İki Galaksinin Çarpışmasıyla Uzay-Zamanda Tsunami Tesiri Yaratan Dev Dalgalar Birinci Sefer Gözlemlendi

İnsanlığın hala hakkında devasa teoriler ürettiği evren hakkında geçtiğimiz günlerde tarihi bir keşif duyuruldu. Kuzey Amerika Nanohertz Yerçekimi Dalgaları Gözlemevi (NANOGrav), tarihte birinci defa iki galaksinin çarpışmasıyla ortaya çıkan “gravitasyonel dalgaları” gözlemlemeyi başardı.

Detaylara geçmeden evvel ilginizin düşmemesi için basitçe özetlemekte yarar var: Uzaydaki deniz dalgalarına emsal dalgalanmalara dair somut ispatlar birinci gözlemlendi diyebiliriz. BBC’ye konuşan Profesör Michael Kramer’e nazaran keşif, gök bilimcilerin evren hakkındaki fikirlerini değiştirme potansiyeline sahip.

Nedir bu keşif?

Keşif, birleşmeye başlayan iki uzak galaksi sayesinde gerçekleşti. Bu galaksilerin merkezinde bulunan harika kütleli kara delikler de haliyle galaksilerle birlikte birbirlerine yaklaşıyor. İşte keşfe imkan sağlayan şey de bu iki muhteşem kütleli kara deliğin birbirine yaklaşması oldu.

NANOGrav takımının ana odak noktası, manyetik kutuplarından, yani iki noktasından kainata devamlı elektromanyetik ışınım yayan meyyit yıldızlar ‘pulsarlar’ idi. Takım, pulsarların sinyallerini devamlı takip ediyor, kayıt altına alıyor. Bugüne kadar da 79 pulsarı gözlemledi.

Uzaydaki deniz fenerleri olarak düşünebileceğimiz pulsarların cihana yaydığı ışınımlar ortasında bugüne kadar hiçbir mühlet farkı olduğu gözlemlenmemişti. Bu yapılardan kaynaklanan ışınımlar bir saat üzere hassas ve sistemliydi.

Fakat bir pulsarın ışınımlarından elde edilen datalar, başkalarından çok daha farklıydı. Yeryüzündeki teleskopların tespit ettiği ışınımlar, başkalarından farklı olarak sabit bir tertibe sahip değildi. Bu da uzayda bu düzeni bozan bir şeyler olduğuna işaret idi.

İşte o işaretin kaynağı, birleşmekte olan iki galaksiydi:

NANOGrav takımı, Dünya ve pulsar ışınımları ortasındaki düzensizliğin kaynağını, birleşmekte olan iki galaksiye bağladı. Bu galaksilerin merkezindeki üstün kütleli kara deliklerin birbirine yakınlaşmasıyla devasa büyüklükte gravitasyonel dalgalar uzaya saçılıyordu.

Ancak hala ana kaynağın bu iki galaksi olduğu net olarak söylenemiyor. Yalnızca iddia ediliyor. Çünkü etrafta böylesine büyük dalga yayacak ve düzensizliğe neden olacak bir kaynak şimdi gözlemlenmedi.

NANOGrav grubunun keşfi, 15 yıl ve gözlemlenen 68 pulsardan elde edilen dataların bir sonucuydu.

İyi de bu “gravitasyonal” dalgalar da neyin nesi?

Uzay-zamanın ‘büküldüğü’ üzere tabirleri daha evvel duymuşsunuzdur. Galaksiler, yıldızlar ve her türlü kütleli yapı, bir çarşaf olarak somutlaştırabildiğimiz uzay vakitte bükülmeye yol açabiliyor. Hatta bu bükülmenin tesirlerini uzay fotoğraflarında bile görebiliyoruz:

İşte gravitasyonal dalgalar da halihazırda bükülen bu çarşafı daha da büken, tıpkı okyanustaki dalgalara benzeri dalgaları temsil ediyor. Bu dalgaların varlığı, 1916 yılında Albert Einstein tarafından iddia edilmişti.

Gravitasyonal dalgaların birinci sefer keşfi ise 2015 yılında gerçekleşti. Bu keşfi gerçekleştiren grup, 2017 yılında keşifleriyle Nobel Bilim Mükafatı kazanmayı başardı.

Bildiğimiz bir şey de artık değişti:

Bilim dünyası, iki kara deliğin çarpışmasıyla ortaya çıkan gravitasyonel dalgaların bugüne kadar hayli küçük olduğunu varsayıyordu. Ama son keşifle birlikte bu fikir de değişmeye hazırlanıyor.

Artık iki dev kara deliğin birbirine yakınlaşmasıyla devasa gravitasyonel dalgaların oluşacağı biliniyor.

Son keşfin kıymeti ne?

Yeni keşfin kıymetini araştırmada yer alan bilim insanlarından Profesör Michael Kramer’in ağzından okumak daha faydalı olacaktır:

“Bize Einstein’ın yerçekimi teorisinin yanlış olup olmadığını söyleyebilir; Kainatın büyük kısmını oluşturan gizemli şeylerin, karanlık hususun ve karanlık gücün gerçekte ne olduğunu söyleyebilir ve bize yeni fizik teorileri için yeni bir pencere sunabilir.”