Evcil Hayvanınızla Sohbet Ettiğinizi Bir Hayal Edin: Pekala Bizimle Büyümelerine Karşın Neden Asla Konuşamıyorlar?

Birçoğumuzun bildiği Sihirli Annem karakteri Taci üzere; dizilerde, sinemalarda yahut kitaplarda hayvanların beşerler üzere konuştuğu senaryolar tasvir edilerek bizi eğlendirir ancak gerçekte mümkün olamayacağını hepimiz biliriz.

Peki bu neden mümkün değill? İnsanlardaki bu yetenek nasıl gelişmiştir ve hayvanlardan ayrılmıştır? Velhasıl, hayvanlar neden beşerler üzere konuşamaz?

İlk olarak, bağlantının ve konuşmanın birbirinden farkına bakalım.

Dünya üzerindeki tüm canlı tipleri birbiriyle bağlantı kurar. Beşerler bunu konuşarak, vücut lisanıyla, jestlerle, mimiklerle veya işaret lisanıyla yapar. Dilbilimciler ve psikodilbilimciler, hayvanların çeşitli yollarla irtibat kurduğu lakin insan lisanından farklı olduğu konusunda hemfikir. 

Hayvanlar ise; kimi çeşitli sesler çıkarır, danslar eder, titreşimler gönderir, belirli hareketler yapar. Beşerler üzere sonlu sayıda kuralla sınırsız sayıda tümce kuramasalar da birbirleriyle farklı yollarla irtibat kurabilirler. Lakin bu bir “dil üretimi” değildir. İnsanlardaki üzere, sınırsız tabirler üretemezler, belli tabirlerle hudutlu kalırlar. 

Belki, birtakım hayvanların beşerler üzere konuşabildiğini düşünüyor olabilirsiniz. Örneğin papağanlar. Ancak papağanlar yahut muhabbet kuşları da tam manasıyla konuşamaz, sırf taklit ederler. Yani manadan yoksunlardır.

İletişim, canlıların tabiatından gelir.

Kediler acıkınca miyavlamayı, köpekler keyifli olunca kuyruk sallamayı sonradan öğrenmez. Birebir biçimde beşerler da korkunca çığlık atmayı vakitle öğrenmez. Ancak konuşmak farklıdır, çocukluğumuzdan beri çevremizden maruz kaldıklarımızla eşsiz bir yeteneğe sahip oluruz, konuşmayı öğreniriz.

Anlamlar üretmek, sırf insanlara mahsus bir yeti.

Sözcükler ve tümceler; hisleri ve kanıları tabir etmek için çeşitli kombinasyonlarda ve uzunluklarda düzenlenmiş seslerin ve hecelerin birleşiminden oluşur. Bu birleşimlerin her birinin altında birer “anlam” yatar.

Sözcüklere atfettiğimiz manalar, insanların yüzyıllar uzunluğu irtibatı sonucunda ortak bir mutabakatla ortaya çıkar ve tıpkı sesler farklı lisanlarda, farklı manalara gelebilir. Birebir objelerin farklı lisanlarda farklı isimlere sahip olması üzere. Hülasa, konuşmanın gerisinde hem ses üretimi hem de mana bulunur.

İnsanlardaki konuşma marifetinin nasıl işlediğine göz atalım.

Bizdeki konuşma yeteneğinin ortaya çıkmasının arkasında yatan sebepler birden fazla ve karmaşıktır. Bunlardan birincisi, biyolojik nedenlerden kaynaklıdır.

Araştırmacıların, hayvanların neden beşerler üzere konuşamadığına dair vardığı birinci sonuç, vücudumuzun farklı halde yapılandırılması. Daha spesifik olarak söyleyecek olursak; hayvanlardan farklı bir akciğere, çeneye, lisana, gırtlağa ve genze sahibiz. Fakat bu sav, bir yere kadar kâfi.

Beynimizin birtakım kısımları, konuşmamızda kıymetli rol oynuyor.

İnsan beyninde, gelişmiş bir neokorteks, bir başka ismiyle beyin kabuğu bulunur ve bu kabuk manası iletmek için sözcükleri sıralar. Beynimizdeki Broca ve Wernicke ismini verdiğimiz bölgeler ise lisanla ilgili gelişmiş kısımlardır ve konuşmamızı mümkün kılar. 

Ayrıca FOXP2 ismini verdiğimiz gen, öteki birtakım genlerimizin aktivasyonundan sorumludur. Bu gen, başka genleri harekete geçirdiğinden, konuşma ve lisandan hangi genlerin sorumlu olduğu hâlâ tam olarak net değil.

Elaine Morgan tarafından sunulan öbür bir teoriye göreyse konuşma yeteneğimizin de kısmen evrimsel yolumuzdan kaynaklanıyor.

Doğrudan ağaca tırmananlardan değil, suda da yaşayan maymunlardan evrimleştiğimizi söyleyen bu teoride, suda yaşayan maymunların evrilmesi nedeniyle konuşmamız için gerekli sesleri çıkarmamızı sağlayan nefesimizi şuurlu olarak denetim etmeyi öğrendiğimizi sav ediliyor.

Kısacası konuşma, insanın sahip olduğu eşsiz bir yetenek.

Bildiğimiz kadarıyla, evrimimizin bize bu yeteneği verdi ve öbür cinslerden ayrışmamızı sağladı. Öteki hayvanlar, bizim çıkardığımız sesleri taklit etme yahut kendi iç irtibat yollarına kurma yeteneğine sahip olsa da bugüne kadar öteki hiçbir hayvan, beşerlerle birebir konuşma yeteneğine sahip olamadı.