Islak Bir Şeye Dokunduğunuzda Hissettiğiniz O Şey Aslında Bir “İllüzyon”: Sebebini Anlamaya Çalışırken Beyniniz Yanabilir!
100 yılı aşkın bir müddet evvel yapılan deney ile iştirakçiler, hayal etmenizi istediğimiz teste dahil oldular ve parmaklarının aslında ıslanmadığına inanmayı reddettiler. Islaklık hissi katiydi ve görmemelerine karşın suyu havadan farklı olarak algılamayı başarmışlardı.
Parmağımızı sıvıyla temas etmeden ıslanmış hissettiren durum, ıslaklık algınızı baştan düşünmenizi sağlayacak. Aslında ıslaklığı tek başına algılayamıyoruz ve beynimiz bizim için eksiği karmaşık örüntülerle kapatıyor.
İllüzyonların bizi kandırmasına müsaade vermeyelim.
Terlediğinizde, yağmur yağarken, yüzerken yahut tatsız bir halde kahvenizi üzerinize döktüğünüzde… Sayabileceğimiz yüzlerce deneyiminiz yanlış değil lakin algıladığınız “ıslak”, farklı etkenler ile anlamlandırılıyor.
Algı taşıyıcısı olarak isimlendirebileceğimiz hudut hücrelerimizde ıslaklık için bir iş birliği görülüyor. Derimiz; dokuları, hareketi, sıcaklık farklarını, yapışkanlığı algılayabiliyor. Cilt yüzeyinde gerçekleşen değişimlerin beynimize sinirler aracılığıyla yollanmasıyla yüzeyin ıslak olduğu bir “algı illüzyonuna” dönüşüyor.
Hiç terlediğinizi fark etmediğiniz oldu mu?
Yirminci yüzyılın başında Bentley’in “sentetik deneyinde” kılıfla kaplı parmak, sırayla sıcak ve soğuk suya daldırılıyor ve katılımcıların soğuk suya olan yansısı daha fazla oluyor. Beden sıcaklığında ciltte bulunmaya devam eden ve vakitle sıcaklığında değişimler olan ter üzere sıvılar, soğumanın tesiriyle algılanabilir hâle geliyor.
Sıvının deride ve kumaşta kapladığı alanın büyüklüğü, sıvının yapışkanlığı üzere özellikleri de fark edilmede etken oluyor. Ayrıyeten sıvının uyguladığı basınç ve bizim ıslak alana dokunmamız da A-tipi hudut hücreleriyle ayırt edilebiliyor.
Yüz yıllık süreç boyunca farklı bilim insanları, yapılan deneylerde ıslaklıkla ilgili farklı sonuçlar ettiler.
İlginç deneylerden birinde tüylü ve tüysüz bölgelerin, ıslaklığı algılamada farklı yansıları olduğu görülüyor. Avuç içi üzere tüysüz bölgeler tüylü olan bölgelere kıyasla ıslaklığı daha az algılıyor.
Kantitatif duyusal test ile yapılan farklı bir deneyde pamuklu ve farklı kumaş çeşitlerinin ıslatılarak tıpkı anda cilde temas etmesiyle hangisinin daha ıslak algılandığı anlaşılmaya çalışılmıştır. Islaklığın yoğunluğu ve kumaşın yapısının, ıslaklık algısını etkilediği görülmüştür.
Bilim insanları neden ıslaklığı araştırıyor?
Temas, sıcaklık farkı üzere değişimlerin birleşerek anlamladığı ıslaklığın nöral kontakları yakın vakitte ilişkilendirilmeye başlanmıştır. Cilt ıslaklığımızın nasıl algılandığına ait araştırmalar temel ve uygulamalı bilimler için ehemmiyet taşıyor. Algılarımızın birbiriyle etkileşiminden başlayarak klinik, endüstriyel ve termal gelişmelere kapı açabiliyoruz.
MS hastalığı olarak bildiğimiz, merkezi hudut sisteminde tesir gösteren Multipl Skleroz üzere hastalıkların tedavi ve iyileştirmelerinde de yol gösterici olacağı düşünülüyor.
Sıcaklığın bedeninizin farklı bölgelerinde değişim gösterdiğini fark etmiş olabilirsiniz.
Bu değişimin ve hudut sistemimizin dağılımı, cildimizle temas eden sıvının algılanmasını değiştirebiliyor. Sonucunda da suyun sıcaklığını anlamak için dirseğimizi yahut bir bebeğin biberondaki sütünü yanlışsız ısıtabilmek için bileğimizi kullanabiliyoruz.
Teorik olarak ellerinizi gereğince müddet ısıtırsanız, elinize dökülen kahvenin ıslaklığını hissetmeyip sırf yanma hissi yaşayabilirsiniz fakat katiyen önermiyoruz. Yazın uzun mühlet kumsalda bekledikten sonra suya girmenin çok güç olmasını deneyimlemeyi tehlikeli olmayan bir örnek olarak verebiliriz.
Hayatta kalmamızı sağlıyor olabilir.
Ortamın nemini, cilt ıslaklığının değişimini fark etme yeteneği, istemli ve istemsiz davranışlarımızın gelişimini sağlıyor. Bu sayede etrafa adaptasyonumuzu arttırıyoruz. Yağmurda çok ıslandığımızı; konuta koşmayı, ıslak kıyafetlerden kurtulmayı ve bitki çayı yapmayı sağlayan yani olay örgüsünü başlatan ‘ıslaklık olarak öğrendiğimiz örüntüdür’ diyebiliriz.
Gözümüzle gördüğümüz yahut görmediğimiz ıslak yüzeyle temasımızın beynimizde bir irtibat örgüsüyle bize gelmesi, insan vücudu hakkında şaşırtan gerçeklerden sırf biri. Denize adım atarken zorlanmamızın, ıslaklığın soğuk olduğunda daha büyük reaksiyon uyandırmasından geldiğini anlıyoruz. Sonunda soğukluğa alışmak, ıslaklığa dikkati de alıyor. Ne derler bilirsiniz; “Başta soğuk geliyor lakin girince alışırsın.”
İlginizi çekebilecek misal içeriklerimiz: