Gelecekte Yaşlılar Genç Görünebilir mi? Hem de Estetiksiz!

İlk deneyde, farelere bir cins kimyasal veren ve bu hususun yaşlanma üzerinde rastgele bir tesirinin olup olmadığını gözlemleyen araştırmacılar; bahsi geçen “gençlik ilacı”nın verilmesinin akabinde yaşlı olanlarının, altı aylık farelerle tıpkı tesirlere sahip olduğunu keşfetti. Bir öbür deneyde ise dört molekülün karışımından oluşan Yamanaka faktörünün farelere enjekte edilmesi, birebir formda hayvan hücrelerinde bir gençleşme eğilimi gösterdi.

Yaşlanmayı aksine çevirip gençleşmeyi hedefleyen bu çalışmalar, şimdilerde fareler üzerinde test edilse de bilim insanları, daha fazla çalışma ve testlerle insanlar üzerinde de bu tesirin görülebileceğini öngörüyor.

Araştırmacılar mutasyonların geri çevrilemediğini bildikleri için, mitokondri DNA’sının yaşlanmayla bir arada mutasyona uğraması yoluyla, birinci etapta bu sürecin geri döndürülebilmesinin mümkün olduğunu pek düşünmüyordu. 

Prof. Dr. Sinclair ve kümesi, bu ihtimalin az da olsa mümkün olabileceği kanısıyla laboratuvarlarında farelerden SIRT 1 genini kaldırmayı deneyerek işe başladı. SIRT 1 geni kaldırılan fareler, kısa bir müddette yaşlanma belirtileri göstermeye başlamıştı. 

Profesör ve takımı, gen kaldırma süreciyle farelere ilişkin mitokondrilerin fonksiyonlarında bozulmalar görse de çoğu mitokondri proteininin olağan düzeylerde kaldığını görünce bir oldukça şaşırdı. Sırf bu organel genomu tarafından kodlananlarda bir düşme eğilimi vardı. 

Bu durumun bilim dünyasına karşıt olduğunu söz eden araştırmacılar, NAD (Nikotin Amid Dinükleotit) ismi verilen molekülün, hücre çekirdeği ile mitokondri genomu ortasında gidip gelerek bilgi aktardığı ve uyum sağladığını keşfetti. 

Hücrelerde mitokondri ve genom ortasındaki akış hayli sağlıklıydı ve bu noktada SIRT 1 geninin rolü sadece aracılık yapmaktı. 

Yeterli NAD düzeyinin yaşla birlikte düşmesinin sebebi ise hala kesin olarak tespit edilememiş durumda. Bedende kâfi NAD olmadan SIRT 1 proteini, HIF-1 ismi verilen yapıyı uzaklaştıramıyor ve bu durumda HIF-1’in artışıyla çapraz gen etkileşiminde bir kaosa neden oluyordu. 

Kısaca bu etkileşim bozukluğu, hücrenin güç üretme kabiliyetini yitirmesine sebep olarak yaşlanma ve birtakım rahatsızlıklara davetiye çıkarmakta.

Bu durumda yaşanan bozulma, mitokondrinin süratli bir biçimde işlevini yitirmesine ve yaşlanma belirtilerinin görülmesine sebebiyet verir.

Bu gelişmeleri gözlemleyen bilim insanları, hücrelerde üretilen NAD ölçüsünü arttırarak, mitokondri işlevini süratle arttırabileceğini keşfetti. Bu husustan günlük olarak kâfi ölçüde alınırsa, yaşlanmayla gelen birtakım meseleler rafa kaldırılabilirdi. 

Ayrıca HIF-1 proteininin kanserle de değerli bir ilgisinin olduğu tespit edildi. HIF-1, olağan kaidelerde beden oksijensiz kaldığında harekete geçiyor ve yaşlanana kadar sessiz kalıyordu. Bu doğrultuda yaşlanma meydana geldikçe kanser riskinin artışının da HIF-1 proteinine bağlı olduğu tabir edildi. 

Fakat bilim insanları, DNA’nın vakit içerisinde ziyan görmesinin ya da telomerlerin kısalmasının hiçbir vakit değişmeyeceğini ve bu ilacın tek başına “yaşlanma tedavisi” olmadığının altını çiziyor.

Konuyla ilgili çalışmalara devam eden bir öbür araştırmacı Dr. Gomes, “Yaşlanmanın birçok etkeni olduğundan ortada tedavi edilecek tek bir öge yok. Tüm yaşlanma etkenlerini tedavi etmek de bu yüzden hayli güç.” olduğunu tabir etti.

Bu araştırmayı en başından yürüten Prof. Dr. Sinclair ve takımı, birkaç yıl içinde deneylere başlamak istese de; Dr. Gomes, bu tedavinin insanlarda denenmesi için daha birçok araştırma ve çalışmanın yapılması gerektiği vurguluyor. 

Prof. Dr. Tim Spector da tıpkı görüşü paylaşır nitelikte husus ile ilgili şunları söylüyor: “Yaşlanma sürecinin birtakım kısımlarının bilakis çevrilebilir olduğu bulgusu hayli heyecan verici. Lakin fareler üzerinde yapılan deneylerle insanlarda yan tesir bırakmayacak biçimde yaşlanmanın sahiden de geri alınabileceğini kanıtlamak ortasında büyük fark var.” 

Araştırmacılar şimdilerde farelerde NAD üreten bileşiğin uzun vadeli sonuçlarına ve fareyi bir bütün olarak nasıl etkilediğine de bakıyor.

Bunun yanında bileşiğin az görülen mitokondriyal hastalıkları ve Tip 1-Tip 2 diyabet gibi daha yaygın hastalıkları inançlı bir biçimde tedavi etmek için kullanılıp kullanılmayacağının çalışmaları sürüyor. 

Prof. Dr. Sinclair, bileşiğin farelere daha sağlıklı ve daha uzun bir yaşam vadedip etmeyeceğini de çalışmalarına etkilemeyi planlıyor.

Yaşlanmayı geri çevirebilme gayesiyle fareler üzerinde yapılan bir öteki deneyde ise ABD’deki araştırmacılar, sağlıklı hayvanları yaşlı hücreleri tazeleyen ve yaşlanmanın tesirlerini ölçmek için kullanılan biliyolojik belirteçlere nazaran, daha genç yapan bir çeşit gen terapisi oluşturdu.

Yaşa bağlı birçok hastalığın bu yaklaşımdan yararlanabileceğini tabir eden bilim insanları, şayet bu gen terapisinin sıhhat sıkıntılarıyla gayret edebildiğinden %100 emin olabilirlerse, bu bulgunun tıp dünyasına büyük oranda katkısı olabileceğini söz etti.

Bu deney farelere ilişkin yetişkin hücreleri, Yamanaka faktörleri olarak bilinen dört molekülün oluşturduğu bir karışımla, bedendeki neredeyse her dokuyu oluşturabilen genç kök hücrelere geri döndürebilmeyi hedefliyordu. 

Araştırmacılar birkaç ay boyunca Yamanaka faktörleri alan farelerin, bilhassa ciltleri ve böbrekleri olmak üzere birçok taraftan daha genç hayvanlara benzediğini keşfetti.

Hayvanlar 12 ila 15 aylıkken yapılan deneyler, 1 ay periyodik uygulamada başarısızlık gösterirken, 7-10 ay aralığında uzun müddet gerçekleştirildiğinde gençleştirmenin daha tesirli olduğunu doğruladı.

Fakat deney ile ilgili araştırma ve çalışmalarını sürdüren bilim insanları, Yamanaka faktörlerini insanlar üzerinde deneme konusunda şimdi çok emin değil. Bunun nedeni, tekrar programlanmış hücrelerin teratom ismi verilen kanserli doku kümeleri oluşumuna sebebiyet verebilme ihtimali oluşu.

Çalışmaların son etabı dokuların bu cins riskler olmadan gençleşebileceğini büyük oranda gösterse de, uzmanlar yaşlı insanları gençleştirmek için Yamanaka faktörlerini kullanmak yerine, hücreleri tesirli ve inançlı bir biçimde kısmen yine programlamak amacıyla yeni ilaçlara muhtaçlık duyulabileceğini düşünüyor.

Araştırma kümeleri, yaşlanmayı aksine çevirebilmek ve bu uygulamalardaki riskleri en aza indirmeyi hedefliyor ve Yamanaka faktörlerinin zamanlanması, kombinasyonu ve dozu üzerinde çalışmalarına devam ediyor.