Dört Buzdolabı Ağırlığında: Evinize Bir “Deprem Kabini” Yaptırmak Ne Kadar Mantıklı?

Kahramanmaraş ve Hatay merkezli depremler bizlere yapı stoğumuzun depreme karşı ne kadar aciz kaldığını bir kez daha gösterdi. İnsanlar kendilerini korumak için farklı alternatifler deniyor. Bunlardan biri de deprem kabini.

İnsanların kısa vadede yapması gereken en önemli plan, depreme karşı hazırlık yapmaktan geçiyor. Yani deprem anında deprem çantanızla birlikte evin dayanıklı bir bölgesinde saklanmanız gerekiyor. İşte bu fikirden yola çıkılarak son dönemde deprem kabinleri popülerleşmeye başladı. Hatta bizler de geçtiğimiz günlerde deprem kabinleriyle alakalı video çekmiştik.

Bugün ise inşaat mühendislerinden edindiğimiz bilgilere göre bu deprem kabininin artı ve eksi yönlerinden bahsedeceğiz. Genel haliyle ağırlık kaldırabilecek yüksek kalınlıkta demirle oluşan bu deprem kabinleri, sizi deprem anında bina yıkılsa dahi hayatta tutmayı hedefliyor. Dışarıdan çok mantıklı görünse de elbette bazı dezavantajları var. Eğer aklınızda böyle bir kabin yapma fikri varsa bu içerik size yardımcı olacaktır.

Deprem kabinleri nasıl yapılıyor?

Deprem kabinlerinin amacı, binanın yıkılma anında çökme sonucu oluşan ağırlığa dayanıp içindeki insanları hayatta tutmak. Bunun için de genelde NPI denilen ve yüksek ağırlık kaldırabilen profil demirler kullanılıyor. Bu demirlerin kalınlığına göre taşıma kapasitesi de artıyor. (Bazı çelik konstrüksiyon malzemeler de kullanılabiliyor) Elbette aynı oranla binanın o bölgesine uygulayacağınız ağırlık da artmış oluyor.

Üzerinde kaç kat olduğuna bağlı olarak bu kabinlerin taşıma kapasitesi hesaplanmalı. Dört tarafına direk şeklindeki bu demirlerden koyup deprem anında saklanmaya çalışmak yeterli olmayabilir. Bu sebeple esasında bir küp olan kabinin 6 yüzeyinde de bu demirlerin yoğun bir şekilde kullanılması gerekiyor. Bu da tek bir noktaya yüksek miktarda yük bindirilmesine neden oluyor.

Deprem kabinleri, binaya zarar verir mi?

Tonlarca ağırlığa sahip olabilecek bu kabinler, içerisindeki insanları koruyabilir. En azından bir deprem anında kurtulma şansını yüzde 5’lerden yüzde 20-30’lara (daha bile fazla olabilir) çıkarabilir. (Depremin nasıl olduğu, binanın nasıl yıkıldığı ve daha birçok parametreye göre değişiklik gösteriyor.) İnşaat mühendisine yönelttiğimiz bu soruda, deprem kabini yapılması için uygun olmayan evlerde bazı sorunlara yol açabileceği yanıtını aldık.

Bu noktada dikkat edilmesi gereken başlıca konu; kabinin, evin hangi bölgesine yapılacağına doğru bir şekilde karar vermek. Evin dış cephe kısmına yakın bir yere böyle bir yük bindirmek, binanın ağırlık dengesine zarar verebilir ve deprem anında binanın daha hızlı ve daha büyük bir hasar almasına neden olabilir. Bu sebeple bu tarz bir kabin yapacaksanız evin merkez noktasına yakın olmasına dikkat etmek gerekiyor. Ayrıca taşıyıcı kolonlara fazladan yük bindireceğinden ağırlık hesaplamalarının uzmanlar tarafından yapılması gerektiğini de belirtelim.

Deprem kabini sizin hayatınızı kurtarırken komşunuzun hayatına zarar verebilir.

Deprem kabinlerinde başlıca sorunun ağırlık olduğunu biliyoruz. Hayat kurtarma konusunda şansınızı artıran bu kabinler, bir deprem anında hızlıca aşağı çökecektir. Yani üstündeki ağırlığı taşımaya çalışırken alta da ekstra ağırlık bindirecek. Mesela deprem anında altınızdaki komşunun bir hayat üçgeni bulduğunu düşünelim. Bu deprem kabini, hayat üçgeni olan bölgeye ağırlık vererek bu alanı kırabilir ve komşunuzun hayatını kaybetmesine neden olabilir. Bu sebeple uzmanlar tarafından önerilen yerlere ve binanızın durumuna göre bu tarz sistemlerin kurulması gerekiyor.

Şöyle düşünelim, bir deprem kabini en az 600 kg kadar olmalı. Çoğu durumda bu ağırlık çok daha fazla olacaktır. Bir buzdolabı ise ortalama 120-150 kg aralığında. Yani tek bir noktaya 4 buzdolabı koymuş olacaksınız.

Tüm apartmana deprem kabini yaptırmak mantıklı mı?

Apartman bir araya gelip aynı bölgeye deprem kabini yaptırmak isteyebilir. Sonuçta hepimiz depreme karşı hazırlıklı olmaya çalışıyoruz, ancak bu noktada da önemli bir detay var. Taşıyıcı kolonların ağırlık kapasitesinin bir sınırı bulunuyor. Örneğin 10 katlı bir binada aynı alana alt alta 10 tane deprem kabini yaptırdınız. Bu kabinlerin kolonlara uygulayacağı ağırlığın çok iyi hesaplanması gerekiyor.

Bu konuda inşaat mühendislerine herkesin aynı alanda tavana kadar uzanan deprem kabinleri yaptırması durumunda bina dayanıklılığına ne gibi etkisi olacağını sorduk. Aldığımız cevapla; deprem kabininin, binanın temeli ve taşıyıcı demirlerine bağlanmazsa bir yararı olmayacağını, hatta zararı olacağını öğrendik.

Yeni binalarda deprem kabinleri standart olarak kurulabilir mi?

Yeni bina yapımlarında ise deprem kabinlerini binanın genel planının içerisine eklemek akılcı görünse de yeni yapılan binaların zaten sağlam olması gerekir ancak son depremlerde yeni binaların da yıkıldığını bildiğimiz için insanlar bu konuda kendilerini güvende hissedemiyor.

Aslında merkezi bir noktada, özel olarak güçlendirilmiş, temel ve kolonlara bağlı olacak şekilde yerleştirilmiş deprem kabinleri, binanın dayanıklılığına katkı sağlayabilir. Ayrıca önceden hesaplandığı için taşıyıcı kolonlara ekstra yük bindirilmemiş olur. Hatta binanın ortasına bir ağırlık konulacağı için deprem anında binanın yanal atımlarını bile azaltabilir. Elbette tüm bunların uzmanlar tarafından detaylıca araştırılması gerekiyor. Ayrıca her binaya eklenirse maliyeti de artıracağı unutulmamalı.

Deprem kabininin kaç tona kadar dayanıklı olması gerekiyor?

Yapılan hesaplamalara göre her katı 100 metrekare olan 10 katlı bir bina, temel hariç ortalama 1300 ton ağırlığa sahip. Yani her katın ortalama ağırlığı 130 ton kadar. Bu ağırlığın 50-60 tonluk kısmı doğrudan zemini oluşturuyor. Yani zemin katta oturan bir kişinin üzerine 1000 tonun üzerinde bir bina çökmüş olacak. Ancak depremin şekline göre değişiklik gösterse de binanın tüm ağırlığı tek bir noktaya değil, çökme yüzey alanına göre dağılacak. Yani yapacağınız deprem kabininin üzerine tüm bu ağırlık çökmeyecek.

Bu sebeple deprem kabini yaptırırken üzerinizde nasıl bir ağırlık olduğunu bilmek ve tasarımı buna göre yapmak gerekiyor. Yapılan bu kabinin 6 yüzeyinin de depreme dayanıklı NPI profil demirlerle güçlendirilmesi son derece önemli. Çünkü deprem sırasında bu kabin yan yatabilir veya doğrudan ters dönebilir. Bu sebeple tüm yüzeylerinin ağırlığı kaldıracak kapasitede olması gerekiyor. Yapılan hesaplamalara göre bu deprem kabinleri ortalama 60 ton kadar yükü kaldırabiliyorlar. Eğer üzerinizdeki yük çok fazla, yani daha alt katlardaysanız 100 ton ve üzeri ağırlıklara dayanıklı deprem kabinleri tercih edilebilir.

Sonuç: Deprem kabinleri mantıklı mı?

Deprem kabini yapmak, deprem anında hayatta kalma şansınızı artırabilir. Sadece bu sebep bile bu kabinleri mantıklı kılıyor. Sadece bir hevesle bu kabini yaptırmak yerine, binanızın planlarını alıp, bunun nasıl yapılacağını uzmanlara danışmanız gerekiyor. Ayrıca eğer altınızda yaşayan insanlar varsa böyle bir şey yapmayı planladığınızı onlara iletmek de son derece önemli.

Kahramanmaraş depremlerinin ardından popülerleşmeye başlayan bu deprem kabinlerinin, konunun uzmanı inşaat mühendisleriyle planlanıp o şekilde yerleştirilmesi hem sizin hem de binanızdaki diğer insanların hayatı için büyük önem arz ediyor. Umarız böyle bir yapıya ihtiyacınız hiç olmaz, ancak hayatımızın bu binalarda tehlikeli olduğunu kabul edip, bu durumu tersine çevirmenin yollarını bulmamız gerekiyor.