Dikkat Süremizin Bir Japon Balığından Bile Düşük Düzeye İnmesinin Nedenini Öğrenince “Bu Noktaya Ne Orta Geldik!” Diyeceksiniz
“Goldfish etkisi” ya da “Japon balığı etkisi”; dikkat süremizin ne kadar kısa olduğunu, dikkat mühletleri çok kısa olan Japon balıklarına gönderme yaparak anlatan bir terim.
Yaşam biçimimizin değişmesiyle irtibatlı olarak gelişen bu durum, farkında olmasak da ya da ufak çaplı olsa da birçoğumuzu ADHD (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) sahibi yaptı!
Ortalama dikkat süremiz zamanla fikir, bir Japon balığından daha düşük düzeye geldik!
Ortalama bir insanın dikkat müddeti 13 yıl arayla ölçüldüğünde şu sonuçlara ulaşıldı:
- 2000 yılı: 12 saniye
- 2013 yılı: 8 saniye
8 saniye, bir Japon balığının dikkat mühletinden daha kısa manasına geliyordu!
Peki dikkat düzeyimizdeki bu düşüşün sebebi ne?
Her türlü bilgiye yahut cümbüş kaynağına tek tıkla ulaşabildiğimiz bu dijitalleşen dünyada, “anında tatmin” duygusuna hayli alıştık. İstediğimiz her şeye, istediğimiz vakitte erişebiliyoruz. Adeta, dünya parmaklarımızın ucunda.
Tabii ki bu durum, olumsuz sonuçlar da doğuruyor. Araştırmacılar, internet kullanma şeklimizin dikkat süremizin üstünde önemli bir tesire sahip olmasından telaşlı. Birçoğumuz, tek bir işe odaklanamıyoruz. Bir sineması, öteki hiçbir şey yapmadan 1.5-2 saat boyunca izleyemiyoruz.
Telefonlar başta olmak üzere teknolojik cihazlarımızdaki “multitask (çoklu-görev)” her şeyi birebir anda yapmaya alışmamıza ve konsantrasyon süremizin kısalmasına sebep oldu.
Telefonunuzun ekranını düşünün; yakın yahut tıpkı vakitlerde birden çok platformdan bildirim geliyor, Instagram’a girmeyi seçiyorsunuz, ana sayfa açıldığında karşınızda hem gönderiler hem öyküler hem de size gelen bildiri bildirimi var, girmişken bir gönderiye bakıyorsunuz, o sırada üstten diğer bir ileti geliyor ve onunla ilgili de düşünmeye başlıyorsunuz… Bu örnekleri bu biçimde uzatabiliriz ancak siz ne demek istediğimizi aslında anlamışsınızdır.
TikTok ve Reels üzere kısa içerikler; durumu güzelce vahim bir noktaya taşıdı.
Uzun içeriklere katlanma süremiz azaldıkça bize daha kısa içerikler sunulmaya başladı. Böylelikle arz-talep halinde birbirimizi tetikledik. Sunulan her kısa içerikte daha da kısasını istemeye başladık.
En sonunda; TikTok, Reels ya da YouTube Shorts üzere bazen birkaç saniyelik, katlanabilirsek 1-2 dakikalık içeriklere alıştık. İçeriğin müddeti uzadıkça, konsantrasyonumuz da azalıyordu!
Kısacası; kısa periyodik yüksek dikkat patlamalarıyla daha fazla bilgiyi daha süratli işliyoruz.
Elimizin altındaki sınırsız bilgi ve bize kısa müddetli zevk veren içerikler, dikkat düzeyimizin o birkaç saniyelik içerikte yükselmesine ve birkaç saniye sonra azalmasına neden oluyor. Ne yazık ki zihnimizi buna alıştırdıkça dikkat süremiz gittikte düşecek üzere görünüyor.
Önüne geçmek için ne yapabiliriz?
- Zevk aldığımız bir içeriği (film, dizi, kitap vb.) yine tüketmeyi deneyip bu esnada başka ikazcılardan etkilenmemeye çalışabiliriz. Daha sonra içerikleri, birinci sefer tüketeceklerimizle değiştirebiliriz.
- Sosyal medya kullanım düzeyimizi kısıtlayabiliriz. Zevk alacağımız içerikleri azaltıp hakikaten muhtaçlığımız olan durumlarda kullanmaya çalışabiliriz.
- İçerik müddetlerini yavaş yavaş artırarak onları izlemeye yahut okumaya kendimizi alıştırabiliriz.