İsmi Çoklukla Ampul ile Anılan Edison’un Günlük Hayatta da Sık Kullandığımız lakin Çok Bilmediğimiz İcatları
Modern dünyada mucit denilince aklımıza gelen birinci isimlerden bir tanesi Thomas Edison oluyor. Edison ismini ampulü icat etmesi ile biliriz lakin aslında kendisi tam olarak ampulü icat etmemiş, sadece sürecin bir kesimi olmuştur. Daha geniş bir çerçeveden bakacak olursak aslında ampul onun icatları ortasında çok küçük bir yer fiyat çünkü Thomas Edison ismine kayıtlı binden fazla patent vardır.
Thomas Edison tek başına değil, bir ekip olarak çalışırdı. Esasen tahminen de bilim dünyasına en büyük katkılarından biri bu olmuştur. Öteki yandan baktığımızda da yaptığı icatları ticari hale getirerek aslında sırf bir deney olmaktan çıkarmış ve günlük hayatın tam merkezine koymayı başarmıştır. Gelin Thomas Edison kimdir yakından bakalım ve neyi icat etti diye merak edenlere birkaç örnek gösterelim.
Kısaca hayatından bahsedelim: Thomas Edison kimdir?
Tam ismiyle Thomas Alva Edison, 11 Şubat 1847 tarihinde ABD’nin Ohio kentinde dünyaya geldi. Henüz çocuk yaşta kendi kendine kolay bir telgraf makinesi yaparak Mors alfabesini öğrendi. 1880’li yıllarda daha sonra üç çocuğunun annesi olacak Mina Miller ile evlendi ve ömür uzunluğu arkadaş olacağı Henry Ford’a yakın bir meskene, Florida’ya taşındı.
Kurduğu Menlo Park isimli endüstriyel araştırma laboratuvarına tam manasıyla kendini adadı. Thomas Edison burada 4 binden fazla buluş defteri taslağı yazdı. Bunlar ortasından tam 1093 tanesi ismine patentli buluş olarak kayıtlara geçti. 1931 yılının 18 Ekim günü New Jersey’deki meskeninde 84 yaşında hayatını kaybetti.
Thomas Edison neyi icat etti? İşte ismine patentli yüzlerce buluşu ortasından kimileri:
- Ampul
- Otomatik telgraf
- Fonograf
- Karbon vericisi
- Kamera
- Elektrikli kalem
- Oy makinesi
- Demir ayırıcı
Ampul:
Daha evvel buradaki yazımızda ayrıntılarıyla anlattığımız üzere ampulün mucidi ne Edison ne de Tesla’dır. Pek çok icat üzere aslında ampul de farklı bilim insanlarının eşzamanlı çalışmaları sayesinde icat edilmiştir. Edison’un ampul üzerindeki hakkı ise başkalarından büyüktür zira o vakte kadar dayanıksız olan ampuller için hakikat flamanı bulmuş ve içinden düşük voltaj geçirerek saatlerce dayanmasını sağlamıştır. Kullanılan bu sistem daha sonra pek çok yeni icadın kapısını aralamıştır.
Otomatik telgraf:
1870’lerin birinci yılları boyunca Thomas Edison telgraf üzerinde çalıştı ve onu daha da geliştirmeyi amaçladı. Bu gayeyle icat ettiği otomatik telgraf, bir tıp elektromıknatısla çalışıyordu. Elektromıknatısla ile çalışan iğne, özel bir karton diskteki girintiler üzerine yerleştirilmişti. Böylece operatör olmadan da kayıtlı bildiriler bu halde iletilebilecekti. Daha sonra bu aygıt daha da geliştirilerek tıpkı anda iki ileti gönderebilen ve gemiler ortası irtibatı sağlayan bir sisteme dönüştü.
Fonograf:
Fonograf, Thomas Edison’un en değerli icatlarından bir tanesi olarak kabul edilir. Kabaca anlatmak gerekirse fonograf bir çeşit ses kayıt aygıtıdır. Konuşma sırasında bir iğne ses titreşimini tambur üzerindeki folyoya işleyerek girintiler oluşturur. Süreksiz bir kayıt olsa da Edison daha sonra kalıcı kaydı sağlayan silindirleri ve diskleri de icat etmiştir. Fonograf tarafından kaydedilen birinci ses ise Edison’un söylediği ‘Mary’nin küçük bir kuzusu vardı.’ cümlesidir.
Karbon vericisi:
Karbon vericisi aygıtı aslında uzun bir deney sürecinin küçük bir kesimidir. Maksadı, Graham Bell tarafından icat edilen telefon sisteminin uzaklığını ölçmek ve artırmaktı. Bir pil ve karbon kullanılan bu aygıttaki ısı karbonlu verici ses dalgalarına nazaran hareket ediyordu. Daha sonra bu aygıt, kömür granüller ile daha da geliştirildi ve neredeyse 1980’li yıllara kadar telefon teknolojilerinde faal olarak kullanıldı.
Kamera:
Kamera dediysek o denli bugünkü üzere bir teknoloji düşünmeyin. İcat ettiği birinci aygıt, fonograftakine misal bir yolla manzaraları kaydediyordu ama imgeler berbattı. Daha sonra 35 mm selüloit sinema kullanılan bir sistem geliştirdi, çok daha düzgündü. Sistemi daha da geliştiren Edison ve takımı kısa sinemalar çekmeye başladı. Bir gözetleme deliğinden sinemaların izlenebildiği bu sistem pilli bir lamba ile çalışıyor ve 20 saniyelik imgeler izlenmesine imkan sağlıyordu. Yani Edison aslında sinemayı da icat etti desek yanlış olmaz.
Elektrikli kalem:
İsmi elektrikli kalem olsa da aslında bu aygıt kolay bir fotokopi makinesidir. 1876 yılında icat edilen bu aygıt, küçük bir motorun kalemi aşağı üst hareket ettirmesi halinde çalışır. Saniyede 50 vuruş ile çalışan bu makinenin oluşturduğu deliklerden akan mürekkebin üzerinden bir silindir geçer ve böylelikle doküman kopyalanmış olur. Çalışma sistemi bir yerden tanıdık gelmiş olabilir zira elektrikli kalem sırf fotokopi makinesinin değil birebir vakitte dövme sanatkarlarının kullandığı dövme kaleminin de atasıdır.
Oy makinesi:
Elektrografik Oy Kaydedici olarak bilinen bu oy makinesini Edison şimdi 22 yaşında genç bir telgrafçıyken icat etmişti. Makinenin hedefi, ABD Kongresi’ndeki üyelerin sesli oylamadan çok daha süratli bir usulle oy vermelerini sağlamaktı. Makinenin çalışma sistemi kolaydı; her üyenin masasındaki bir oy aygıtı katibin masasındaki farklı bir aygıta bağlıydı. Üye, evet ya da hayır botonunu çevirdiği vakit katibin masasında oylar görünüyordu. Tekerlek gibisi bir sistem, sonuçları bir tablo olarak gösteriyordu.
Demir ayırıcı:
19. yüzyılın son çeyreğinde demir cevheri, bugün olduğundan çok daha değerliydi. Demiri, daha düşük dereceli kullanılamaz cevherden ayırmak için Edison mıknatıslı bir sistem icat etti. Bilhassa demir madenlerinde son derece tesirli bir sistem olacaktı fakat tam da çalışmalar sürdüğü sırada bölgede yeni bir demir madeni keşfedilince çalışmalar askıya alındı. Edison bunun yerine özel bir kaya öğütme sistemi buldu ve demir bu biçimde ayrılmaya başladı.
Yakın tarihin en kıymetli bilim insanı ve mucitlerinden bir tanesi olarak kabul edilen Thomas Edison kimdir sorusunu yanıtlayarak binden fazla icadı ortasından en değişik olan kimilerini paylaştık. Ticari hayattaki düzenbazlıklarını saymazsak aslında baya düzgün bir adammış.