Her Gördüğümüzde Hayranlıkla İzlediğimiz Ay Tutulması Nedir, Ne Vakit ve Oluşur?

Evrendeki her şey farklı süratlerde da olsa daima hareket ediyor. Kimilerinin bu hareketi hürken kimilerinin hareketi bir yörüngede gerçekleşiyor. Güneş, Dünya ve Ay da bu türlü yörüngelerde dönerler. Bazen bu yörüngeler kesiştiği vakit cisimler birbirini maniler ve tutulmalar meydana gelir. Ay tutulması tam da bu tıp bir engellemenin sonucu olarak karşımıza çıkar.

Ay tutulması sırasında Dünya’nın gölgesinde kalan Ay tam olarak Güneş ışığını alıp da yansıtamadığı için karanlık görünür. Bazen tamamı karanlıkta kalırken bazen de bir kısmı ışığı görüp yansıtmaya devam eder. Daha değişik olan, kanlı Ay tutulması sırasında uydumuzu kızıl bir renkte görebiliriz. Gelin Ay tutulması nedir, ne vakit olur gibi merak edilen sorulara biraz daha yakından bakalım.

Önce olayı güzelce anlayalım; Ay tutulması nedir?

Dünya, Güneş ve Ay tıpkı kozmostaki öbür her şey üzere daima hareket halindedir. Üçünün de makul bir yörüngesi vardır. Ay’ın yörüngesi ise biraz eğimlidir. Bu eğim sayesinde Dünya’dan bakınca Ay’ın farklı evrelerini görürüz. İşte bu evrelerden biri olan Dolunay evresinde Dünya bazen Güneş ile Ay ortasında kalır ve böylelikle Ay tutulması meydana gelir.

Nasıl yani Ay tutulması hangi evrede, tam olarak nasıl gerçekleşir?

Ay’ın sekiz evresinden biri olan Dolunay sırasında Dünya’dan bakınca Ay’ın aydınlık yüzünü tam manasıyla görürüz. İşte tam da bu sırada, bir denk geliş yaşanır. Dünya, Güneş ile Ay ortasında kalır. Bunun manası Ay, Güneş ışığını direkt olarak alıp yansıtamaz demektir.

Dünyamızın 42 milyar kilometreye kadar uzanan gölgesinin altında kalan Ay, Güneş ışığını alamadığı ya da gereğince alamadığı için tamamen ya da kısmen karanlıkta kalır. Zira bildiğimiz üzere Ay’ın kendi ışığı yoktur, yansıtıcı yüzeyi sayesinde Güneş’ten aldığı ışığı yansıtmaktadır. Ay tutulması sırasında ise Dünya’nın gölgesinde kaldığı için bu yansıma gerçekleşmez.

Ay tutulması ne vakit, hangi sıklıkla gerçekleşir?

Ay tutulmaları aslında düşündüğümüzden daha sık gerçekleşir ancak hangi yarım kürede olduğumuza bağlı olarak göremeyebiliriz. Ay tutulması yılda iki defa gerçekleşmektedir fakat bazen bu sayı üç de olabilir. Örneğin 2027 yılında üç defa Ay tutulması yaşanması bekleniyor. 2100 yılına kadar ne vakit, kaç kez ve nasıl Ay tutulması yaşanacağını buradaki irtibat üzerinden görebilir.

Uydumuz gölgede fazla kalmıyor; Ay tutulması ne kadar sürer?

Dünya, Güneş ile Ay ortasına girdi ve uydumuzu 42 milyar kilometrelik gölgesine aldı. Dünya’nın bu noktaya uzanan gölgesi yaklaşık 8800 kilometre genişliğindedir. Ay’ın dönüş suratı da saatte ortalama 3456 kilometredir. Yani bir tam Ay tutulması 50 dakika ile 1 saat ortasında değişen bir müddette yaşanır. Fakat tam olarak başlaması ve bitmesi ortasında, tamamı insan gözüyle görülmese de 4 saate yakın bir müddet geçebilir. 

Ay tutulmasının görülen farklı tipleri vardır:

• Tam Ay tutulması
• Parçalı Ay tutulması
• Yarım Ay tutulması

Tam Ay tutulması:

Umbra, tam gölge olarak da isimlendirilen tam Ay tutulması sırasında nizami bir denk geliş kelam mevzusudur. Ay sırf Dünya’nın atmosferinden yansıyan az bir ışıkla aydınlanmaktadır.  Bu nedenle her nokta tam olarak zifir karanlık olmaz. 

Parçalı Ay tutulması:

Parçalı Ay tutulması; Dünya, Güneş ve Ay’ın kusurlu hizalanması sonucu oluşur. Ay’ın sadece bir kısmı Dünya’nın bölgesi altında kalır. Birçok vakit Ay’ın evrelerinden biri yaşanıyor zannedilir.

Yarım Ay tutulması:

Penumbra, yarı gölge olarak isimlendirilen yarım Ay tutulmasında Ay tam olarak gölgede kalmaz, daha çok gri bir filtre altında kalmış üzeredir. Öyle ki birçok vakit Ay tutulması olduğu fark edilmez bile. 

Peki ya kanlı Ay tutulması nedir?

Tam Ay tutulması sırasında Dünya’nın gölgesinde kalan Ay her vakit tam manasıyla kapkaranlık olmaz. Zira Ay’ın yüzeyi üzere Dünya’nın atmosferi de yansıtıcıdır. Atmosferden yansıyarak Ay yüzeyine vuran dalga uzunlukları sayesinde Ay tutulması sırasında turuncu –  kırmızı bir renk ortaya çıkar. Ay tutulması gerçekleştiği sırada Dünya atmosferinde ne kadar çok toz ve bulut varsa Ay da o kadar kırmızı renge bürünecektir. 

Güneş tutulması ile Ay tutulmasının farkı ne?

Ay tutulması, Dünya’nın Güneş ile Ay ortasında girmesi ve uydumuzu kendi gölgesi altında bırakması sonucu gerçekleşir. Güneş tutulmasında ise Ay, Dünya ile Güneş ortasına girer. Ay, Dünya’yı gölgesi altında bırakır. Güneş tutulması sırasında Ay’ın Dünya’ya olan uzaklığına nazaran değişen formda Güneş’in bir kısmı kapanır. Ay’ın küçük bir gölgesi olduğu için Dünya’nın küçük bir kısmı etkilenir.

Ay tutulmasının insan psikoloji üzerindeki tesirlerinin büyük bir kısmı efsanedir:

Anladığımız üzere Ay tutulması aslında sıradan bir tabiat olayıdır. Lakin yeniden de geceyi aydınlatan Ay’ın kapanması nereden bakarsak bakalım mistik görünümlü bir olay olduğu için tarih boyunca Ay tutulmasının insanları ve hayvanları farklı hallerde etkilediğine dair sayısız efsane ortaya çıkmıştır.

Konuya bilimsel bir açıdan yaklaşmak gerekirse Ay tutulmasının insan üzerinden kanıtlanmış rastgele bir tesiri yoktur. Tabii ruhsal açıdan birtakım değişimler yaratabilir ancak günümüzde artık Ay tutulmasını bile fark etmeyecek kadar ağır ışıklı geceler geçirdiğimiz için bu tesirin de ortadan kalktığını söylemek mümkün.

Ay tutulmasının hayvanlar üzerindeki tesiri ise gözlemlenebilir. Bazı şempanzelerin Ay tutulması sırasında farklı davranışlar sergiledikleri görülmüştür. Bu durumun nedeni hayvanların hala ilkel içgüdülerle gündüz Güneş, gece Ay görmek istemeleri ve görmeyince de bir şeylerin yolunda gitmediğini zannetmeleridir. Sonuçta ormanda Ay ışığıyla yolunu bulmaya çalışan bir hayvan için Ay tutulması korkutucudur.

Dünya’nın Ay ile Güneş ortasına girmesi sonucu oluşan Ay tutulması nedir, ne vakit olur, cinsleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Şayet döngüyü takip ederseniz yılda iki sefer biletsiz, aboneliksiz şahane bir kısa sinemaya benzeyen bu olayı izleyebilirsiniz.