Dünyada Birinci 10’daydı: Yerli Traktör Şirketi Uzel’in Aile İçi Çekişmeler Yüzünden İflas Etmesinin Sansasyonel Kıssası

Dünyaca ünlü traktör markası Uzel’in, periyodunda haberlerden düşmeyen davaları ve olayları neler? Şimdi o farklı öyküye bir arada bakalım.

İbrahim Uzel, 1935 yılında fabrikayı Bursa’da kurdu. Bundan yalnızca 5 yıl sonra 1940 yılında fabrikayı İstanbul’a taşıdı. O periyotta makas üretimi yapan Uzel, 25 yıl içinde büyük değişim yaşadı. Elbette burada bahsedilen makas, bir araç modülü.

Uzel, 1960’lı yıllarda Marshall yardımları ile ülkeye giren Massey Ferguson markası ile traktör üretmeye başladı.

Henüz her şeyin başındayken 1963 yılında İbrahim Uzel vefat etti ve şirketin payları çocukları ortasında pay edildi. Oğlu Ahmet Uzel %40, büyük kızı yerine hisseyi yönetecek olan kocası Cemal Atay %40, başka iki kızı da %10 pay aldı.

Dönemin traktör piyasasının neredeyse yarısına yakını Uzel firmasına aitti. Ama aile içi uyuşmazlıklarla firma çalkalanmaya başladı. Bu sebepten 1990’lı yıllarda %10’luk paya sahip olan Zapsu Ailesi, paylarını satmaya karar verdi. Tıpkı devirde %40’lık pay sahibi Cemal Atay da vefat etti. Yani hisseler hayli dağıldı.

Ahmet Uzel 100 milyon dolar borçlanma ile 1996 yılında payları tek elde toplasa da ömrü devamını getirmeye yetmedi, 1998 yılında vefat etti.

Dolayısıyla şirket payları eşi Türkan Uzel, oğlu Başkan Uzel, öbür oğlu Serdar Uzel ve kızı Şafak Kibar arasında paylaştırıldı.

Yüksek borç ve düşen ciro nedeni ile Başkan Uzel şirketin başına geçti ve şirketi epey da toparladı. Ama 2003 yılında gelindiğinde Başkan Uzel, annesi Türkan Uzel ile davalık oldu. Türkan Uzel, dava sebebini ise genel konseyden idare şurasına geçtiğinden bile haberi olmadığını, şirket hakkında bilgi alamadığını söyleyerek açıkladı.

Dava, Lider Uzel lehine sonuçlansa da taraf değiştiren biri olacaktı.

Davada haklı bulunan Başkan ve Serdar Uzel kardeşler, Uzel şirketini büyütmeye devam etti. Hatta birçok ülkede fabrika açtı. Ayrıyeten Uzel markası 85 ülkenin de pazarında yer aldı.

2007 yılından sonra ortalarındaki uyuşmazlık sebebi ile Serdar Uzel, annesinin ve kız kardeşinin tarafına geçti ve temyize giden davanın seyrini değiştirdi. Uzel şirketi tekrar araştırılmaya başlandı.

Aile içi karmaşa, şirketin banka ve tedarikçiler ile olan ilgilerini de etkiledi.

Bankaların şirkete olan güvensizliği ve tedarikçilerin paralarını alamayacakları tarafındaki kaygıları üretimde sorun yarattı.

Yaşanan olaylar başlı başına bir meseleyken bir de Ferguson şirketi, paydaşlığı feshetti. Sonrasında 2008 finansal krizi ortaya çıktı. Bu kriz ile tüm şirketler probleme girerken tedarikçilerin kendilerini kurtarma isteği ile Uzel, belini doğrultma yoluna girdi.

Bu sayede üretimde bir akış yakalayan şirket, krizden pek etkilenmedi. Bilakis tam manasıyla krizi fırsata çevirdi. Ayrıyeten paralarını alamayan personeller istekli olarak geri döndüler. Sırf düzgün niyetten değil elbette. Şirketin ve hasebiyle çalıştıkları fabrikanın tekrar tertibe girmesi, içeride kalan paralarını alabilecekleri manasına geliyordu.

Davalar ve ihtilaflar şirketin sonunu getirdi.

Üretimi artırmışken ve borçların ödenmesi hızlanmışken alacaklıların kapıya dayanması, aile içi uyuşmazlık ve hatta aile üyelerinin Lider Uzel’in ‘dolandırıcı’ olduğu tarafındaki savları, şirketi iflasa sürükledi.

2012 yılında batan şirket; ardında alacaklıları, emeği geçen lakin emeğinin karşılığını alamayan personelleri ve ülkeye getirdiği dövizi bırakıp gitti.

Haklarını alamayan çalışanlar, fabrika önünde günlerce toplandılar.

İflas bayrağının çekilmesiyle işinden olan işçiler, haklarını alamadan meskenlerine gönderildi. Ancak mukadderatlarına razı olmak istemediler ve fabrikanın önünde günlerce toplandılar. Bu, onlara bir şey kazandırmadı ve en sonunda geri döndüler.

Kimsenin fabrikada kalmaması ile hırsızların yuvasına dönen fabrikada güvenlik dahi yoktu. Milyonluk makineler yağmalandı ve kilo ile satılmaya başlandı. Çalışanlar tekrar açılacağına dair bir umutla nöbet tutmak isteseler de bir mühlet sonra vazgeçtiler.

İlham verici bir başlangıç, adım adım büyüyen bir şirket, aile içi olaylar ve en sonunda mağdur yüzlerce insan biçiminde özetlenebilecek bu kıssa, Uzel’in öyküsü.

İflas eden şirketler hakkındaki öteki içeriklerimiz: