İnsansı Robotlar ve Sesli Asistanlar Neden Çoğunlukla Bayan Olarak Tasarlanıyor?
Son vakitlerde Robot Sophia gündemden düşmek bilmezken öte yandan gelişen yapay zekâ araçları, “acaba daha ne kadar ilerleyecekler?” diye kara kara düşünmemize sebep oluyor. Örnek olarak DALL-E ve Midjourney gibilerinin kalitesiz görselleri en başta ağzımızı açık bıraktırırken artık, bilhassa de Midjourney ile insan elinden ayırt etmesi sıkıntı görseller üretilebildiğini görüyoruz.
Robotlar konusunda da büyük yol katettiğimizi unutmamak gerek. Hatta bazen Robot Sophia gibilerine baktığımızda “çok mu ileri gittik?” demeden de duramıyoruz. Bu robotların ve başta bahsettiğimiz yapay zekâ araçlarının nedense çoğunlukla kadın olduklarını görüyoruz. Yeterli de neden?
Siri bunun en büyük örneklerinden.
Temelde Siri, bayan sesiyle ortaya çıkmış ve farklı lisanların gelmesiyle birlikte farklı tıpta bayan ve erkek sesleri de eklenmişti. Yalnızca söz manasına bakacak olursak bile Siri, İskandinav kültüründe “zafere ulaştıran hoş kadın” olarak çevriliyor.
2011’de Karl F. MacDorman’ın ve grubunun yaptığı bir çalışmada erkek ve bayanların, gelen seslere nasıl reaksiyon verdiği ve hangi cinsiyeti tercih ettiği incelenmişti. Erkek ve bayan seslerinin yeniden erkek ve bayan iştirakçilere oynatıldığı bu çalışmada erkekler, üstü kapalı rastgele bir ima göstermeden kadın sesini tercih ettiklerini belirtti. Bayanlar ise bayan sesini hem açık hem de üstü kapalı halde erkek sesine tercih etmişti. Daha sonra MacDorman’ın bu araştırmasının Siri ve Alexa’ya ilham verdiği tartışıldı.
Bildiğimiz üzere Siri gibilerinden çok fazla var.
Ve neredeyse hepsi de bayan. Bilgisayara mı geçtiniz? -en azından birkaç ay öncesinde- sizi Cortana karşılıyordu. Samsung ise S Voice’e sahipti. Bu türlü olunca da şirketlerin bunu bilerek tercih ettiğini düşünmek güç değil. Birçok makaleye baktığımızda bunun cinsiyetçiliğe bağlandığını görüyoruz. Ne de olsa Siri, bakmaya üşendiğimiz bilgileri bize sunuyor ve sekreterliğimizi yapıyor.
Yine bir araştırmaya göz atalım. 2009’da Boston Bilim Müzesinde yapılan bir araştırma, erkeklerin bayan sesine sahip bir robota bağış yapma talihinin daha yüksek olduğunu ortaya koymuştu. Ama bayanlar için sesin çok küçük bir fark yarattığı görüldü.
Biraz eski kaçsa da 1997’de yapılan bir araştırmanın da kıymeti büyük. Bu araştırmada, belirli bir cinsiyetin sesini seçip kullanıcılara sunduğumuzda ve o ses dinlendiğinde, kullanıcıların başında o sesin cinsiyetine yönelik beklentilerin tetiklenebildiği görülmüştü.
Elimizdeki elektronik aygıtların her vakit üstünde olmak istiyoruz.
O aygıtlar her ne kadar hayatımızı kolaylaştırsa da bizden üstün olmaları bizi korkutuyor ve cinsiyetçilikten doğan kanılarla bayan sesine sahip olan asistanlar bizlerin güvende hissetmesini sağlıyor. En azından WIRED’dan Jessi Hempel mevzuyu bu türlü tek paydada toplamış.
Bunun daha yumuşak bir istikameti de var.
O da kültürel yanlılıklarımız. Örneğin güç gerektiren işler çoğunlukla erkeklerle bağdaştırıldığından Boston Dynamics ve MIT robotları genelde maskülen sınırlarla tasarlanıyor. Bunun sebebi direkt bu diyemeyiz ancak örnek için bu kuruluşları verdik. Öte yandan empati ve bağlantı kurma yetenekleri bayanlarla özdeşleştiğinden Robot Sophia ve yapay zekâ asistanları da bayan sesleriyle karşımıza çıkıyor.
Cinsiyet tiplemelerini kırmaya çalışanlar da var.
Tabii burada zorlama yapılan işlerden bahsetmiyoruz. Çünkü yapay zekâ ve robotların dünyasında gördüğümüz cinsiyet rollerinin bizim dünyamızdan oraya geçtiğini görmek güç değil. Zira bizim alışkanlıklarımızın kökünü takip etmek sıkıntı olsa da yapay zekâyı ve robotları en başta bizlerin, yani insanların şekillendirdiğini biliyoruz.
Apple, iOS 15.4 beta güncellemesiyle Siri’ye yeni bir ses kazandırmıştı. Üstelik bu sesin rastgele bir cinsiyeti yoktu. Apple tarafından yapılan resmî açıklamada ise bu sesin isminin ‘Axios’ olduğu açıklanmıştı.
Notumuzu da bırakalım.
Hem bayanların hem de erkeklerin üstüne yüklenen kültürel roller/sınırlamalar, kendilerini sanal dünyada da gösterirken bu durumun mümkün sebeplerini size anlattık. Rollerin kendisinden bahsetmiş olmamız başınızı karıştırmasın, çünkü kelam konusu kültürel sınırlamaları desteklemiyoruz.
Düşüncelerinizi hürmet çerçevesinde yorumlarda paylaşabilirsiniz.