Dünyaca Ünlü Zeki Triko’nun, Müstehcenlik Nedeniyle Türkiye’de Sansüre Uğradıktan Sonra İflasa Kadar Giden Üzücü Hikayesi

Zeki Başeskioğlu, 1958 yılında Zeki Triko’yu kurmuş olsa da girişimciliğe aslında çok daha evvel başlıyor. Yoksul bir ailenin çocuğu olan Zeki Başeskioğlu, ilkokulu bitirdikten sonra çıraklık yaparak iş hayatına atılıyor ve daha bir çocuk olmasına karşın azimle çalışıyor.

Hep daha fazlasını kazanmayı hedeflediğini söyleyen Başeskioğlu, çıraklıktan kazandığı parayla işportacılık yapmaya başlıyor. Çocukluğunda bile yaptığı her işe parlak ticari zekâsını yansıtmayı başarıyor. Çıraklıktan pazarcılığa, pazarcılıktansa balonculuğa geçen Başeskioğlu, yaptığı her işe yaratıcılığından da bir modül ekliyor aslında.

Satış taktiklerini daha çocukken keşfetmiş!

Balon satarken ticari zekâsını orada da göstererek ürününü öne çıkartacak şekilde balonları şişirdiğini ve bu sayede epey süratli bir biçimde sattığını belirtiyor bir röportajda. Yani Başeskioğlu’nun pazarlama konusundaki yeteneği daha o yıllarda bile kendini gösteriyor.

İlerleyen yıllarda işportacılıktan tutun da toptancılığa, toptancılıktan tutun da otel, gazino ve otobüs işletmeciliğine kadar birçok iş yapan Başeskioğlu, hayatı boyunca bir şeyler başarma isteğini ve hırsını kaybetmeyerek durmadan arı üzere çalışmış. Yaptığı her işte de şu anda pazarlama kitaplarında anlatılan taktikleri bu hususta bir bilgi sahibi olmadığı hâlde hayata geçirmeyi başarmış Başeskioğlu…

Yani bu öyküyü özel yapan en temel şey; Başeskioğlu’nun, eserlerini zekice taktiklerle pazarlayabilmesi.

Örneğin, işportacılık yaparak çorap satan Başeskioğlu, çorapların tekini etrafa fırlatarak müşterilerin bu eserleri alması konusunda onların güdülerini tetikleyerek satış yaptığını anlatıyor.

Ayrıca o dönemki çorapların altının ince olduğu için aşındığını görüp altı kalın çoraplar ürettirmiş ve bunları satmış. Yani Başeskioğlu, pazarlamanın en temel prensiplerinden olan bir yaklaşımı uygulamış, piyasadaki bir sorunu ve gereksinimi tespit edip bu sorunu çözen ve tüketicilerin gereksinimini karşılayan bir eser sunmuş.

Öyle ki Zeki Başeskioğlu’nun pazarlama başarısı akademik makalelere bile husus olmuş.

Alanında ünlü pazarlama akademisyeni olan Ömer Baybars Tek, bir makalesinde Başeskioğlu’nun bu tarafından şu halde bahsetmiş: Bu zat, bizim yıllardan beri derslerimizle, kitaplarımızla öğrencilerimize anlatmaya çalıştığımız birtakım bilimsel gerçekleri, bunun hiçbir eğitimini görmeden, üstelik de 1945-46 yıllarından itibaren fiilen uygulaya gelmişti.

Zeki Triko aslında hazır giysi kesimini Türkiye’ye getiren birinci markalardan biri.

Daha evvel toptancılık ve perakendecilik yapmış olan Başeskioğlu’nun 1956 yılında İstanbul’a gelmesinin akabinde 1958 yılında Zeki Triko markası kuruluyor.

1967 yılında birinci konfeksiyon üretimini başlatan Zeki Triko, ülkemizde hazır giysi kesiminin temellerini atan yenilikçi markalar ortasına ismini yazdırıyor.

1969 yılındaysa bu konfeksiyon eserlerini Almanya’ya ihraç ederek sektörün birinci ihracatını gerçekleştiriyor.

Ürünleri canlı modeller üzerinde göstermenin gücünü öngören Başeskioğlu, defilelere başlıyor.

Türkiye’de şimdi defile konsepti bu kadar gelişmemişken bile cesaretli ve yaratıcı bir formda markası için defile düzenlemenin kıymetini öngörüyor Başeskioğlu.

İlk defilesinden sonra olağanda aldığından çok daha fazla sipariş aldığını görmesinin akabinde defilelere daha da tartı veriyor ve periyodunun ünlü isimleriyle çalışmalara başlıyor. Bu isimlerden biriyse 1960 yılı hoşluk kraliçesi Nebahat Çehre!

Düzenlenen defileler gittikçe profesyonelleşiyor ve Zeki Triko markası da gittikçe daha da bilinen bir marka hâlini almaya başlıyor.

Dünyaca ünlü muhteşem modelleri Türkiye’ye getirmekle kalmıyor, ünlü harika modellerden kimilerini da o keşfediyor.

1969 yılında, dünyanın birinci harika modellerinden biri olan Jean Shrimpton’ı Türkiye’ye getiriyor ve Başeskioğlu’nun dünyaca ünlü modellerle yapacak olduğu büyük işlerin birinci adımı atılmış oluyor.

Yıllar içinde Yolanda Hadid, Cindy Crawford, Adriana Lima, Naomi Campbell, Claudia Schiffer, Heidi Klum ve daha birçok ünlü modelle çalıştı Zeki Triko.

Öyle ki Cindy Crawford’u ve Tülin Şahin’i keşfederek bu isimlerin ünlü birer model olmalarını sağlayan isim Zeki Başeskioğlu!

Yıllar içinde isminden başarılarıyla bahsettiren Zeki Triko, Türkiye’de yaptığı reklamlar konusunda sorun yaşamaya başlıyor.

Hem defileleri hem de başka başarılarıyla Cosmopolitan mecmuasına bile kapak olmayı başaran Zeki Triko, ülkesini gururla temsil eden bir marka olarak ödüllendirileceğine ne yazık ki sansür uygulamalarına maruz kalıyor.

1997 yılında sansüre maruz kalmaya başladığını belirten Başeskioğlu, yıllar içinde reklam çalışmaları konusunda birçok pürüze maruz kalıyor.

Bu sansürlere reaksiyon olarak Atatürk’ün deniz kenarında çekilmiş olan fotoğrafını kullanarak bir afiş hazırlıyor Zeki Triko.

Hürriyet’e verdiği röportajda, 1997 yılında mayolu çekimlerinin yer aldığı afişlerin Recep Tayyip Erdoğan’ın lider olduğu İstanbul Büyükşehir belediyesi tarafından kaldırılmasının üzerine, üzerinde “güneşi özledik” yazan ve Atatürk’ün mayolu fotoğrafının yer aldığı bu afişiyse bir ileti olması emeliyle hazırladıklarını belirtiyor Başeskioğlu.

Umreden dönen yolcuları rahatsız ettiği gerekçesiyle havaalanındaki bir afişi kaldırılmıştı!

Atatürk Havalimanı’nın dış sınırlar terminalinde asılı olan ve Adriana Karembeu’nun bulunduğu afiş, 2003 yılında İstanbul Valiliğinden gelen bir kararla kaldırılmıştı.

Bu duruma reaksiyon gösteren ve karşı çıkan Zeki Başeskioğlu, 3 yıl sonra afişi tekrar asmak ismine verdiği savaşı kazanmıştı.

Maruz kaldığı sansüre reaksiyon göstermek için zekice bir tahlil bulan Zeki Triko, bu sefer de zerzevatları kullanıyor!

20 ülkede afişlerinin asılı olmasına karşın kendi ülkesinde asamadığını belirtmiş Zeki Başeskioğlu…

Kuruluşundan itibaren aldığı zekice kararlarla tüm zorlukların içinden muvaffakiyetle sıyrılmayı başaran Zeki Triko, bir müddet sonra maddi problemler sebebiyle küçülmeye başladı.

2021 yılında iflas eden Zeki Triko, gerisinde yarım kalmış bir kıssa bıraktı…

Zeki Triko’nun BRG Turizm Seyahat Acentesi tarafından satın alındığı ve geçtiğimiz aylarda tıpkı isimle üretim ve tanıtıma başladığı biliniyor. Umuyoruz ki dünyada ülkesini gururla temsil etmiş bu markamız bir paha olarak görülerek yeni sahibi tarafından hak ettiği yerlere getirilir.