Bisiklette İnce Lastik Sürat Artırıyorsa Otomobilde Neden Karşıtı?

İnsanlığın tarihine baktığımızda daima bir sürat merakı olduğunu görüyoruz. Koşu yarışlarından at yarışlarına bu sürat tutkumuz, yarışabildiğimiz ve yarıştırabildiğimiz her şeyle bir sürat uğraşı olarak devam ediyor. Günümüzde de hızı öne çıkaran bolca çalışma var. 

Hız için kullandığımız en temel ortacılar ise kullandığımız araçlar. Araçların sürat için en kıymetli bileşenlerinden birisi ise pek değerleri bilinmese de lastiklerdir. Çünkü araçlarımızın yere değdiği tek nokta, lastikleri. Bisikletlerin lastikleri daha yüksek sürat için inceltilirken, arabaların lastiği ise yayvanlaştırılıyor. Pekala neden?

Yol ve yarış bisikletlerinin lastikleri şu biçimde:

Yarış arabalarının lastikleri ise şu formda:

Öncelikle temel fizik bilgilerimizi güncelleyerek başlayalım.

Daha yüksek sürate çıkmak için sürtünmeyi azaltmak gerekiyor. Zira sürtünme ne kadar fazla olursa, o kadar çok güç ısıya dönüşüp boşa gidiyor, ayrıyeten aşınmaya da neden oluyor. Daha az sürtünme demek, daha az güç kaybı demek.

Aerodinamik çalışmalarda, daha az sürtünme yaratan yeni gereçler geliştirilir. Bu durumda daha dar lastikler sürat için daha mantıklı gözüküyor, değil mi? Lastikler o vakit neden bu kadar farklı?

Aslında bu mevzuda karşılığı bir cümleyle özetlemek istersek, tekrar bir lastik sloganını kullanabiliriz: “Kontrolsüz güç, güç değildir.”

Öncelikle araba lastiklerini seçerken kıymetli olan faktörlere bir bakalım.

Yüzey Alanı: Arabalar ağırdır, birkaç yüz kilodan başlayan tartıya sahip dev metal, cam ve plastik yığınlarıdır. Bu nedenle de yükü sağıtabilmek ve istikrarlı taşıyabilmek için daha geniş ve kalın lastiklere muhtaçlık duyulur. Ayrıyeten daha geniş yüzeyle gelen sürtünme, daha uygun yol tutuşu da sağlar. Böylelikle arabası denetim etmek daha kolay hale gelir. 

Hızlanma ve Durma: İvme (kısaca hızlanma hızı) epey yüksek olan arabalar çok süratli bir biçimde yüksek suratlara çıkıp, çok da süratli bir halde durmayı başarır. Daha geniş temas yüzeyi sayesinde araçlar daha çabuk hızlanmak için gerekli tutunmaya kavuşur. Araçların durması gerektiğinde ise geniş yüzey alanı, daha kolay gücü yola aktararak durmayı sağlayacaktır. 

Yol Tutuşu: Aracın yola tutunabilmesi, virajları dönebilmesi üzere epeyce önemli, yoksa seyahatlerimiz birinci pürüzde tatsız halde son bulurdu. Daha fazla güvenlik ve denetim sağlayan geniş temas alanı burada da yardımcımız oluyor. Bir de yüksek süratlerde bir lastiğin doğrultusunu değiştirdiğiniz vakit, lastikler daha fazla yan kuvvete maruz kalıyor. Rüzgarın lastiğinizi ittiğini düşünün, yüksek süratlerde ince bir lastiğiniz olursa; bu, lastiğin kaymasına ve devrilmelere neden olabilir.

Dayanıklılık: Arabalar çok fazla güç üretmekle kalmazlar, çok daha uzun uzaklıkları kat ederler. Kaldı ki yollar da lastikleri aşındırır. Ufak tefek engebeler, çukurlar, bozulmuş yüzeyler üzere etmenler de lastiklere ziyan verir. Arabaların tartısı altında lastiklerin bu kurallara direnebilmesi gerekir. 

Bisiklet lastikleri için ise kriterler daha farklı oluyor.

Bisikletlerin lastiklerine karar verilirken bakılan faktörleri temelde 5 ana unsura ayırabilmemiz mümkün:

Aerodinamik: Bisikletler, yapılarının ince olması sayesinde minimal hava direnciyle hareket edebilirler. İnce lastiklerin olması, hava direncini azaltır. Bu da daha süratli pedal çevirebilmeyi sağlar. 

Hafiflik: Bisikletlerin daha hafif olması demek, daha kolay hızlanması ve daha uygun hareket yapabilmesi manasına geliyor. Sonuçta bisikletler insan kas gücünü kullanıyor, haliyle gücün müsaade verdiği kadar hızlanabildiği için bu incelik avantaj sağlıyor. 

Esneklik: İnce lastikler daha esnek bir yapıya sahip oluyor. Bu da yolda bisikletin küçük düzensizlikler nedeniyle yaşayacağı titreşim üzere sıkıntıları ortadan kaldırmaya yardımcı olur. Böylelikle daha akıcı ve daha pürüzsüz bir sürüş sağlar. 

Yol Dengelemesi: Bisikletlerde şoförün yükü büyük oranda direkt lastiklerin üzerine biner. İnce lastikler, yüzey alanını azalttıkları için bu yükü yola daha düzgün aktarır. Tartının yola daha düzgün aktarılması demek, daha güzel istikrar sağlamak demektir. Bu da daha yeterli denetim ve daha stabil bir sürüş sağlar. Bilhassa virajlar için değerli avantaj üretir. 

Enerji Verimliliği: İnce lastikler, yol ile temas eden alanın da azalması manasına geliyor. Yüzey alanı azaldıkça sürtünme uygulanabilecek alan da daha düşük oluyor. Bisikleti bir noktadan başkasına ulaştırmak için gereken güç ölçüsü da haliyle azalıyor.