İtalya’daki “Süper Yanardağ” Patlarsa Türkiye’de Neler Olur?
İtalya’nın Napoli kentinin doğusunda varlığını binlerce yıldır sürdüren bu üstün etkin yanardağ, 1281 metre yüksekliğiyle Avrupa ana karasındaki son yüzyıl içinde aktivite gösteren tek volkanik dağ olarak biliniyor.
Yaklaşık 500 yıllık hareketsizliğinin akabinde yeniden uyanma belirtileri gösteren Vezüv yanardağının gerisindeki sır perdelerine bakalım.
Öncelikle harika yanardağları, klasik yanardağlardan ayıran nedir buna değinelim.
Süper yanardağlar, bilinen en büyük volkanlardır ve magma hazinelerinin büyüklüklerinden ötürü patlamalardan sonra bir volkan konisi yerine dev boyutlarda kalderalar (göçükler) oluşturur.
Bu volkanik dağlar, bulundukları bölgelerin altındaki devasa büyüklükteki magma hazineleriyle kendini muhakkak eder. Bu magmalar da gazla zenginleşerek kritik noktaya ulaşır ve birbirinden uzaktaki birkaç yerlerinden üst katmanları delinir.
Tipik olarak bu delinme, yükselmeden ötürü magma hazinesi üzerinde halka formunda oluşan çatlaklardan meydana gelir ve bu formda oluşan sert taban, boşalan magma hazinesine gömülerek göçükleri oluşturur.
Bu sırada yüzlerce hatta binlerce metreküp lav, magma hazinesinden 50 km yüksekliğe kadar fırlar ve 100 km’lik bir uzaklığa kadar saçılır. Böylece de volkan tozu, tüm Dünya’yı tesiri altına alır.
Ayrıca bu üstün volkanlar çok geniş alanlı volkanik aktivitelerdir ve bir yanardağın merkezinden boşalan magma ölçüsü haddinden fazla olduğunda kendi üzerine patlayabilir. Geriye ise büyük ölçülerde krater, sülfürik asit, hidrotermal aktivite ve gayzerlerle dolup taşan bir manzara bırakır.
Napoli’deki Vezüv yanardağı da bu üstün yanardağlardan biri ve geçmişte çok sayıda patlamaya sebebiyet vermenin yanı sıra Pompei şehrinin yok olmasına neden olmuştu.
İddialara nazaran Vulcan şenliğinden bir gün sonra başlayan bu devasa patlama, yaklaşık 24 saat sürdü ve çevresine aşırı miktarlarda lav, volkanik gaz ve volkanik kül püskürttü. Pompei’de yaşayan halk, o zamanlar Vezüv’ün 1800 yıldır patlamayan bir yanardağ olduğundan bihaberdi ve patlamaların habercisi niteliğindeki küçük zelzeleler de dikkate alınmamıştı.
Vezüv’ün patlamasıyla kuzeybatı istikametinden esen rüzgarlar, tüm küllerini Pompei’ye uçurmuş ve o bölge tabiri caizse haritan silinecek derecede ziyan görmüştü.
Ayrıca bu yanardağın toplamda 200 defa patladığı bilindiğini ekleyelim. En son 1906, 1929 ve 1944 yıllarında patlayan bu volkanik dağ, o vakitlerden beri rastgele bir felakete sahne olmadı.
Ancak Vezüv yanardağı, son vakitlerde tekrar uyanma işaretleri göstermekte.
Napoli kenti de tıpkı Pompei gibi ne yazık ki bu dev yanardağın yatağına konumlanmış durumda ve bilim insanları sönmüş bir üstün yanardağ olan Vezüv’ün, 500 yıldır birinci kez büyük bir patlama yaşayabilecek kritik bir baskı noktasına yaklaştığını ifade ediyor.
Araştırmacılar bu yanardağın tehlikeli bir hal almaya başladığını söylerken, yükselen magmanın da olağan düzeyin 10 katı bir güçte sıvı ve gaz salınımını harekete geçirebileceğinden telaşa ediyor.
Eğer korkulan olursa, bölgede yaşayan yaklaşık 3 milyon insan için çok tehlikeli bir patlama gerçekleşecek.
2012 yılında İtalyan yetkililer, bu yanardağın oluşturabileceği tehlike düzeyini yeşilden sarıya yükseltmişti ve bölge etkin halde denetim altında tutuluyordu.
Ayrıca yeryüzünde toplamda 20 üstün yanardağ bulunuyor ve her biri ortalama 100 bin yılda bir dev bir patlamaya sahne oluyor. Bu patlamaların sonucu ise etraf ülkelerdeki tüm canlılar için hiç elbet hayli ağır sonuçlanır vaziyette.
Yine bu patlamaların sonucu etrafa saçılan küllerin, Güneş ışığını engellemesi ve uzun bir kışa sebebiyet vermesi de mümkün. NASA araştırmacıları ise bu sorunu çözmenin en mantıklı yolunun süper yanardağları soğutmak olduğunu tabir ediyor.