Fark Edince “Ulan Harbiden!” Diyeceksiniz: Uyku Esnasında Hapşıramıyor Olmamızın Sebebi Ne?

Aslında uyku durumunda daha fazla hapşırmamız gerektiğini düşünebilirsiniz. Mantıksal olarak da gerçek olan bu. Lakin durum pek de düşündüğümüz üzere değil. İşin gerisinde biyolojik sebepler var.

Bir periyot gözlerimiz açıkken hapşıramadığımız epey tanınan bir husustu. Bu bahse bir de uyurken hapşıramadığımızı eklersek bu tartışma uzar masraf. En düzgünü bu türlü bir şeyin varlığına biyolojik olarak mümkün olup olmadığına baktıktan sonra karar verelim.

Hapşırmalar, burun mukusunu etkileyen değişik unsurlar sebebiyle oluşuyor.

Aslında hiçbirimiz alerji üzere özel sebepler dışında durduk yere hapşırmayız. Bunun en temel sebebi, hava yoluyla bedenimize aldığımız toz üzere unsurları hapşırarak burun ve ağızdan atmamızdır.

Yabancı hususlar, burun boşluğundan mukus zarlarına gelmeden evvel burun boşluğuna ilerliyor. Bunlar, evvel azot parçacıklarından oluşan histaminlerin salınmasını tetikliyor; sonrasında bu histaminler nazal mukus zarlarının hudut uçlarını tahriş ediyor.

Tahriş ise beyne sinyal gönderiyor; beyin, aldığı bu sinyali faringeal ve trakeal kaslara yönlendiriyor ve böylelikle hepimizin ‘bir anda’ olduğunu düşündüğümüz hapşırık, dakikalar süren uğraş sonrasında meydana geliyor!

Buraya kadar hiçbir sorun yok. Pekala uyurken neden hapşırma hissimiz oluşmuyor?

“Uyuduğumuzda beyne sinyal gitmiyor mu?” diye düşünmeniz çok olağan. Aslında uyku durumunda mukoza zarları şişiyor ve dış uyaranlara karşı olağana nazaran daha hassas bir duruma geliyor. Bu türlü olunca uyku esnasında daha fazla hapşırmamız gerekirken, baskılar sonucunda tam karşıtı bir durum gerçekleşiyor.

Bu hassasiyet, lakin uykuda hareket etmememiz ve odanın hava akışının azlığının bedenimize aldığımız partiküllerin sayısını azaltmasıyla dengelenir. Lakin uyandığımızda bu hususlar sinir hücrelerini uyarır ve bazen uyanır uyanmaz hapşırırız.

Uykunun REM evresinde tüm refleksler bastırılıyor.

Uzmanlara nazaran uykunun en sağlıklı ve verimli evresi olan REM’de (Rapid Eye Movement) bazı nöronlar ortasında irtibatı sağlayan kimyasalların salınımı engelleniyor ve nöronlar uyarılamaz hâle geliyor.

Hapşırmak da dahil olmak üzere tüm refleksler bu evrede bastırılıyor.Uykunun en verimli evresi olarak isimlendirilme sebebi de yararlarının yanı sıra hiçbir uyarana reaksiyon verilmeden kesintisiz uyumakla alakalı aslında.

Bu evre dışında öbür NREM (non-REM period) evresinde, kaslarımız çalışırken hapşırmamızı tetikleyen nöronlar hâlâ devre dışı kalır. Şayet burun mukozası çok uyarılırsa beynimiz baskılamayı sonlandırarak kasları aktive eder ve kısacık bir hapşırık molasından sonra uykumuza devam ederiz.

Kısacası; uyku halindeyken hapşırmak imkansız değil ama epey güç bir ihtimal, tıpkı gözlerimiz açıkken yapamadığımız gibi. Denemesi bedava!