Evvelce Askeri Üniformalar Her Ülkede Farklı Renklerdeyken Ne Oldu da Hepsi Hâki Yeşili Oldu?
Dünyada ordu kavramı birinci olarak Asurlular periyodunda ortaya çıktı. Çağdaş manada ve devamlılığı olan birinci ordu dediğimizde de çok uzağa gitmiyor, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Yeniçeriler ile karşılaşıyoruz.
Tabii ki eski çağlardan bu yana farklı ülkelerin orduları; kapasiteleri, savunma-saldırı prosedürleri, ekipman imkanları üzere pek çok istikametten fark gösterdi. Ancak dikkatli incelediğimizde her ordunun üniformasının kendine ilişkin bir renge ve gösterişli detaylara sahip olduğunu görebiliyoruz.
Gösterişin sebebi ruhsal üstünlüktü.
Üniformaların bu biçimde gösterişli tasarlanmasının altında yatan neden, üniforma görselliğinin savaş meydanında ruhsal bir üstünlük yarattığına inanılması. Aslında bunun bir benzerini spor karşılaşmalarındaki grup formalarında hâlâ görebiliyoruz. Mesela kimi futbol kulüpleri; aslan, kaplan, kartal üzere yırtıcı hayvanların motiflerini formalarına işleyebiliyor.
Üniformalardaki bu gösteriş bir kenarda dursun, daha farklı olansa renklerin alıştığımız ‘hâki’ tonlarından uzak olması.
Örneğin, üstte da bahsettiğimiz Yeniçeriler, genellikle Osmanlı İmparatorluğu’nda gücü temsil ettiğine inanılan kırmızı renkli üniformalar giyiyorlardı.
Yine I. Napolyon (Napolyon Bonapart) tarafından yönetilen ve Fransız İmparatorluğu’na sayısız zafer kazandıran Grande Armée yani ‘Büyük Ordu’ya bakalım.
Napolyon’un askerleri, günümüzde alışık olduğumuz hâki yeşili tonlarının bilakis Fransa bayrağının rengini yani lacivert, kırmızı ve beyazı taşımayı tercih etmişlerdi.
Peki ne oldu da yukarıdakiler gibi sayısız örneğe karşın askeri üniformalar sadece hâki ve yeşil tonlarına döndü?
Aslında karşılığın altında o denli büyük bir gizem yatmıyor. Bu radikal değişikliğin temel sebebini öğrenmek için kılıç-kalkanla yapılan savaşlardan ateşli silah kullanılarak yapılan savaşlara geçilen devri düşünmek kâfi.
Kılıç üzere silahlarla daha dar alanlarda yapılan savaşlarda parlak, renkli ve heybetli kıyafetler bir sorun teşkil etmezken; ateşli silahlarla yapılan daha uzak menzilli savaşlarda sizi direkt hedef haline getiriyordu. Bu sebeple savaş teknolojilerinin ve ateşli silah kullanımının artmasından bu yana hâki yeşili üzere renkler orduların üniforma kullanımlarında yaygınlaştı.
Hâki kamuflajın birinci örneklerini İngiliz ordusu verdi.
1850’li yıllara döndüğümüzde Hindistan’da sömürgecilik arayışındaki İngiliz ordusu, alışılagelmiş klasik kırmızı-beyaz üniformayı tercih ediyordu. Bu renkteki bir üniforma, birliği çatışma sırasında kolay hedef haline getiriyordu.
Dönemin korgenerali Harry Burnett Lumsden bu sorunun farkına varmış ve tahlil arayışına başlamıştı. Aklına birinci gelen fikir, üniformaların üzerine çamur, toz ve çay dökerek onları arazi rengine yaklaştırmak oldu. Artık askerleri ayırt etmek daha zordu ve fikir sonuç vermişti.
Hâki isminin doğuşu nasıl oldu?
Toprak rengine epey yakın olan bu üniformalara Hintçe “toprak” rengi manasına gelen ‘khaki’ adı verildi. Bu söz, lisanımıza daha sonra ‘hâki’ olarak geçti.
Ve ülkeler, renkli üniformalar yerine haki kamuflajları tercih etmeye başladı
İlerleyen yıllarda farklı ülkelerinde benimsediği bu üniforma anlayışı, savaş stratejilerinin gelişmesiyle paralellik göstererek üzerinde desenlere de yer vermeye başladı. Savaş sırasında birebir birlikteki askerlerin birbirini daha rahat tanıyabilmesi için bu desenler ülkelere nazaran özelleştirildi. Hatta Fransız ve İngiliz orduları, bu mevzuda ressamlarla bile çalıştı ve askeri üniformalar bu geliştirmelerle günümüzdeki kamuflaj halini aldı.
Kısaca özetlersek; daha ilkel devirde gösteriş ve gücü simgeleyen askeri üniformalar; savaş teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte kazanma ve güvenlik stratejilerinin direkt bir ögesi haline geldi.
Biz şimdilik bu savaş teknolojilerini ve stratejilerini bir kenara bırakarak, içeriğimizi Ulu Lider Mustafa Kemal Atatürk’ün şu kelamlarıyla noktalayalım:
”Savaş mecburî ve hayati olmalıdır. Milletin hayatı tehlikeye maruz kalmadıkça savaş bir cinayettir.”
Bu biçim içerikleri okumaktan hoşlanıyorsanız, şu içeriklere de göz atabilirsiniz: