IQ Düzeyi Neredeyse Türkiye Ortalaması ile Birebir Olan Dâhi Papağanın Şaşırtan Öyküsü

Alex, sadece birkaç söz öğrenebilen ve bunun dışında rastgele bir marifeti bulunmayan papağanlardan epey farklı. Onun yetenekleri küçük bir çocuğunki ile kıyaslanabilecek seviyede ve sahip olduğu IQ’nun hakkını veriyor.

Peki zekâsı ve becerileriyle adından kelam ettiren papağan Alex, ne üzere hünerlere sahip?

Irene Pepperberg, ismi Avian Learning EXperiment’in (Kuş Öğrenme Deneyi) kısaltmasından oluşan Alex’i, rastgele bir evcil hayvan dükkanından satın almıştı.

Bu Afrika gri papağanı, sahibinin eğitimiyle 100’den fazla İngilizce söz öğrendi ve Pepperberg; Alex’in sözel, matematiksel ve bilişsel yeteneklerini anlatan onlarca bilimsel makale kaleme aldı. Alex ve sahibi, birbirinden farklı televizyon programlarında ve tanınan basında yer almayı başardı. 

Çeşitli araştırmalar sonucunda Alex’in 5 yaşındaki bir çocukla denk bir zekâ yapısına sahip olduğu lakin duygusal manada 2 yaşındaki bir çocuk üzere davrandığı tespit edildi.

Alex 23 yaşındayken yapılan bir tahlile nazaran; 6’ya kadar sayı sayabiliyor, 50’den fazla objeyi ve 7 başka rengi ayırt edebiliyordu.

Ayrıca bu akıllı papağan; “aynı, farklı, daha büyük, daha küçük, üzerinde ve altında” üzere sözlerin manalarını biliyor, çeşitli testler sırasında öfke ve şaşkınlık hisleri gösterebiliyor ve Piaget isimli bir lisan testini muvaffakiyetle tamamlayabiliyordu.

Örneğin Alex kendisine gösterilen bir anahtarın, şekli ve rengi her ne olursa olsun bunu hakikat bir halde tanımlıyor ve gösterilen anahtarın, başkalarından farkını tanım edebiliyordu. 

Oldukça farklı değil mi? Dahası var!

Alex, aynada kendine birinci kere baktığında “Ne renk?” sorusunu sordu ve bu sorunun üzerine sahibi, Alex’e 6 defa “gri” sözünü tekrar etti. Böylelikle dâhi papağan, gri renkli olduğunu çarçabuk öğrendi. 

Ayrıca Alex, inanılmaz bir lisan kullanma maharetine sahipti. Mesela daha evvel ismini bilmediği bir meyve olan elma (İng: “apple”) ile karşılaştığında, onu “banerry” olarak tanımladı.  Sahibi birinci etapta Alex’in ne demek istediğini anlamadı lakin daha sonra muz ve kirazı öğrenmiş olan bu papağanın, “banerry” sözüyle muz (İng: “banana”) ve kiraz (İng: “cherry”) sözcüklerinden yola çıkarak kendince bu kelimeyi yarattığını fark etti.

Alex, bir papağana göre matematik konusunda da epey başarılıydı.

Çok ayrıntılı olmasa da temel seviyede toplama süreci yapabilen bu papağan, kendisine gösterilen bir tepside kaç cisim olduğunu sayıyor ve toplamını söyleyebiliyordu. Tekrar iki sayıyı birbirinden çıkarabiliyor ve 6-6= sürecinin 0 olduğunu biliyordu.

Fakat hayli ilgi cazibeli bir durum vardı ki o da orta ara Alex’in bu komutlardan sıkılıp, “Geri gitmek istiyorum!” demesiydi. Ona üst üste sorular sorulduğunda birtakım vakitler zorlanıyor ve soluğu kafesinde alıyordu. Bu doğrultuda sahibi, Alex’i küstürmemek için ondan özür dileme yoluna giderdi.

Papağan Alex’i kandırmak, hiç kolay değildi.

Örneğin sahibi, bir kezinde Alex “Muz istiyorum.” dediğinde ona bir fıstık verdi ve Alex, fıstığa bakarak tekrar “Muz istiyorum.” dedi. Sahibi, şayet papağının bu isteğini yerine getirmezse fıstığı etrafa fırlatırdı.

Ayrıca bu papağan sonlandığında yahut hayal kırıklığına uğradığında, kendisine sorulan tüm sorulara bilerek yanlış yanıtlar verirdi (En azından sahibi bundan epeyce emin).

Gri papağanların ömrünün ortalama 45 yıl olduğu göz önüne alındığında, Alex’in 31 yaşındaki vefatı bir epey erken karşılandı.

Testlerinin sonuçları olağan gelen Alex, şaşırtan bir biçimde 6 Eylül 2007’de vefat etti. Arterioskleroz (atardamar sertleşmesi) sebebiyle hayatını yitirdiği kestirim edildi ve ölmeden evvel sahibine söylediği kelamlar bir epey etkileyiciydi: “Kendine düzgün bak, seni seviyorum.”