Gün Batımını İzlediğimiz Esnada Güneş Neden Ansızın Daha Süratli Hareket Etmeye Başlar?
Tepemizde duran Güneş’i izlemeye kalktığımızda adeta Usain Bolt’a dönüşüyor değil mi? Bunun sebebi izlendiğini fark etmesi mi yoksa bir çeşit illüzyon mu, ne dersiniz?
Bir akşam vakti, sevdiklerinizle ya da tek başınıza gün batımını izlerken Güneş’in size yaptığı bu optik yanılsamanın gerisindeki sırrı merak ettiyseniz temel sebebi öğrenmek için ayrıntılara inelim!
Bu fenomen, atmosferik şartların bir sonucudur.
Gün batımını izlerken Güneş’in apansız çok süratli hareket ediyor üzere görünmesinin nedeni, aslında bir optik illüzyondur. Güneş batarken ya da doğarken atmosferin farklı katmanlarındaki gaz ve partiküllerin tesiriyle ortaya ışığın kırılması ve saçılmasıyla birtakım olaylar gerçekleşir. Atmosferdeki bu kırılma ve saçılma, Güneş’in pozisyonuyla ilgili olarak da bizlerde birtakım görsel tesirler yaratır.
Atmosferdeki hava katmanları, bilhassa atmosferin alt kısımları daha ağır olduğu için Güneş’in ışığı burada daha fazla kırılır. Bu durum, Güneş’in ufka yaklaştıkça yahut uzaklaştıkça gökyüzünde renk değişimlerine ve optik deformasyonlara neden olur. Atmosferin alt kısımlarındaki bu kırılma, Güneş’in altın rengi tonlarının ortaya çıkmasına ve daha büyük görünmesine de neden olabilir.
Güneş, doğarken ve batarken atmosferin farklı yoğunluklarından geçer.
Atmosferdeki partiküller de bu süreçte faal rol oynar ve bilhassa düşük frekansta olan kırmızı ve turuncu tonlarda ışığı daha fazla saçar. Işığın kırılması da Güneş daha altta yahut daha yüksekte olduğundan daha yavaş yahut süratli hareket ediyormuş üzere bir algı yaratır.
Güneş ışığı farklı dalga uzunluklarına sahiptir ve atmosferdeki gazlar, bu ışığı farklı dalga uzunluklarında saçarak kırar. Düşük dalga boylarındaki kırmızı ve turuncu tonları, öbür renklere nazaran daha az saçılır. Bu durum da gün batımında Güneş ışığının daha çok kırmızı ve turuncu tonlarda görünmesine neden olur.
Güneş’in ufka yaklaşıp uzaklaşması sırasında atmosferdeki optik olaylar daha besbelli hâle gelir. Zira bu durum, ışığın atmosferle etkileşimi sürecindeki değişimlere bağlıdır.
Bahsettiğimiz kırılma olayı özellikle yatay tarafta daha besbelli olduğundan, Güneş’in yatay hareketini izlerken tesirini daha da artırır. Gökyüzündeki renk değişiklikleri ve atmosferdeki bu optik olaylar bir ortaya geldiğinde de bizler Güneş’in “Gösteri bitti, meskenime gitmeliyim” dediğini düşündürür. Bu yanılsamanın karşılığı da işte aslında bu kadar basitmiş!
Yani Güneş, batarken hızlanmıyor; sadece atmosfer, gökyüzündeki bu büyük yıldızımızın günlük hareketine esprili bir dokunuş katıyor!