Dünya’nın Oluşumundan Günümüze Dek Gezegenimizin Bahtını Değiştirmiş 25 Büyük Olay

Küresel çapta felaketlerden ihtilal niteliğinde evrimsel kilometre taşlarına kadar pek çok değerli olay atlatan gezegenimiz, tüm bunların sonucunda bugün üstünde nefes aldığımız yuvamız haline geldi.

Gelin, bu kıymetli olaylara adım adım bakalım:

1) Gezegenin Doğuşu (4.5 milyar yıl önce)

Güneş’in etrafındaki toz ve kaya modüllerinden oluştuğu bilinen gezegenimizin oluşumuna giden yolda, önce kayalar birbirleriyle çarpıştıktan sonra yer çekimi tesiriyle etraflarındaki öteki kayaları da çekmeye başlıyor, daha sonra etrafta ne var ne yoksa birleşip Dünya’yı meydana getiriyorlar.

Bu olaydan sonra Dünya’ya büyük bir gök cismi çarpıyor ve sonucunda devasa miktarlarda kalıntı uzaya saçılıyor. Bu kalıntılar da tıpkı Dünya’nın oluşumuna emsal formda birbirlerini tekrar tıpkı yollarla çekerek birleşiyor ve Ay’ı oluşturuyor.

2) Hayat Başlangıcı (4-3.5 milyar yıl önce)

Gezegenimizde hayatın net olarak ne vakit başladığı sorusu şimdi yüzde yüz olarak cevaplanabilmiş değil; ama tek hücreli canlılara ilişkin elimizde bulunan en eski fosillere bakılırsa hayat, yaklaşık 4 milyar yaşında.

Yaşamın birinci olarak okyanus tabanlarındaki volkanik sıcak su bacalarında başladığı düşünülüyor.

3) Fotosentezin Ortaya Çıkışı (3.4 milyar yıl önce)

Güneş, gezegenimizin en büyük güç kaynağı. Ömür gelişecekse, bu dev güç kaynağı sayesinde oluşacaktı ve o denli de oldu. Birtakım mikroorganizmalar Güneş ışığını kullanmaya ve böylelikle kolay molekülleri şeker moleküllerine çevimeye başardı. Lakin bu birinci fotosentezler, günümüzdekinden farklıydı; sonucunda oksijene atmosfer bırakılmıyordu. Bu nedenle de atmosferde hiç oksijen yoktu.

4) Birinci Levha Hareketleri (3 milyar yıl önce)

Günümüzdeki yer biçimlerinin ve kıtaların oluşmasında en büyük hisse sahibi olan şeyler levha hareketleri. Bu hareketler birinci sefer 3 milyar yıl evvel gerçekleşmeye başladı.

5) Solunabilir Hava Oluşumu (2.4 milyar yıl önce)

Dünya’da uzun bir müddet atmosferde hür oksijen yoktu. Vakitle siyanobakteriler, fotosentez yaptıktan sonra atmosfere oksijen bırakmaya başladı. Atmosferde biriken bu oksijenler, havanın oksijence zenginleşmesini sağladı.

O vakitler bu durum aslında pek de yararlı değildi; zira hiçbir canlı oksijene alışık değildi. Dolayısıyla oluşan canlıların bir birden fazla bu ağır oksijene alışamadı ve yok oldu; kimi canlı tipleri ise sağ kalmayı başardı.

Bunun nedenlerinden biri kimilerinin oksijenin uzun yıllarca ulaşamayacağı kadar derin okyanus bölgelerinde yaşamaları, bir başkasıysa talih yapıtı oksijenden etkilenmeyecek halde evrimleşmiş olmaları.

6) Birinci Kompleks Hücreler (2-1 milyar yıl önce)

Günümüzdeki bakterilere benzeyen birinci hücrelerden kimileri, vakitle daha da gelişmeye başladı. Endosimbiyoz kuramıyla incelenen bu duruma nazaran mitokondri ve kloroplast organelleri, aslında evvelden bakterilerdi; ancak yutuldukları hücrelerle iki tarafa da yararı dokunan bir bağ içerisine girince ökaryot hücrelere giden yolu açmış oldular.

7) Birinci Seks (1.2 milyar yıl önce)

Günümüzdeki seksle alakası olmadığını söylerek devam etmek gerekirse; ikiye bölünüp kendi kendine çoğalmak yerine öteki bir canlıyla iş birliği yaparak çoğalmanın (seks) başlangıcı 1.2 milyar yıl öncesine dayanıyor. Nitekim bu vakit diliminde yer alan birtakım fosillerde, kırmızı alglerin üreme hücresi olan sporlara sahip olduğu görülmüş.

8) Çok Hücreli Ömür (1 milyar yıl önce)

Birden fazla hücreye sahip hayat formlarının oluşmaya başladığı bu devirde, birinci organlar da yavaş yavaş oluşuyor. Aslında 2 milyar yıl öncesinde bile birden fazla hücreli fosiller bulunmuş; lakin bunların bakteri kolonileri olduğu ve tek bir canlı olmadığı düşünülüyor.

Çok hücreli canlıların gezegenin farklı bölgelerde farklı farklı vakitlerde evrimleştiği düşünülüyor; ancak ilk başaranın bitkiler olduğu düşünülüyor.

9) Buzul Çağı (850-635 milyon yıl önce)

Bu devirlerde iki sefer Buzul Çağı’na giren Dünya’mızda, tüm gezegeni buzların kapladığı düşünülüyor. Birinci gelişmiş hayvanların da bu periyotta evrimleşmeye başladığı düşünülüyor. 

10) Kambriyen Patlaması (535 milyon yıl önce)

Dünya tarihinin en kıymetli bölümü olarak nitelendirebilecek Kambriyen Patlaması’nda, evrimsel açıdan oldukça kısa müddetli olan vakit dilimlerinde günümüzdeki hayvanlarının atası olan pek çok hayvan tipi ortaya çıkıyor.

Bu periyoda ait çok fazla fosil tespit edilmiş durumda; bunun nedeni olaraksa o devirdeki canlıların çok sert kabuklar geliştirmiş olması ve böylelikle fosillerinin korunarak günümüze gelebilmesinin kolay olduğu gösteriliyor.

11) Bitkiler Karaları Ele Geçiriyor (465 milyon yıl önce)

Bazı hayvanların karaya 500 milyon yıl önce çıktığı düşünülse de bu hayvanların yalnızca yumurtalarını inançlı bir yere bırakabilmek için kısa periyodik olarak bunu gerçekleştirdiği düşünülüyor.

Karaların kalıcı olan birinci sakinleri ise bitkiler. İlk karasal bitkiler yeşil algler olsa da kısa müddet içerisinde çeşitlilik oluşmaya başlamış.

12) Birinci Kütlesel Yok Oluş (460-430 milyon yıl önce)

Kambriyen patlamasıyla Dünya oldukça şenlense de daha bu periyodun üzerinden 100 milyon yıl geçmemişken tarihin gördüğü en büyük ikinci kitlesel yok oluş meydana geldi ve oluşan canlıların %85’i yok oldu.

Hayatta kalan çeşitlerin birçok okyanuslarda yer alıyordu, hasebiyle gezegen, bir nevi gelişmiş balık cinslerine kaldı.

13) Balıklar Karaya Çıkıyor (375 milyon yıl önce)

Bu kitlesel yok oluştan sonra karalarda hala kimi bitkiler ömürlerine devam ediyordu. Balık tipleri de vakitle yumurtalarını bırakmak için sudan çıka çıka, karasal ömrün da düzgün olabileceğini düşünmüş olacaklar ki, karaya daha fazla adım atmaya başladılar.

Aslında karayı ele geçiren birinci hayvanlar böcekler; ancak balıklar da karaya çıkıp evrimleşerek amfibiler, sürüngenler ve göğüslü canlıların ataları olan birinci cinslere evrimleştiğinde, egemenlik de böceklerin elinden gitmiş oldu.

14) Sürüngenler Sahnede (320 milyon yıl önce)

Dünya Paleozoik Buz Çağı’nın ortalarındayken, birinci sürüngenler ortaya çıkmaya başladı. Amfibilerden evrimleşen sürüngenler, sert kabukları sayesinde suya bırakmak zorunda olmadıkları yumurtaları sayesinde karadaki egemenliklerini süratlice güçlendirmeye başladılar. 

15) Tek Kıta, Tek Çatı (300 milyon yıl önce)

Dünya üzerindeki kıtalar son defa bir ortaya gelerek süperkıta Pangea’yı oluşturdu. Panthalassa adlı bir okyanusla çevrelenmiş olan Pangea, 125 milyon yıl boyunca yapısal bütünlüğünü koruduktan sonra parçalanmaya başlayıp günümüzdeki kıtaların oluşmasını sağladı.

16) Büyük Yok Oluş (252 milyon yıl önce)

Dünya tarihinin gelmiş geçmiş en büyük kütlesel yok oluşuna neden olan ve Permiyen kitlesel yok oluşu olarak da isimlendirilen bu yok oluş, denizlerde ve karalarda yaşayan çeşitlerin %96’sını silip süpürdü.

Nedeninin ne olduğu şimdi net olarak belirlenemeyen fakat volkanik patlamaların sebep olduğu düşünülen bu periyot sonrasında dinozorlar evrimleşmeye ve hakimiyeti ellerine almaya başladı.

17) Birinci Memeliler Ortaya Çıkıyor (220 milyon yıl önce)

Kütlesel yok oluşlara meydan okuyan Dünya, dinozorların hakimiyeti ele geçirişini seyrederken bir köşede de sessiz sedasız halde birinci göğüslü canlılar oluşmaya başladı. Birinci memelilerin genelde geceleri etkin olduğu düşünülüyor, bunun da sıcak kanlılığın evriminde rol oynadığı iddia edilmekte.

18) Üçüncü Büyük Kitlesel Yok Oluş (201 milyon yıl önce)

Dinozorlar karalara hükmederken denizlerde de devasa sürüngenler bulunmaktaydı, sonrasında bir afet daha meydana geldi (Triyas yok oluşu) ve canlı çeşitlerinin %80’i yer yüzünden silindi.

Nedeni bilinmeyen bu kütlesel yok oluş sonrasında dinozorların karasal hakimiyeti düzgünce perçinlenmiş oldu ve devasa boyutlara ulaştılar.

19) Gökyüzü Artık Boş Değil (160 milyon yıl önce)

İlk kuşların evrimleşmeye başladığı bu periyot bilhassa Arkeopteriks isimli kuş çeşidi ile ünlü. Birinci kuş tipi olarak görünen bu tıp, günümüzde Çin’de bulunan yeni fosiller sayesinde bu özelliğini kaybetmiş üzere gözüküyor.

20) Birinci Çiçekler (130 milyon yıl önce)

Bitkilerin karadaki varlıkları her ne kadar çok eskiye dayanıyor olsa da birinci çiçeklerin oluşumu uzun zaman aldı. Çiçek açan bitkilerin var olması dinozorların çağının ortalarına denk gelmekte. Çimenlerin oluşması için ise daha da uzun bir vakit dilimi gerekmiş üzere gözüküyor.

21) Dinozorlar Son Perdeyi Oynuyor (65 milyon yıl önce)

Meksika sonları içerisine düşen bir meteor şiddetli çarpışma tesiriyle Dünya’yı altüst ediyor. Ağır toz birikintileri, atmosferi tam kaplayarak Güneş ışığını kesiyor ve soğuk ve karanlık eşliğinde Dünya beşinci ve son kütlesel yok oluşuna şahit oluyor. Dinozorların yanı sıra pek çok canlı tipi de bu devirlerde tarih sahnesinden siliniyor.

22) Sahne, Primatların (60-55 milyon yıl önce)

Dinozorlar yok olduktan kısa bir mühlet sonra bebeklerini yumurtlamak yerine biz insanların da yaptığı üzere karınlarının içinde plasenta ismi verilen yapıda besleyip büyütme özelliği geliştiren memeliler, vakitle evrimleşerek birinci primatları meydana getiriyorlar.

Sonrasındaysa maymunlar, şempanzeler ve beşerler sahneye çıkıyor; lakin bunlara daha çok var. O vakitlerde primatlar hala küçücük, neredeyse 30 gram yükünde iskelete sahipler. Sıcak bölgelerde ve Asya’nın yağmur bakımından güçlü ormanlarında yaşadıkları düşünülüyor.

23) Fotosenteze Yeni Bir Soluk Getiriliyor (32-25 milyon yıl önce)

Fotosentezle çok uzun bir vakittir haşır neşir olan bitkiler de belirli ki Dünya üzerindeki ağır gelişime seyirci kalamıyor ve bir şeyleri değiştirmeye karar veriyorlar.

Normal fotosenteze nazaran hayli farklı olan C4 tipi fotosentez yapmaya başlayan bitkiler güç koşullara dahi ahenk sağlamaya başlıyorlar.

24) Çağdaş Beşere Giden Yola Giriliyor (13-7 milyon yıl önce)

İlk şempanzeler 25 milyon yıl evvel Afrika’da ortaya çıkmaya başladıktan sonra bu küme, çağdaş insanlara ve çağdaş şempanzelere uzanacak iki farklı yola ayrılıyor.

Tam olarak vakti hala muhakkak olmasa da bilim insanlarının ellerinde birtakım fosil kayıtları var ve çalışmalar hala yürütülmekte.

25) Ve Sahne Bizim! (200 bin yıl önce)

Sıra insan ırkında. Tipimiz Homo Sapiens o kadar kısa bir müddettir tarih sahnesi içerisinde ki, bu kadar kısa mühlet içerisinde Afrika’dan başlayarak tüm kıtalara yayılması bir yana; Dünya’nın dışına bile çıkmayı başardı.

Her ne kadar Dünya’mızı 6. kitlesel yok oluşa gerçek sürüklesek ve tarihin en süratli iklim değişikliğine neden olsak da Dünya üzerine ayak basmış gelmiş geçmiş en dominant ve evrimsel açıdan başarılı çeşit olduğumuz su götürmez bir gerçek.

Zekamız nedeniyle Dünya’yı da kendimizle birlikte yakacak mıyız, yoksa kendimizle birlikte tüm canlılığı da daha üst düzeye mi çıkaracağız, cevabını gelecek kuşaklar öğrenecek.