Enkaz Altında Melek yahut Hızır Gördüklerini Tez Edenlerin Yaşadığı Asıl Durum: Üçüncü Adam Sendromu
Normalden farklı durumlarda, beynimizin kimyası ve bize hissettirdikleri ya da yansıttıkları o kadar farklı olabiliyor ki başımızın içinde bizden bağımsız biri çalışıyor üzere geliyor. Birden fazla vakit mental sıhhatimizi korumak için elinden geleni yapıyor ve bu, çok enteresan sonuçlar doğurabiliyor.
Örneğin vefattan dönen insanların kelamı olan “Hayatım sinema şeridi üzere gözlerimin önünden geçti.” klişesinin arkasında, beynimizin o anda keyifli anıları aramaya ve bizi hayatta tutmaya çalışması yatıyor. Birazdan bahsedeceğimiz de buna benzeri bir durum aslında.
Enkaz altında diğer beşerler yahut varlıklar görmenin, literatürde bir ismi var.
Üçüncü adam sendromu yahut üçüncü adam faktörü olarak tanımlanan bu durum, uzun müddet yalnız kalan insanların (örneğin dağcılar, sarsıntı enkazında kalanlar, maceraperestler…) hayali bir varlık yahut kişi görmelerini söz ediyor.
Özellikle yüksek rakımlarda, izole bölgelerde ve güçlü şartlarda uzun vakitler geçiren dağcılar ya da kutup kâşifleri; üçüncü adam sendromunu yaşamaya hayli yatkın oluyorlar ve birçoğu emsal tecrübeleri yaşıyor.
Terim, literatüre geçmeden evvel çok fazla hadise biliniyordu aslında.
Üçüncü adam faktörü terimi, 1930’ların sonlarında, bir İskoç dağcısı ve kâşif Dr. Alexander Mitchell Kellas tarafından birinci defa kullanıldı. Fakat bu sendromu birinci yaşayan kişi o değildi.
Çok benzeri tecrübeler, kutup kâşifleri ve dağcıların ortasında çok uzun yıllardır biliniyordu. Hepsi ağır gerilim ve izolasyon altındayken yalnız olsalar bile yalnız olmadıklarını zannediyordu.
1914-1917 yılları ortasında keşif yapan bir adam, yaşadıklarını şu biçimde anlatmıştı:
“Antarktika keşif seyahatimin son kısmına geldiğimde, bu dünyadan olmayan bir ‘yoldaş’ da ortamıza katılmıştı. Güney Georgia’nın isimsiz dağları ve buzulları üzerindeki otuz altı saatlik o uzun ve sarsıcı yürüyüş sırasında birden fazla vakit üç değil, dört kişiymişiz üzereydi.”
Bu itiraf, diğerlerinin da birer birer çıkıp birebir şeyleri yaşadığını anlatmasıyla sonuçlandı. Dağcı Reinhold Messner, kutup kaşifleri Peter Hillary ve Ann Bancroft üzere tanınmış isimler de bu fenomeni yaşadıklarını söylediler.
Benzer bir tecrübe de dağcı Joe Simpson tarafından yaşanmıştı. Söylediğine nazaran, bir dağın yükseklerinde müthiş bir bacak yaralanması geçirip uçurumdan bir yarığa düştükten sonra hayatta kalması için onu yönlendiren “bir ses” vardı.
Beynimiz, bize yardım etmek için bir cins oyun oynuyor.
Bilimsel açıklamalar bu olguyu, bir başa çıkma düzeneği ya da iki şahıslı zihinlerin bir örneği olarak kıymetlendiriyor. Şahıslar, zihinlerinde gerçek bir arkadaşın varlığına inanıyor ve bu onlara ruhsal takviye sağlıyor, motivasyonu artırıyor, yalnızlık hissini hafifletiyor hatta kritik anlarda karar alma yeteneğini bile etkileyebiliyor.
Üçüncü adam sendromunun husus olduğu sinemalar:
- Touching the Void (2003)
- 127 Hours (2010)
- The Secret Life of Walter Mitty (1947, 2013)
- Cast Away (2000)