İnsanın İçine Kurt Düşüren Bilimsel Tartışma: Güneş Gözlüğü Takmak Faydalı mı, Ziyanlı mı?

Ulusal Göz Enstitüsü ise gözlük kullanmanın kıymetine vurgu yapan araştırmalar gerçekleştiriyor. Tıp dünyasının ikiye ayrılmaya başladığı bu mevzuda, güneş gözlüğünün ziyanlarını kabul edip kullanmayı bırakanlar da var.

Bir tarafta zararlarını anlatan açıklamalar, bir tarafta ise faydalarını gösteren araştırmalar. Bakalım siz, işin sonunda neye karar vereceksiniz?

Dr. Jack Kruse: Güneş gözlüğü ve lensler, melanini yenilemek için beğenilen gereksinim duyulan ışık ihtarını mahzurlar.

Dr. Jack Kruse, güneş gözlüğü ve lens takan bireylerin miyop olma ve hipotiroidizme (tiroid hormonlarının olağandan az üretilmesi) yakalanma olasılıklarının yüksek olduğunu belirtiyor. Kruse, birebir vakitte kıymetli bir noktaya da dikkat çekiyor. Kruse’a nazaran melanom (cilt kanseri) ve Parkinson hastalığına yakalanan şahısların ışıkla alakalı berbat seçimleri, hastalıklarının seyrinin daha berbata gitmesine neden oluyor.

Bundan sonraki süreçte ise Dr. Jack Kruse’un tezini doğrulatan bilimsel araştırmaları aktaracağız.

Güneş yoksa mavi ışık devreye girer ve iş, körlüğe kadar gidebilir.

Melanin, dokuların içindeki yarı iletken proteinleri çalıştırmak ve elektronlar oluşturmak için ışığın tüm frekanslarını emen bir pigmenttir. Hücreler, ışık üretir ve melanin emiliminin nerede olduğunu gösterir.

POMc proteini aktivasyonu ile UV ışığı eksikliğine bağlı, dokularda melanin bulunmadığında ise telefon, bilgisayar üzere teknolojik ekranların yapay ışığından kaynaklı mavi ışığa maruz kalınır. Bu da retina proteinlerine ziyan verdiği üzere kalıcı fotoreseptör hasarına neden olur. Sarı nokta hastalığı ve körlük de mavi ışık kaynaklı ortaya çıkan rahatsızlıklar ortasında yer alır.

Güneşi gereğince almamaktan kaynaklı mavi ışığa maruziyet, gözde oksijen azalmasına yol açar. Bu da mitokondriyi etkileyen faktörlerden biri olur. Retina üzerinde olağandışı derecede kan damarlarının üremesi (retinal proliferasyon), retinal incelme ve katarakt da ortaya çıkabilecek durumlar ortasında. Zira, göz dokularında daha fazla çözünmüş oksijen muhtaçlığı oluşur ve bu da görme bozukluklarını beraberinde getirir.

Araştırmalar, bilhassa sabah güneşine maruz kalmanın birçok yararını da açıklıyor.

Uzmanların, güneş gözlüğü kullanmama konusundaki çalışmalarında belirttiği ayrıntılardan biri de sabah güneşine maruz kalmak. Yani ortada cam olmadan retinaya gelen doğal gün ışığı, gözlerin ardındaki hipofiz bezini aktivite eder ve bu da değerli hormonların salgılanmasını sağlar.

Trioid bezini uyarıcı hormonlara tesir eden gün ışığı; bayanlarda yumurta, erkeklerde ise sperm üreten folikül uyarıcı hormonunu da uyarır. Gün ışığının etkilediği bir öbür hormon, prolaktin olur. Bu da göğüs bezlerini, süt için uyaran bir hormondur.

Östrojen steroid hormonu, dopamin, adrenalin, serotonin (mutluluk hormonu), melatonin da doğal gün ışığından etkilenen başka hormonlardır. Melatoninin, uyumaya yardımcı olması ve kanserle farklı biçimlerde savaşması ise bu hormonun değerini daha da öne çıkarıyor. Bilhassa melatoninin bedene tesirine vurgu yapan uzmanlar, bunun için de güneş gözlüğü önermiyor.

Melatonin üretiminin eksikliği kimi kanser cinslerini tetikliyor olabilir mi?

2001 yılında yapılan bir keşifte, insan gözündeki sensörlerin biyolojik saatin kontrolü ile ilgisi keşfedildi. Gözün çabucak ardında yer alan bu yer, suprakiazmatik çekirdek (SCN) olarak da isimlendirilir ve misyonu, uyku hormonu (melatonin) üreten epifiz bezini denetim etmektir.

Bu hususa bağlı olarak ise dikkat cazibeli bir araştırma var. Gece ve gündüz vardiyasında çalışan hemşireler karşılaştırıldığında, gece vardiyasında çalışan hemşirelerde yaklaşık 2 kat daha fazla meme kanseri görülüyor. Teoriye nazaran de gece aydınlatması kanser gelişimini tetikliyor.

Yapılan bu açıklamalar sonrasında birçok kişinin güneş gözlüğünü bırakmış olmasının asıl sebebi de güneş ışığının yararları.

Güneş ışığının yararları istikametinde yüzlerce araştırma mevcut. Yapay ışığın tersine, doğal güneş ışığının pek çok açıdan yararlı olduğu bilinen bir gerçek. Bu kapsamda; D vitamini üretimi ile bağışıklık sistemi güçleniyor, mitokondriler şarj ediliyor ve kemik metabolizması düzgünleşiyor.

Güneşten bu kadar bahsetmişken cilt kanseri ile ilgili araştırmalara da yer verelim.

Aşırı güneşe maruz kalmanın, melanom yani cilt kanseri için bir risk oluşturduğunu bildiren pek çok araştırma var. Fakat bu araştırmalara ters olanlar da var. New Mexico Üniversitesi Epidemiyoloji Profesörü Marianne Berwick tarafından bildirilen bir çalışmaya nazaran; uzun mühlet güneşe maruz kalma, erken evre cilt kanseri hastalarında hayatta kalma oranlarını arttırıyor.

Ayrıca Journal of Investigative Dermatology Dergisi’nde yayımlanan bir diğer çalışmada ise cilt kanserinin, bedenin güneşe en az maruz kalan yerlerinde ortaya çıktığı belirtiliyor.

Güneş gözlüğünün zararlarına vurgu yapan uzmanlara nazaran güneşten en uygun nasıl faydalanılacak?

Güneşe maruz kalıp tesirlerinden faydalanmak için cildi, mümkün olduğu kadar açığa çıkarıp güneş gözlüğü kullanmamayı tavsiye ediyorlar. Güneşe direkt bakmak yerine gökyüzüne, açık havaya bakılması gerektiğinin de altını çiziyorlar.

Sabahın erken saatleri veya gün batımına yakın vakitler ise güneşin yararlarından yararlanmak için en uygun vakit olarak gösteriliyor.

Ya gözü hassas olanlar?

Güneş gözlüğü kullanması gerekenlerin olağan ki takması istikametinde hem fikirler. Lakin bunun da zamanla eğitilecek bir durum olduğunu savunuyorlar. Birtakım bireylerde parlak ışığa karşı duyardan dolayı baş ağrısı, yorgunluk üzere tıbbi durumlar olabiliyor. Bu durumlarda ise zayıf gözlerin altında yatan durumu düzeltmeye çalışmayı, akabinde doğal ışığa maruz kalabilmek için kademeli olarak sınırları arttırmayı öneriyorlar.

Güneş gözlüğü takmama durumu ise kar yahut çöl gibi parlak bir ortam için geçerli olmuyor. Bu stil yerlerde güneş gözlüğü takılabilir fakat plaj üzere ortamlarda güneşten etkilenen insanların da yeniden zayıf görüşe sahip olduklarını ve bununla başa çıkabileceklerini de ekliyorlar.

Nörolojik bozukluklar gibi birtakım hastalıklardan kaynaklı parlak ışığa tahammül edemeyenler ise tüm bunlardan hariç tutuluyor ve bunun için doktora başvurulması gerekiyor.

Güneş gözlüğünün kesinlikle takılması gerektiğini savunan güçlü kurumlar da var.

Ulusal Göz Enstitüsü, Ulusal Sıhhat Enstitüleri ve birçok oftalmoloji uzmanı (görme yolları hastalıkları ve cerrahisi bilim dalı) ise güneş gözlüğünün kesinlikle takılmasından yana. Bu kuruluşlar ve uzmanlar, UV radyasyonunun göz merceğindeki proteinlere ziyan vereceğini düşünüyor. Bu ziyan da vakitle görüşü bozarken katarakt riskini arttırıyor.

Yaşa bağlı körlük, göz kanseri, süreksiz körlük, lekeli görme ise güneş gözlüğü yararlarından bahseden kurumların, güneş gözlüğü takılmadığı vakit vereceği hasarlar içerisinde yer alıyor.

Güneşin yararları herkes tarafından kabul edilip eksik D vitamini kaynaklı da birçok önemli rahatsızlığın olması sebebiyle, görülüyor ki güneş gözlüğünün ziyanlarını anlatan daha çok çalışma ile karşılaşacağız.

Bir tarafta daima güneş gözlüğü takmanın ziyanları, bir tarafta ise faydaları. Pekala siz, bugüne kadar bildiklerinizi unutup güneş gözlüğü ile olan samimiyetinizi gözden mi geçireceksiniz yoksa takmaya devam mı edeceksiniz?