez, bir önceki hipotez türüne göre benzer bir hipotez türüdür. Karmaşık hipotez, iki ve üstü bağımsız değişken ile iki ve üstü bağımlı değişkenin arasındaki bağlılığı ve ilişkiyi gösteriyor. Karmaşık hipotez türüne örnek verecek olursak, yukarıdaki örneği şöyle güçlendirebiliriz: “Arabayı daha sakin ve düşük devirde kullanırsan, yakıt tüketimin daha azalır ve arabanın motor ömrü çok daha uzun olur.” Mesela, bu örnekteki “arabayı daha sakin ve düşük devirde kullanırsan” kelimesi bağımsız değişken olurken, “yakıt tüketimin daha azalır ve arabanın motor ömrü çok daha uzun olur” ise bağımlı değişken olarak ayrıştırılabilir.

Yönlü hipotez

Yönlü hipotez, diğer hipotez türlerine göre daha çok yönleri ve etkileri gösteriyor. Yapılan bir tespitin, nasıl sonuçlar elde edebileceğini söyleyen yönlü hipotez, değişkenler arasındaki ilişki doğasını tahmin edebilir. Yönlü hipotez için bir örnek vermemiz gerekirse, “beş yıllık bir süre boyunca uygun yüyecekleri yiyen dört yaşındaki çocuklar, uygun bir yemek yiyemeyen çocuklardan daha yüksek IQ seviyelerine sahiptir.” cümlesini kullanabiliriz. Gördüğünüz gibi, etki ve faydalarını açık ve net bir şekilde söylüyor.

Yönsüz hipotez

Eğer hiçbir teoriye sahip değilseniz ve buna rağmen bir hipotez kuruyorsanız, yönsüz hipotez türüne giriyorsunuz. Hipotez ilişkisinin yönünü henüz tahmin etmeden, iki değişken arasındaki ilişkinin var olduğunu bildiren bu hipotez türü, yönlü hipotez türünün tam tersi olarakta bilinir.

Boş hipotez

Gelelim HO sembolü ile gösterilen, aykırı bir ifadeye sahip olan boş hipoteze. Bağımlı ve bağımsız değişkenler arasında hiçbir ilişki bulunmuyorsa, bu hipotez türüne boş hipotez deniliyor. Boş hipotez, diğer hipotezlere göre olumsuz bir ifade olarak bilinir.

İlişkisel ve gündelik hipotez

Hipotez türlerinin en sonuncusu olan ilişkisel hipotez, değişkenlerden bir tanesinde değişiklik olduğunda ve bu değişiklikten diğer değişkenler etkilendiğinde ortaya çıkıyor. Bu hipotez türü, neden-sonuç ilişkisini ortaya çıkarmaktadır.

Peki bir hipotez nasıl olmalı?

Hipotez kurmak için, ilk önce değişkenleriniz olması gerekiyor. Yaptığınız hipotezin test edilebilir olması gerekiyor. İsterseniz test edilemeyen hipotez örnekleri de ortaya çıkarabilirsiniz. Çoğunlukla araştırmacılar, yapacakları deneyin nasıl gerçekleşeceğini öğrenmek için hipotez yöntemine başvururlar. Araştırdığınız konuya odaklanarak, farklı değişkenler ile hipotezlerinizi desteklemeniz gerekir. Hipotezinizin anlaşılabilir, sınanabilir ve bilimsel gerçeklere uygun olması gerekir.

Hipotez örnekleri:

• Basit hipotez: Her gün şekerli içeceklerin tüketilmesi, obeziteye yol açar.
• Boş hipotez: Tüm zambakların aynı sayıda yaprakları vardır
• Yönlü hipotez: Bir kişi 7 saat uyursa, az uyuduğu için daha az yorgunluk hissedecektir.
• Karmaşık hipotez: Arabayı daha sakin ve düşük devirde kullanırsan, yakıt tüketimin daha azalır ve arabanın motor ömrü çok daha uzun olur
• Yönsüz hipotez: A yolu ile B yolunun mesafesi tamamiyle aynıdır

Hipotez türlerine yukarıdaki örnekleri net bir şekilde verebiliriz. Hipotez türleri, temelde birbirlerine benziyor olsalar bile her birinin farklı yöntemi bulunuyor. Eğer yapacağınız gözlemde, araştırmada veya deneyde bir hipotez kurmak istiyorsanız, yukarıdaki hipotez yöntemlerini oldukça iyi biliyor olmanız gerekir.

Sizler için hipotez nedir, hipotez ne işe yarar, hipotez türleri gibi merak edilen soruları yanıtladık. Hipotez, yapacağımız araştırmalarda daha doğru bir şekilde yönlendirilmemizi, daha net sonuçlara varmamızı sağlıyorken, yapılan gözlemlerde ve deneylerde de sıklıkla kullanılıyor. Sizler daha önce hipotez yönetimi kullandınız mı? Kullandıysanız deneyimlerinizi bizlerle paylaşmayı unutmayın!