Dakikalarca Taksi Beklerken “Başlarım Bu türlü İşe!” Deyip Uber’i Kuran İki Arkadaşın İhtilal Yaratan Öyküsü

Yağmurlu bir Paris akşamında iki teşebbüsçü, taksi bulmak için bir restoran çıkışında dakikalarca beklediler. Bu sırada tanışan Travis Kalanick ve Garrett Camp’ın başında birebir anda bir fikir belirdi: Neden kendi taksi servisimizi oluşturmayalım ki?

Birdenbire gelen fikir, bir ulaşım ihtilalinin başlangıcı olacaktı. 2009’dan bu yana geliştirilen bu proje, bugün herkesin kullandığı bir teşebbüs örneğini oluşturuyor.

Travis ve Garrett, bu niyetten yola çıkarak birinci prototiplerini oluşturdular.

2009 akşamında, Kalanick ve Camp, bir teknoloji konferansına katılmak üzere yola çıktılar. İkisinin de teşebbüsçü olması ve tıpkı konferansta denk gelmeleri büyük bir tesadüfü doğuracaktı.

Tam konferans çıkışında, fırtınalı ve yağmurlu bir havada taksi bulamayınca cep telefonu üzerinden araç çağırma fikri, kafalarında bir ampul yaktı. Garrett Camp, konferanstan sonra UberCab.com ismini satın aldı ve Travis Kalanick’i de bu heyecanlı projede ortak olmaya ikna etti.

Geliştirilen uygulamanın lansmanı 2010 yılında yapıldı. Bir dokunuşla araç çağırma fikri, dakikalarca taksi beklemekten daha mantıklı gelmişti insanlara. Bu yüzden bu fikir giderek popülerleşti. Başlangıçta taksiye kıyasla biraz daha kıymetliydi. Lakin beşerler beklemekten hoşlanmıyordu.

Daha sonra sitenin isminde bir sorun çıktı, UberCab.com ismindeki “cab” ibaresi kaldırılarak şirket sadece “Uber” olarak yoluna devam etti. Birinci yatırımlarını alan şirketin CEO’su ise Ryan Graves oldu.

Başlarda yalnızca limuzin hizmeti sunan Uber, 2011 yılında önemli bir büyüme yaşadı.

Uygulama daima olarak yenilendi ve tesirli bir teknoloji kullanıldı. Ancak uygulama ABD’de büyüdükçe düşmanlar da çoğaldı ve daima bir cezayla karşılaştılar.

Fakat yılmadan devam ederek 2013’te Hindistan ve Afrika’ya açılan Uber, muvaffakiyetle büyümeye devam etti. 2014’te Çin pazarına giriş yaptı ve bugün 84 ülkede ve 760’dan fazla şehirde faaliyet gösteriyor.

Türkiye’ye baktığımızda ise 2019 Ekim’inde İstanbul 10. Asliye Ticaret Mahkemesi,haksız rekabet teziyle Uber’in faaliyetlerini durdurma kararı aldığını biliyoruz.

Ayrıca mahkeme, Uber’e erişimi engelleme kararı da verdi. Taksicilerle yaşanan sorunlar de gündemde çokça yer etti.

2014 yılında Amazon’un eski yöneticisi Jeff Holden, Uber’e iş geliştirme müdürü olarak katıldı.

Holden, sürücülerin nereye gideceğini gösteren bilgilerin eklenmesinin daha gerçek olacağı fikrini öne sürerek sürücülerin rotalarını belirleyerek kullanıcı tecrübesini âdeta bir sanat yapıtına dönüştürdü. 

Uber, 2013 yılından bu yana şoförsüz arabalarla hizmet verme konusunda çalışmalar yürütüyor. Bloomberg’e göre Uber’in kıymeti 2018’de bir evvelki yıla nazaran 50 milyar dolar artarak 120 milyar dolara ulaştı.

Zorluklarla dolu başlayan sürecin sonunda bu iki teşebbüsçü de aldıkları geri bildirimlerle uygulamayı geliştirdiler ve yatırımlarla işlerini alabildiğine genişlettiler. New York ve öbür büyük kentlere adım attıklarında ise proje farklı bir boyuta ulaştı.

2016’da şirket, o devirde pek rastlanmayan bir başarısızlıkla karşılaşarak Çin şubesini, taşınabilir ulaşım şirketi Didi Chuxing’e sattı.

O yıl içinde 3,5 milyar dolarlık ek yatırım almasıyla birçok yatırımcı, şirketin gelecekte daha güzel günler göreceğine inanıyordu. Lakin 2017 şirket için kötü bir yıl oldu.

Sorunlar, Aralık 2016’da Uber CEO’su Travis Kalanick’in o devirde yeni lider seçilen Donald Trump’ın ekonomik müşavere kuruluna katılma kararıyla başladı. Bu karar, Trump’ın seçim zaferine reaksiyon gösteren müşteriler ortasında Uber’a karşı bir öfke dalgasına neden oldu.

Ocak 2017’de Uber, Trump’ın göç siyasetine karşı olan New York City’deki taksi sürücülerinin grevini içeren ülke çapındaki protestolar sırasında artan fiyatlandırmayı süreksiz olarak askıya aldığını duyurdu.

Bu atılım, birçok kişi tarafından taksi sürücülerinin grevinden faydalanma teşebbüsü olarak algılanmıştı. #DeleteUber etiketi süratle toplumsal medyada popülerlik kazandı.

Şirket, artan fiyatlandırmanın askıya alınmasının talebin yüksek olduğu anlarda seyahat fiyatını düşük tutma maksadını taşıdığını belirtse de bu durum uygulamanın 500.000’den fazla kullanıcısı tarafından silinmesine yol açtı. Bu boykotun ardından Travis Kalanick, 2 Şubat 2017’de ekonomik istişare kurulundan istifa ettiğini açıkladı.

Eski çalışanlarından Susan Fowler, şirketin fonksiyonsuz ve cinsiyetçi bir işyeri kültürüne sahip olduğunu sav eden bir blog yazısı paylaşınca işin rengi de değişti.

Fowler’ın yazısı geniş bir kitleye ulaştı ve bu durum Travis Kalanick’i, şirketin kültürüne dair bir soruşturma başlatmak maksadıyla eski ABD başsavcısı Eric Holder’ı misyona getirmeye yönlendirdi.

Soruşturma sonucunda 20 işçinin işine son verildi ve işyeri kültürünü düzeltmeye yönelik öneriler sunuldu. 3 Mart 2017’de The New York Times, Uber’in şoförlerini takip etmek için kullandığı Greyball isimli programı ortaya çıkararak şirketin kamuoyu ile olan münasebetlerini daha da zorlaştırdı.

Yine bu olayların ardından Uber’in şoförsüz araç testlerinin bir kaza ile sonuçlanması şirketin  araç testlerini süreksiz olarak durdurmasına neden oldu.

Tüm bu olanlar, Kalanick’in aslında olumsuz olan kamuoyu imajını daha da zedeledi. Hissedarların tenkitlerinin akabinde 20 Haziran 2017’de CEO olarak vazifesinden ayrıldı ve yerine Dara Khosrowshahi getirildi.

Khosrowshahi, Uber’in imajını ve mali durumunu düzeltmek hatta şirketi halka arz etmek gibi gayelere odaklanmıştı. Mayıs 2019’da gerçekleşen halka arz, yüksek beklentilere karşın Uber’in pay senedi fiyatının beklenenin altında açılmasıyla dikkat çekti.

Bu da 1975’ten bu yana bir Amerikan şirketi için en berbat açılış olarak kayıtlara geçti. Hayal kırıklığı yaratan halka arzın akabinde Khosrowshahi, binden fazla işçisi işten çıkarma kararı aldı.

Bu yolda karşılarına çıkan maniler, bilhassa Türkiye’de haksız rekabet iddiaları Uber’in, önüne geçemediği zorluklardan yalnızca birkaçıydı.

Pek çok pürüze ve meseleye karşın sürücüsüz araçlar, güvenlik önlemleri, toplumsal sorumluluk projeleri derken Uber bir ulaşım devi olmanın ötesine geçmeyi başarabildi.

Yağmurlu bir Paris gecesinde doğan bu fikir, milyonlarca insanın günlük ömrünü değiştiren bir ihtilale dönüştü. Bugün milyonlarca insan, Uber’i kullanarak dünya çapında bir ulaşım hizmetinden faydalanıyor. 

Ülkemizde ise çok problemli olan Uber probleminin başlangıcı 2014 yılına, İstanbul’da Uber XL hizmetinin başlamasına dayanıyor. Verilen hengameler sonucunda Uber daha sonra yalnızca ticari taksilerde devam etti. Şu anda UberTaksi olarak hizmet vermeye devam ediyor. 

Girişimcilik ile ilgili öteki içeriklerimiz: