Bütün Ülkeler Tek Bir Para Ünitesi Kullansa Güzel Olur muydu?

İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde yaşanılan büyük yıkım, akıllara savaş sonrasında yeni mali tertibin nasıl işleyeceği sorusunu getirmişti.

Tam da bu soruya karşılık bulmak ve yaşanması mümkün bir ekonomik krizin önüne geçmek için 1944 yılında düzenlenen ve 44 ülkenin katıldığı Bretton Woods konferansında, Keynes hazırladığı ayrıntılı bir rapor ile “Bancor” isimli para ünitesinin teklifini sunmuştu.

Bancor, Keynes tarafından, devletlerin ortak olarak kullandığı bir para ünitesi olarak önerilmişti.

Keynes, Bancor’un Dünya Merkez Bankası gibisi bir kuruluş bünyesinde ve sırf devletlerin birbirlerine yaptığı ödemeler için kullanılmasını öneriyordu. 

Dünyanın rezerv parası olacaktı.

Eğer Bancor kabul edilseydi başka para ünitelerin pahaları Bancor’a endekslenerek tabir edilecekti.

Temel mantık, ülkelerin parasının şu anda sabitlendiği altın standardı yerine Bancor isimli para ünitesine sabitlenmesiydi.

Bu sayede, her ülke kendi para ünitesini Bancor’a sabitleyerek oynaklığı (volatiliteyi) belirli bir limitte dalgalanması açısından sınırlayacaktı.

Dalgalanmaların limitlenmesi ülkelerin memleketler arası ticaretteki dış istikrarlarını müdafaasına da yardımcı olacaktı.

Yani gaye, kur eşitsizliğini dengeleyerek, dış ticaret açığı ve dış ticaret fazlası veren ülkeler arsındaki eşitsizliğin dengelenmesini sağlamaktı.

Ne yazık ki Bancor, Amerika üzere epeyce büyük dış ticaret fazlası veren ülkelerin işine gelecek bir formül değildi.

Her ne kadar Keynes’in önerdiği para ünitesi dış ticaret açığı veren ülkeler için avantaj yaratsa da eşitliği sağlamak açısından dış ticaret fazlası veren ülkelere de yaptırım uygulattığı için Amerika için bir dezavantaj yaratıyordu.

Amerika’nın bu fikre şiddetle karşı çıkması sonucunda Bancor, Bretton Woods konferansında kabul göremedi.

Amerika Hazinesi baş ekonomisti Harry Dexter White, Keynes’in teklifine karşı çıkarak Dünya Bankası ve IMF üzere kurumların kurulmasını önererek altına ve Amerikan dolarına bağlı olacak bir sabit kur sistemi önerdi.

White tarafından önerilen sistem ile Amerikan Doları dolaylı yoldan bir çeşit rezerv para haline geldi.

Sonuç olarak Bancor’un yerini Amerikan Doları, merkez bankasının yerini FED aldı. IMF ve Dünya Bankası ise bu sistemi denetim altında tutup koruyacak kurumlar olarak faaliyet göstereceklerdi.

Sizce Keynes’in önerdiği Bancor kabul edilmiş olsa istikrarlar ne istikamette değişirdi?