BlackBerry, Sahip Olanların Hava Attığı Bir Telefonken Nasıl Oldu da Birdenbire Hayatımızdan Çıktı?

Bu telefonlar, eski vaktin kahramanlarındandı! Bir vakitler “e-posta göndermek” dediğinizde, insanların başında yalnızca BlackBerry canlanıyordu. Devrinin çok ötesinde bir teknolojiye sahip bu telefonlar, güvenlik açısından da bir numaraydı.

Özellikle alışılmışın dışındaki klavye tasarımı sayesinde tuşlara basarken hissettiğiniz tat, adeta bir nostalji aromasıydı. Ancak zamanla akıllı telefonlar çıkageldi ve BlackBerry, “Elveda, ben de dokunmatik ekrana geçiyorum!” demek zorunda kaldı.

BlackBerry’nin temeli, 1984 yılında Mike Lazaridis ve Douglas Fregin tarafından “Research In Motion” ismini verdikleri şirketle atıldı.

İkili, taşınabilir aygıtlar için inançlı bir bağlantı platformu hayal ediyordu ve gerçekleşti; işte BlackBerry’nin temelleri bu türlü atıldı.

1999 yılı geldiğinde, RIM grubu sahneye çıktı ve birinci BlackBerry aygıtını tanıttı. Öteki telefonlar yalnızca tuş takımıydı ama bu aygıt e-posta gönderip alabiliyordu. Adeta o devrin bir üstün kahramanıydı, kimse e-posta gönderirken bilgisayarla uğraşmak zorunda kalmıyordu böylelikle .

2002’de sahneye çıkan BlackBerry 5810 ise tam bir efsaneydi.

Telefon görüşmeleri yapabilen, e-posta gönderip alan bu aygıt, iş dünyasının vazgeçilmezi hâline geldi. “BlackBerry’m var” demek, güya o periyodun VIP’leri ortasında bir üyelik kartı üzereydi. Ancak akıllı telefonlar sahneye çıktı, rakipler yükseldi ve BlackBerry’nin tahtı biraz sarsıldı.

Hâl bu türlü olunca pazar hissesi önemli bir düşüş yaşadı, ilerleyen safhalarda aktaracağız lakin şimdilik şirketin stratejik bir karar aldığını söyleyelim. Kim bilir, tahminen de bir gün geri dönerler?

2002’lere gelindiğinde yavaş yavaş cep telefonu furyası ortaya çıktı.

Cep telefonundan evvel insanların kullandığı bir teknoloji vardı: cep bilgisayarları. Taşınabilir boyutlarda ve dokunmatik ekranlara sahip bu aygıtlar; not almak, irtibat kurmak, posta göndermek üzere işleri yerine getiriyordu. Yavaş yavaş tesirini yitiren bu teknolojinin kaybolması da cep telefonlarının sahneye çıkmasıyla gerçekleşti.

Bu cep bilgisayarları, telefonla birleşecekti. RIM kurucusu Lazaridis de BlackBerry 5810’u “Her Vakit Açık, Her Vakit Bağlı” sloganıyla pazarladı. Bu birinci cep telefonu, piyasaya çıktıktan yalnızca bir sene sonra, RIM takımı işe koyuldu ve kullanıcı geri bildirimleriyle beslenen bir mucize yarattı: BlackBerry Quark! Bu aygıt, kulaklık olmadan birinci kez görüşme yapabilmenizi sağlıyordu.

Sonrasında, 2002’nin sonlarına yanlışsız sahneye renkli ve yüksek çözünürlüklü ekranlarıyla BlackBerry 7000 serisi çıktı.

Tasarım konusunda keskin sınırlara geçiş, devrin daha minimal cep telefonlarına karşı gerçek bir rakip doğurdu: Charm serisi. Bluetooth’la birinci buluşmalarını yaşayan bu seri, tuş ekibi karmaşasına son vererek kullanıcıları rahatlattı. SureType ismindeki bu tasarım, bilgisayar klavyelerine alışkın olanları ceplerinde de memnun eden bir ihtilaldi.

O devirde, telefonlar her tuşa üç yahut dört harf atanmış bir alfabetik nizam olan T9 dizilimiyle gelirken BlackBerry’nin SureType’ı bir Q klavye sistemiyle fark yaratıyordu. Her tuşta iki harf vardı.

İlk vakitler cep telefonları iş dünyasının pazarına giriş yapsa da daha sonra üreticiler aygıtları günlük kullanıma uygun hâle getirmeye karar verdiler.

Piyasada Windows Mobile’lı Motorola Q ve kimi Treo ile Nokia modelleri belirince, BlackBerry de “Gelin, partiyi renklendirelim!” dedi ve 2005-2007 ortasında Electron, Pearl ve Curve serileriyle patladı.

Ekranlar renklendi, bellekler şişti, kameralar eklendi, microSD kart yuvaları açıldı, Wi-Fi geldi ve doğal ki BlackBerry Messenger (BBM) ile herkes o periyodun WhatsApp’ı sayılabilecek bilhassa tanıştı.

Bugün WhatsApp, Telegram üzere uygulamaların hayatımızı kolaylaştırdığı aşikâr. Ama o devirler bu türlü bir iletileşme kanalı yoktu; BBM ise bu emele hizmet etmek için doğdu. Gönderilen iletinin karşı tarafa ulaştığını, hatta okunduğu bilgisini bile gösteren üst seviye bir teknolojiydi.

BBM, iMessage’ın yalnızca iPhone kullanıcılarına özel olduğu gibi yalnızca BlackBerry telefonlarda var olan bir platformdu.

Kullanıcıları eşi gibisi olmayan bir topluluğa katılmaya yönlendiren bu iş modeli, insanları BlackBerry markalı telefon almaya teşvik etti. RIM’in bilgilerine göre 2011’de BBM dünya genelinde tam 43 milyon etkin kullanıcıya ulaştı.

Bu, BlackBerry’nin ne kadar güçlü olduğunu gösteren kıymetli bir başarıydı. Yani BBM, o vakitler “Herkes BBM mi kullanıyor yoksa, neden hiçbir şeyden haberimiz yok?” sorularını sormamıza neden oldu.

Gelelim her şeyin değiştiği yıllara. Steve Jobs, telefon tarifini büsbütün altüst edeceğine inandığı o büyülü iPhone’u 2007’de sahneye sürdü; dokunmatik ekranı ve gelişmiş yazılımıyla herkesi büyülemeyi başardı. BlackBerry’nin tahtını sallasa da çabucak devirmekte zorlandı. İşte o vakitler cep telefonları ortasında bir rekabet savaşı başlamıştı.

Apple’ın cep telefonları sahneye çıktığında, öbür şirketler de yeni bir çağa ayak uydurmaya karar verdi.

2008’de, iPhone’un süratli yükselişine karşı gayret etmek isteyen RIM, iki değerli adım attı. Birinci olarak, tüketicilere yönelik Curve serisinin üst düzeyi haline gelen Bold eser ailesi ortaya çıktı.

Bold modelleri, nitelik açısından bir üst düzeye atlayarak karbon fiber ve metal alaşımlı kasalarıyla dikkat çekti. RIM’in başka bir atağı ise dokunmatik ekranlı birinci BlackBerry cihazı Storm oldu.

Konsept ve uygulama açısından hayal kırıklığı yaratan bu telefon, krizin kapıda olduğunu gösterdi. Bu periyotta cep telefonları, yalnızca arama yapma fonksiyonundan çıkıp birer lüks ve teknoloji nesnesine dönüşmeye başlamıştı.

Storm, teknik açıdan yanlışlı üretilmişti. Bu da çok fazla iade ve değişim süreci yaşattı, işletim sistemindeki kusurlar da markaya çok ziyan ettirdi.

İlk dokunmatik telefonundan dersler çıkaran BlackBerry, çok geçmeden Storm 2’yi tanıttı. Bu model, markanın biraz da olsa toparlanmasına katkı sağladı, 2010 yılı, cep telefonlarının akıllı telefonlara evrildiği bir periyottu diyebiliriz.

iPhone 4, Samsung Galaxy S, HTC Desire üzere tanınan aygıtlar, dokunmatik telefonları norm haline getirirken rekabet artık işletim sistemleri ortasında ağırlaşıyordu. iOS ve Android ortasındaki çekişmenin gölgesinde kalan RIM, dokunmatik ekran furyasına tam manasıyla ayak uyduramadı.

SurePress’in başarısızlığının akabinde, rakipleri üzere olağan dokunmatik ekrana geçiş yapan RIM, yazılım tarafına da yatırım yaparak Torch 9800 modeline gelişmiş toplumsal medya entegrasyonu ekledi. iOS ve Android ile kıyaslanabilir seviyede bir internet tarayıcısı aygıta eklendi. Bu, RIM’in rekabetin gerisinde kalmamak için değerli bir atılımı oldu.

Akıllı telefonlar, şirketlerin var olmak istediği bir arena hâline geldi.

Apple, bu arenayı daha da genişletecek bir atılımla 2010’da iPad’i tanıttığında; teknoloji, bilgisayar ve taşınabilir olarak iki farklı kola ayrıldı. iPad sahnede parıldarken birkaç ay sonra BlackBerry’den de bir tablet çıktı. 7 inç ekranı, 1080p görüntü kamerası ve hiç beklenmedik bir halde Adobe Flash Player takviyesiyle PlayBook; e-posta, takvim, BBM üzere uygulamalar için BlackBerry telefonu gerektirmesinden ötürü tenkitlere maruz kalsa da büyük indirimlerle satılmasıyla birçok yerde ilgi gördü. “İnceleme gerekiyor mu? Al gitsin, avantajlı fiyatıyla sürprizlerle dolu!” der üzere bir durumun içinde buldu beşerler kendisini.

Ve 2011’de iPhone, BlackBerry’i tahtından etti, ABD’de en tanınan telefon haline geldi.

ABD’deki tahtını Apple’a kaptırdığı bir gerçek, fakat dünya genelinde hâlâ 80 milyon kişi BlackBerry kullanıyordu.

2011 yazında RIM, gelir kayıpları nedeniyle 2000 işçisini işten çıkardı. Üzerindeki kara bulutlar dağılmamıştı çünkü birebir yılın ekim ayında, BlackBerry’nin gücü olarak bilinen BlackBerry Internet Services hizmetinde büyük bir kesinti yaşandı.

Bunların akabinde RIM, toparlanmak için BlackBerry OS’un yerine QNX tabanlı yeni bir işletim sistemine sahip telefon çıkaracağını duyurdu. İsmi evvel BBX oldu ama telif hakkı nedeniyle BlackBerry 10’a karar verdiler. Lakin şirket içindeki birtakım problemler yüzünden yeni telefonların çıkışı 2012’nin ikinci yarısına ertelendi ve RIM payları süratle düştü.

Diğer akıllı telefon üreticileri çalışmalarına devam ederken Android ve iOS cephesi genişliyordu. Günümüzde kullandığımız sohbet uygulamaları da hayatımıza yavaş yavaş girdi. Bilhassa WhatsApp, fiyatsız ve süratli iletileşme sunmasıyla BBM’in tahtını sallamıştı. BlackBerry’nin en büyük cazibesi olan iletileşme hizmeti, bu darbeyi yiyince istifa haberleri arkası sıra geldi.

2012’nin başında RIM’in iki CEO’su Mike Lazaridis ve Jim Balsillie vazifelerinden ayrıldı.

BlackBerry’nin kendi işletim sistemine sahip son telefonu olan Classic, geçmişin usulünü Q10 modeliyle birleştirdi. 2015’te çıkan BlackBerry Priv ise şirketin birinci Android denemesiydi ancak yüksek fiyatı nedeniyle reaksiyon aldı ve BlackBerry’nin kendi ürettiği son telefon oldu.

Android teşebbüsü başarısız olunca şirket, binlerce işçisini işten çıkardı ve kesimdeki varlığını sürdürmek için Çin merkezli TCL ile anlaşıp bazı Alcatel modellerini özelleştirerek DTEK serisini piyasaya sürdü. Lakin bu telefonlar gereğince ilgi görmedi ve şirketin global pazar hissesi yüzde 0,1’e bile ulaşamadı. 2020’de TCL, BlackBerry ile olan mukavelelerin sona erdiğini açıkladı ve BlackBerry aygıtlarının satışını durdurdu.

Şu anda şoförsüz araba dalında hizmet sağlıyor.

Telefon piyasasında tutunamayan BlackBerry, geliştirdikleri işletim sistemini şoförsüz arabalara entegre etmiş durumda. QNX isimli sistem yazılımı için Qualcomm, Denso ve Aptiv ile mutabakatları bulunuyor.

Böyle bir öyküde şirketin battığını düşünmüş olabilirsiniz ama sürpriz! Şirket binlerce çalışanıyla yazılım konusunda uzmanlaştı. Şimdi sadece telefonda değil, tıpkı vakitte siber güvenlik ve şoförsüz araba teknolojileri dünyasında da bir “BlackBerry etkisi” yaratmış durumda!