Çift Kanatlı Uçaklar Neden Artık Kullanılmıyor?

Tarihi 1900’lerin başına dayanan bu çift kanatlı uçaklar, savaş vaktinde isimlerini duyurmuşlardı. Günümüzde yerini tek kanatlı uçaklara devretmesinin en büyük nedenleri ise yeniden askerî ve teknolojikti.

Birçok kişinin tahminen hayatında hiç görmediği, kiminin de hayatının muhakkak bir periyodunda yer edinmiş olan bu uçak tipleri sizce günümüzde neden artık kullanılmıyor olabilir? Gelin, birlikte inceleyelim.

Havacılık tarihine kısa bir bakış atacak olursak takvimler bizi 1903’e götürüyor.

Wright Kardeşler olarak bilinen Wilbur ve Orville Wright, uçuş konusunda kendilerini olabildiğince geliştirmiş iki kardeşti. ABD o periyotta kardeşleri destekliyordu ancak ABD’nin birinci ve tek buhar motorlu ve havadan ağır birinci pervaneli uçağını Alman havacı olan Gustav Weisskopf 1899’da uçurmuştu. Gustav, ABD vatandaşlığına geçmek istemediği için ABD, bu bahiste Wright Kardeşler’i desteklemeye devam etti.

Takvimler 17 Aralık 1903’ü gösterdiğinde, Wright Kardeşler birinci uçaklarını havalandırdı.

Uçurulan bu uçak aerodinamik ses teorisine bağlı kalınarak iki pervaneli bir formda yapılmıştı. Pilotla birlikte yükü 335 kg’dı. Orville birinci denemede 12 saniye uçtu ve yalnızca 37 metre aralık kat etti. Lakin o günkü son denemesinde bu mühlet 59 saniyeye çıktı ve 260 metreye kadar uçabildi.

1900’lerin başlarında motor üreticileri, bir uçağın uçmasını sağlayacak güçte motor üretemiyordu. Daha doğrusu motor gücü ile hafiflik ortasındaki istikrar, uçmaya müsaade etmiyordu. Bundan ötürü da Wright Kardeşler, kendi motorlarını geliştirmek zorunda kaldılar.

Hazırladıkları ahşap gövdeye sahip olan çift kanatlı uçağın, kanvas kumaştan yapılmış kanatlarının açıklığı yaklaşık 12 metre olarak ölçüldü. 17 Aralık 1903’te Wright Kardeşler, bir motorlu uçakla insanlığın uçma hayalini gerçekleştirdiler.

I. Dünya Savaşı sırasında uçaklar, yalnızca gözetleme ve keşif maksadıyla kullanılıyordu. Zira tek kanatlı olan uçaklar, en fazla 100 km/sa süratle uçabiliyordu.

Maksimum menzilleri 140 km ile sonluydu. Hepsinden kıymetlisi, bu uçakların teknolojisi silah ve teçhizat taşımaya müsaade vermiyordu. Hal bu türlü olunca uçaklar, siperlerdeki düşman askerlerinin açık amacı haline geliyor ve üstelik ataklara karşılık veremiyorlardı.

Hiç kuşku yok ki tüm savaşan devletler, uçaklarını rakiplerine zarar verecek şekilde geliştirmenin yollarını aradılar. Geriye dönüp bakınca, hiç kimsenin bunu bir tek kanatlı uçakla yapmayı başaramadığını görebiliriz.

Bu uçakların hem silahları taşıyamayacağı hem de sürat kabiliyetlerini artıramayacağı belirliydi. Yükü artırmanın tek yolu, kanat açıklığını artırmaktı lakin uçağın gereçleri ve tasarımı da buna uygun değildi. Nihayet bu muhtaçlıklar ve mahrumluklar çift kanatlı uçağın yükselişine neden oldu.

Mühendisler, daha güçlü motor yapılamadığı için, kanatlar üzerinde ağırlaşmış ve bir kanat yerine iki kanat kullanmanın motorun eksikliğini telafi edeceğini düşündüler.

Düşünülen bu yapı, kaldırma gücünü artırdığı üzere uçakların dayanıklılığına ve sağlamlılığına da olumlu tesir etmişti. Böylelikle çift kanatlı uçak zamanı başlamış oldu.

Çift kanat kullanılması kanat açıklığının daha az olmasına imkân verdi, daha kısa kanatlar da daha yüksek hareket kabiliyeti sağladı. Vakitle da çift kanatlılar, dayanıklılık ve alabildikleri yük ölçüsü kapasitesi münasebetiyle üstün bir hale geldi. Lakin motorda bir geliştirme olmadığı için sürat sıkıntısında da bir ilerleme olduğunu söyleyemeyiz.

Peki vakitle neden çift kanatlı uçaklar, yerlerini tek kanatlılara bıraktı?

İki kanat, taşıma gücünü yükseltmişti yükseltmesine lakin çok da artırmadı. Zira kanatlar atmosferin birebir kısmında hareket ediyor, bu da aerodinamiği olumsuz etkiliyordu. İki kanadı bir ortada tutmayı sağlayan modüller da çok fazla sürtünmeye sebep oluyordu. Görüş kapasitesinin düşük olması da kullanılmaması için bir nedendi.

Saydığımız bu dezavantajlara karşın I. Dünya Savaşı’nda çift kanatlı uçakların avantajları, öbür çeşitlere nazaran baskın gelmiştir.

Zamanla teknolojik ilerlemeler ve kompozit gereçlerin üretimi bu denklemi değiştirdi. Zira hafif gereçlerin üretimi, mühendislerin kanat açıklığını genişletebilmesine imkân tanıdı. Kompozit gereçler de ek aerodinamik katkılar sağlamış oldu.

Yapısal bütünlük artık bir sorun değildi ve daha az sürtünme kıymetli bir avantaj sağladı. Ek olarak, motor teknolojisindeki gelişmeler, daha hafif ve daha güçlü motorların yapılmasını mümkün kıldı.

Elbette çift kanatlı uçaklar, tek kanatlı uçaklarla uzunluk ölçüşemezdi. Temel sorun, teknolojik gelişmelerin tek kanatlı uçakları gereksinimlerine karşı daha hassas hale getirmesidir. Böylelikle, 1900’lerin başına damga vuran bu yenilikçi araç, II. Dünya Savaşı sonrası zamanını kapatmıştır. Havacılık tarihinin çok değerli bir modülü olarak kabul edilen bu çift kanatlı uçakları artık yalnızca akrobasi uçuşları, müzeler ve tarihi sinemalarda izleyebiliyoruz.