Dünyada Günümüze Ulaşan En Eski Ahşap Yapıyla Tanışın: Hem de Türkiye’de ve Bir Tümülüsün İçinde!

1957 yılında keşfedilen ve toprak yığını ile kaplı olan tümülüsün Frigya Hükümdarı Midas’a ilişkin bir mezar olduğu biliniyor. Bilhassa bölgede bulunan 128 tümülüsün en büyüğü ve en gösterişlisidir kendisi.

Gordion Antik Kenti olarak bilinen bu bölge, Anadolu’da hayli değerli bir pozisyona sahip. MÖ 9. yüzyılda, Friglerle birlikte bir kale-şehir formunu alarak günümüzde tarihi kültürün en değerli temsilcisi olarak dikkatleri üzerine topluyor.

Gordion Müzesi’nde yaklaşık 750 tarihi eser sergileniyor.

Özellikle yazıda ele alacağımız Büyük Tümülüs’ten çıkan fibulalar, kaseler, süslemeler ve birçok tarihi eser bu müzede sergileniyor. Bunun yanı sıra Eski Tunç Çağı’na ilişkin çanak çömlekleri de burada görmek mümkün. Fakat hepimizi çok heyecanlandıran bir detay daha var: dünyanın en eski ve sağlam ahşap yapısının da burada, Friglere ilişkin olması!

Bugün yapılan beton binalar bile en ufak sarsıntıda hasar alırken nasıl oluyor da binlerce yıldır “ahşap” bir yapı ayakta kalabiliyor?

MÖ 800’lü yıllarda Gordion kenti, en parlak periyodunu Frig Hükümdarı Midas devrinde yaşıyor.

Kentin en değerli özelliği tümülüslerdir. Tümülüsler, kral ve soylu bireylerin vefatından sonra açılan çukurların içine ahşap mezarların konularak üzerlerinin toprakla kapatılması ve mezar formuna getirilmesiyle oluşan anıt mezarlardır. Soyluların ve Frig hükümdarlarının gömüldüğü bu tepecikler, kentin de en dikkat cazip tarafını oluşturuyor. Büyüklüğü ile de lisanlarda dolaşan Midas Tümülüsü, Alyattes’ten sonra en büyük ikinci tümülüs olma özelliğine sahip.

Bu anıt mezarla ilgili dikkat çeken ve son vakitlerde gündeme oturan şey ise Tümülüs’teki mezar odasının, dünya üzerinde günümüze ulaşan en eski ahşap yapı olmasıdır. Bir mezar odası formunda inşa edilen bu yapıda materyal olarak sedir, çam ve ardıç ağaçları kullanılmıştır. Bu ağaçların ortak özellikleri ise güçlü ve uzun ömürlü olmalarıdır. Bu yüzden inşaat işçiliğinde çoklukla üç ağaç tercih edilir.

Mezar gelenekleri, Türklerdeki ‘kurgan’ geleneğine benzetiliyor.

Ölülerin eşyaları ile gömülmesi, sevenlerinin mezara armağan bırakması üzere gelenekler Türk tarihinde de kurgan geleneğiyle görülmüştür. En büyük ikinci tümülüs olan bu anıt mezar, 300 metre çapında, 53 metre yüksekliğindedir. Üretiminde kullanılan ağaç çantı tekniğinde yapılmış, mezar odası ve içindekiler epey güzel korunmuştur. Bugün bu yapının küçük bir formu Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde sergileniyor.

Midas Tümülüsü, öteki Frig tümülüslerinden farklı yapıdadır. Mezar odası toprağın altına gömülmek yerine toprak tabana inşa edilmiştir. Mezar odasının etrafı, 3 metre yüksekliğindeki kireç taşı bloklarından oluşan bir duvarla çevrilmiştir ve bu duvarın içi küçük moloz taşlarla doldurulmuştur.

Mezarın içi ve dışı başka ayrı tasarlanmış.

Mezar yapısının içi, dört istikamette uzanan ve moloz taşların basıncını dengeleyen kirişlerle desteklenen bir kasnak halinde tasarlanmıştır. Dışı ise büyük boyutlu ahşap tomrukların çantı tekniğiyle yapılmış bir kaplama fonksiyonu görmektedir. Bu dış kısım, üstteki kirişlerin oturduğu bir platform olarak kullanılır.

Dış yapının inşasında ardıç ve sedir ağaçları tercih edilmiştir. Mezar odasının iç boyutları 6.20 x 5.15 metre olup yüksekliği 3.5 metredir. Mezar odasına bir giriş kapısı bulunmamaktadır. Çatı, kırma çatı formunda tasarlanmış ve çift cidarlıdır. Çatının üzerine 4 metre kadar taş bir yığın eklenmiştir ve bu yığının üstüne yığma toprak ve kil yerleştirilmiştir. Dönemine nazaran muazzam bir işçilikle inşa edilen bu dev yapı, günümüzde de ihtişamını koruyor.

Bu bölgede yapılan çalışmaları üstlenen araştırmacılar, Friglere başşehirlik yapmış bu bölgenin şimdi %10’una erişilebildiklerini söylüyor. Günümüze ulaşan en eski ahşap yapı olma özelliğini müdafaasının tek bir açıklaması var: iyi ve sağlam bir personellik. Bölge, ziyaret edip bu devasa yapıları yerinde görmek isteyenlerin ziyaretçilerine ise her vakit açık.