Çocuk Yaşta Tahta Geçen ve Sonu Fecî Biten Osmanlı Padişahı Genç Osman’ın Dram Sinemalarını Aratmayan Trajik Kıssası

Osmanlı Devleti tarihini daima zaferler ya da yenilgilerle bir arada anıyoruz fakat bu sırada yaşanan insan dramlarını birçok vakit görmüyoruz. Bu dramlar tebaa ortasında değil, sarayda bile yaşanıyordu. İşte bunların en büyüğü tahminen de Genç Osman’ın başına gelenlerdir. Daha çocuk yaşta tahta çıkan Genç Osman, büyüme fırsatı bile bulamadan çıkan bir isyan sonucu öldürüldü.

Elbette Osmanlı tarihinde daha pek çok isyan vardır ancak isyanda öldürülen birinci padişah Genç Osman olmuştur. Üstelik en genç ölen padişah olarak da tarihe geçen Genç Osman, çok kısa bir mühlet karar sürmesine karşın elinden geleni yapmış ve devleti bir adım daha ileri taşımak için kıymetli yeniliklerin kapısını aralamıştır. Genç Osman kimdir, nasıl öldü üzere merak edilen soruların cevaplarını gelin tarihin tozlu sayfalarında arayalım.

Gün yüzü göremeyen bir çocuk: Genç Osman kimdir?

Şiirlerinde kullandığı mahlası ile Farisi, sultan olmadığı devirde kullanılan ismi ile Osman Çelebi, tarihe geçen ismi ile Genç Osman; 3 Kasım 1604 yılında dünyaya geldi. Babası 14. Osmanlı padişahı I. Ahmed, annesi ise I. Ahmed’in nikahlı eşi Mahfiruz Hatice Sultan’dır. Kendisi neredeyse tüm şehzadeler üzere Topkapı Sarayı’nda doğmuştur.

Osman tüm şehzadeler üzere ve hatta daha yeterli bir eğitim aldı. Arapça ve Farsçanın yanı sıra batılı kaynaklarda Latince, Yunanca ve İtalyanca bildiğinden bahsedilir. Bu kadar sıkı bir eğitim almasının nedeni, annesinin üzerine titremesidir. Kendisinin en donanımlı Osmanlı şehzadelerinden bir tanesi olduğu söylenir. Ayşe Sultan, Meylişah Hatun ve Akile Hatun ile nikahlanarak Ömer, Mustafa ve Zeynep isminde üç çocuk sahibi olmuştur. 

Osman, II. Osman ismiyle tahta çıkıyor:

I. Ahmed ölünce yerine kardeşi I. Mustafa geçmiştir fakat çok uzun mühlet tahtta kalmamış ve indirilmiştir. Sıra en sonunda şimdi 13 yaşında olan Osman’a gelmiş ve 26 Şubat 1618 tarihinde II. Osman olarak 16. Osmanlı Padişahı ve 95. İslam Halifesi unvanlarıyla tahta çıkmıştır. 

Tahta çıktığı sırada tüm dünyada ortalık karışıktı. Bir yandan İran seferleri sürüyor, diğer yandan Avrupa’daki Otuz Yıl Savaşları devam ediyordu. Sadrazam Damat Halil Paşa’nın İran’ın aleyhine bir mutabakat yapması ile aslında Genç Osman, dolaylı olarak birinci zaferini elde etmiş sayılır. Avrupa’da Protestanlara verilen dayanak sürdü ve bu sırada birkaç İtalyan gemisi ele geçirildi. 

Genç Osman’ın Lehistan seferi bir fetihle olmasa bile barışla sonlandı:

O devir Osmanlı ile Lehistan ortasında bir barış vardı lakin Kırım Hanı barışa ters davranınca Lehler Hotin Kalesi’ni ele geçirmişti. 1617 yılında gerçekleştirilen bu işgal ile birlikte Eflak ve Erdel’in de içişlerine karışılınca ortalık hayli gerildi ve Genç Osman 1620 yılında sefer kararı aldı. Etrafındaki neredeyse herkes buna karşı çıkmış olmasına karşın sefer kararı uygulandı. 

Lehler o ortada biraz şımarmışlardı ve ordu büyütme çalışmaları yapıyorlardı. 1621 yılının 2 Eylül günü Genç Osman komutasındaki Türk ordusu Hotin kapısına dayandı. Ah nerede o Fatih’in ordusu… Kuşatma başarısız oldu lakin Leh elçileri gelerek barış istediler. 29 Eylül 1621 tarihinde Hotin Antlaşması imzalanarak Lehistan ile Osmanlı ortasında yine barış sağlandı. 

Askerin gevşekliğine dayanmayan Genç Osman, yenilik hareketlerine başladı:

Elbette farklı etkenler olsa bile Lehistan seferinin başarısız olmasının temel nedeni, yeniçerilerin isteksiz ve hatta gevşek davranmalarıydı. Genç Osman çabucak harekete geçti ve bir sayım yaptırdı. Maaş alan asker sayısı ile kışladaki asker sayısı birbirine uymuyordu. Yani yeniçeri kendi devletinden baya baya para çalıyordu. Bunu değiştirmek istemesi bile askerin Genç Osman’a diş bilemesine yeterdi.

Bu noktadan sonra anlatacaklarımız kesin olarak Genç Osman’ın yapmayı planladığı yenilikler mi emin değiliz. Zira döneminde yapmak istedikleri kayıt altına alınmamıştır. Sonraki yıllarda İsmail Hami Danişmend üzere tarihçiler ve Mizancı Murat üzere kayıtlar bu yenilikleri aktarmıştır. Genç Osman’ın yapmak istediği yenilikler ortasında şunlar dikkat çeker;

• Osmanlı Devleti’nin başşehrini Bursa’ya ya da farklı bir Anadolu kentine taşımak.
• Yeniçeri ve Sipahi Ocakları’nı kapatarak Anadolu, Suriye ve Mısır Türklerinden oluşan bir ordu kurmak.
• Dönme ve devşirmeleri devlet kurumlarından çıkarıp Türkleri getirmek.
• Padişah ve yakınlarının sadece Türk ailelerden kız alması kuralını getirmek.
• Gösterişli kaftan ve kavuklar yerine sade giysiler giyilmesi.
• Kanuni ve Fatih’in maddelerini yeni şartlara nazaran düzenlemek. 

Genç Osman’ın hacca gitmek istemesi, isyan fitilini ateşleyen haber oldu:

Yapmak istediği yeniliklerden anladığımız kadarıyla Genç Osman, Araplaşan devleti ve yozlaşan orduyu eski kadim Türk töresine uygun hale getirmeyi başına koymuştu. Halep, Şam, Erzurum ve Mısır valilerinden asker toplamalarını istemesi ve Anadolu’dan kendi eliyle asker toplayacağı yeniçerinin kulağına gitmişti bile. 

Bu sırada Lübnan’da bir isyan çıkmıştı. Genç Osman bu mazeretle yola çıkmak istediğini söyledi ancak hem sadrazam hem de şeyhülislam buna karşı çıktı. Madem o denli diyen Genç Osman, hacca gideceğini duyurdu. Elbette bu gibisi görülmemiş duruma da karşı çıkıldı fakat padişahın kararı mutlaktı. Yol güzergahındaki tüm ailelere haber verildi lakin yeniçeriler buna müsaade vermeyecekti.

Zaten Genç Osman daha evvel I. Mustafa üzerinde oyunlar oynadığı bilinen Damat Halil Paşa’yı azlederek ve Şehzade Mehmed’i idam ettirerek halkın ve yeniçerinin reaksiyonunu çekmişti. Hac mazeretiyle asker toplamaya çıkacağı öğrenilince çok geçmeden evvel yeniçeriler isyan etti ve kısa müddet içerisinde de olay halka yayıldı. Yeniçerilerin gözü dönmesine karşın halk bu kadar acımasız değildi. 

Yeniçeriler ‘şah-ı cihana kıydılar.’

İsyancılar Genç Osman’dan Süleyman Ağa ve Hoca Ömer Efendi’nin idamını istediler lakin onaylanmadı ve böylelikle asker saraya girdi. Apar topar Genç Osman tahttan indirildi ve yerine, daha evvel yerine geçtiği amcası I. Mustafa geçirildi. Artık bir padişah olmayan Osman Çelebi, yeniçeri ağasına sığındıysa bile o da isyancılar tarafından öldürülmekten kurtulamadı. 

İsyancılar Osman’ı bir cet bindirip yol uzunluğu küfürler, şiddet ve taciz eşliğinde Yedikule Zindanları’na götürdüler. Kesin olmamakla birlikte Osman’ın burada azaba ve hatta tecavüze uğradığı söylenir. En sonunda 1622 yılının 19 Mayıs günü 17 yaşındaki Osman, bir katilin ellerinde boğularak can verdi. Kulağı kesilip I. Mustafa’nın annesine götürüldü ve memnuniyetle karşılandı. Cenazesi babasının türbesine defnedilmiştir. 

Genç Osman’ın ahı uzun yıllar İstanbul’un semasında dalgalandı:

Genç Osman’ın öldürülmesi sonrası imparatorlukta Abaza isyanları başlamış ve tam bir anarşi periyoduna girilmiştir. IV. Murad 11 yaşında tahta çıkarılmıştır. Hem İstanbul sokakları hem de imparatorluğun başka toprakları 1632 yılına kadar tek bir huzurlu gün geçirmemiştir. IV. Murad’ın sonraki yıllarda Osman’ı öldüren iki yeniçeriyi tanıdığı ve onları kilolarca tartıdaki gürzü ile öldürdüğü söylenir. Nef-i ise Osman’ın mevti üzerine şu mersiyeyi kaleme almıştır:

Devleti yine Türkleştirmeye çalışırken isyan sonucu acı bir halde öldürülen padişah Genç Osman kimdir sorusunu yanıtlayarak hayatı hakkındaki kıymetli ayrıntılardan bahsettik. Demek ki bu toprakların mukadderatı yüzlerce ve hatta binlerce yıldır hiç değişmemiş.