İnsanlığın Geçmişine Işık Tutup Bugünü Daha Yeterli Anlamamızı Sağlayan Tarihe Geçmiş 8 Arkeolojik Keşif

Ne vakit dünyanın rastgele bir yerinde değerli arkeolojik keşifler yapılsa, bunlar bize bizden evvel var olmuş ve bugün yaşadığımız hayatların temellerini atan yerleşimler ve beşerler hakkında değerli bilgiler verir. Arkeoloji, bu ortaya çıkan yerler ve yapıtlarla tarihi bir ortaya getirir ve geçmişe ışık meblağ.

Her yıl onlarca arkeolojik keşif yapılan dünyamızın, hâlâ binlerce keşfedilmemiş yerlere ve yapıtlara mesken sahipliği yaptığı düşünülüyor. Bugün sizler için, şimdiye kadar yapılmış en kıymetli arkeolojik keşifleri listeledik ve arkeoloji nedir üzere soruları cevapladık. Artık hiç vakit kaybetmeden yazımıza geçelim.

Temelden başlayalım; Arkeoloji aslında nedir? 

Arkeoloji, insanlık tarihini ve kültürel mirası anlamak emeliyle çeşitli kalıntılar, eserler ve öteki kalıntıların incelenmesi ile ilgilenen bilim koludur. Arkeolojinin en değerli yanı, binlerce yıl evvel yaşamış olan insanların hayat biçimlerini, toplumsal hayatlarını ve günlük hayatta yaşanan gelişmelere ışık tutuyor olmasıdır.

Arkeoloji, 19. yüzyılda, Avrupa’daki devletlerin gelişme çağında akademik bir disiplin olarak ortaya çıktı. Bu bir tesadüf değildir, zira arkeoloji başlangıcından beri siyasetle direkt irtibatlı bir alan olmuştur. Her ne kadar geçmiş yüzyıllarda, çeşitli kral ve kraliçeler arkeolojik kalıntılar ile ilgili çalışmalar yapmış olsalar da, bunların hiçbiri profesyonel olarak gerçekleştirilmemiştir.

Özellikle Rönesans periyodunda antik kültüre ve yapıtlara olan ilgi artmıştır. Bunun en değerli nedenleri ortasında ise Roma periyoduna ilişkin çeşitli yapıtların keşfedilmesi yer alıyor. Günümüzde arkeolojik çalışmalar, teknolojinin de gelişmesiyle birlikte, farklı usuller ile daha düzgün ve süratli bir formda yapılıyor.

Dünya tarihine geçen en kıymetli arkeolojik keşifler:

• Tutankhamun’un Mezarı: Mısır
• Moai Heykelleri: Şili
• Rosetta Taşı: Mısır
• Benin Bronzları: Nijerya
• Pompei: İtalya
• Toprak Askerler: Çin
• Machu Picchu: Peru
• Göbeklitepe: Türkiye

Tutankhamun’un Mezarı: Mısır

Muhtemelen arkeoloji tarihinin en ünlü ve mükemmel keşiflerinden olan Tutankhamun’un mezarı, 4 Kasım 1922’de İngiliz arkeolog Howard Carter, yedi yıl süren bir çalışmanın akabinde keşfedildi. Her ne kadar, mezarın keşfinden sonra birçok bilgiye ulaşılmasına karşın, nasıl öldüğüne dair net bir bilgiye ulaşılamadı. Kimi arkeologlar ve tarihçiler onun bir av kazası sırasında aldığı yaradan ötürü öldüğünü düşünürken, öbür uzmanlar onun düşmanları tarafından öldürüldüğünü öne sürüyor. 

Krallar Vadisi’nde keşfedilen mezardan şimdiye kadar, tahıl ambarı, savaş otomobilleri, sandalyeler, sandaletler, çita derisinden yapılmış bir kalkan ve firavunun iki meyyit doğmuş kızının cesetlerine kadar değişkenlik gösteren yaklaşık 5.000 obje bulundu. Bu antik şaheserler ortasında en ünlüsü, Kral Tutankhamun’un 3.300 yıllık altın maskesidir.

Moai Heykelleri: Şili

Güneydoğu Pasifik Okyanusu’nda yer alan Şili’ye ilişkin Paskalya Adası’nda keşfedilen Moai Heykelleri, Rapa Nui olarak da bilinen bu adanın yerlileri tarafından inşa edilmiştir. MS 1400-1650 yılları ortası inşa edildiği düşünülen heykeller, 1860’lı yıllarda, bölgenin Hristiyanlığı kabul etmesiyle birlikte, inananlar tarafından devrildi.

Yaklaşık 86 ton yüke ve 10 metre yükseliğe ulaşan 1000 kadar heykelin yaklaşık %95’i, Rano Raraku yanardağından gelen tüflerin oyulması ile inşa edildi. Tüf’ü biraz daha açmamız gerekirse, yanardağların püskürttüğü kül ve laflardan oluşan ve oyulması kolay bir unsurdur. Bu gizemli heykellerin, ölen kıymetli insanları onurlandırmak ismine inşa edildiği düşünülüyor.

Rosetta Taşı: Mısır

1799 yılında, Napolyon’un Mısır’ı işgali sırasında Fransız askerleri tarafından bulundu. Taşın üzerindeki yazı, kral hakkında kararname adı verilen resmi bir yazıdır.  Bu kararname, o vakitlerde Mısır’da bulunan her tapınakta bulunan ve ‘stel’ ismi verilen büyük taş levhalara kopyalandı. Bu krarnamenin sadece bir nüshası olmasına karşın hiyeroglifler, el yazısı, Mısır yazısı ve eski Yunanca ile yazıldığı görülüyor. Bu durumun en büyük avantajı ise, bilim adamlarının başka iki lisan hakkında sahip oldukları bilgilerden yola çıkarak hiyerogliflerin manalarının ortaya çıkması oldu.

Benin Bronzları: Nijerya

Bir başka dikkat çeken arkeolojik keşiflerden olan Benin Bronzları, günümüz Nijerya hudutları içinde yer alan Benin Krallığı’ndan 1897 yılında İngiliz askerler tarafından yağma edilmiş objelerdir. Yaşanan bir tartışmadan ötürü, bölgede çalışmalar yapan İngiliz kaşif James Phillips ve yanında çalışan 200 Afrikalı emekçi ile birlikte öldürüldü. Bu haberi alan İngiliz İmparatorluğu, bu olayın intikamını almak için Benin Krallığı’ndan kıymetli eserler çalmak üzere birlikler gönderdi. Geçtiğimiz yılın sonlarında ise bu harika eserler, Almanya tarafından Nijerya’ya iade edildi.

Pompeii: İtalya

Antik Roma’nın güneyinde bir tatil kenti olan Pompeii, dünyaca ünlü Vezüv Yanardağı’nın yanında yer alıyordu. İddialara nazaran MS 79 yılında gerçekleşen yanardağı patlaması, devrinin en ünlü kentlerinden biri olan Pompeii’yi volkanik kül kalıntısı içinde bıraktı. Patlamadan sonra kentte yaşayan yaklaşık iki bin kişi öldü ve kullanılamaz hale geldi.

Bu tarihi kentin keşfi ise olayın yaşanmasının üzerinden binlerce yıl geçtikten sonra, 1748’de oldu. Devrin uzmanları kent üzerinde çalışmalar yaparken, toz ve moloz katmanının altında yer alan bu kentin bozulmamış olduğunu gördüklerinde çok şaşırdılar.

Toprak Askerler: Çin

20. yüzyılın en büyük arkeolojik keşiflerinden biri kabul edilen Toprak Askerler, Çin’in birinci İmparatoru Qin Shi Huang’ın mezarında bulunmuş gerçek boyutlu ve pişmiş toprak ile yapılmış figürlerden oluşuyor. Bu büyük ordu figürünün yer aldığı mezar, 1974 yılının Mart ayında, bölgede bir kuyu açmaya çalışan çiftçiler tarafından keşfedildi. Mezarın içinde yapılan çalışmalarda şimdiye kadar, 7000’den fazla savaşçı, 600 at ve 100 savaş arabası figürü bulundu.

Machu Picchu: Peru

Tarihler 1911 yılını gösterdiğinde, ünlü Amerikalı arkeolog Hiram Bingham, arkeoloji tarihinin en kıymetli çalışmalarından birine imza attı ve Antik İnka yerleşimini keşfetti. Harika doğal ortamı ve hayranlık uyandıran kalıntıları ile Machu Picchu, her yıl ortalama 300.000’den fazla insanın ziyaret ettiği bir yer pozisyonunda. Günümüz Peru sonları içerisinde yer alan bu harika yere ulaşmak için 3.000’den fazla taş basamak çıkmanız gerekiyor.

Göbeklitepe: Türkiye

MÖ 10.000 yılında kadar uzanan, şimdiye kadar keşfedilen en eski insan üretimi ibadet yeri olarak geçen Göbeklitepe, Şanlıurfa kent merkezinin yaklaşık 18 kilometre kuzeydoğusunda yer alıyor. Hâlâ onlarca gizeme mesken sahipliği yapan bu yer, araştırmalara nazaran Mezopotamya’dan da daha eskidir. Bulunan arkeolojik kalıntılar, bu kentin sakinlerinin avcı-toplayıcı olduğunu gösteriyor.