“Kaptan” Jack Sparrow’a İlham Veren Osmanlı Korsanı Yusuf Reis’in Muhtemelen Birinci Kere Duyacağınız Kıssası

Daha sonra Yusuf Reis ismini alacak olan Jack Ward, 17. yüzyılın başlarının en ünlü korsanlarından biriydi. 1553 yılında İngiltere’de doğan Ward, korsanlığa başlamadan evvel balıkçı çalışırdı. Akdeniz’de İspanyol ve Hollanda gemilerine yaptığı cesaretli baskınların yanı sıra renkli kişiliği ve egzotik kuşlara olan sevgisiyle tanınıyordu.

Ancak Jack Ward’un kıssasını dikkat alımlı kılan şey, dünyanın en tanınan fantastik kurgularından biri olan Karayip Korsanları’nın sevilen ana karakteri Jack Sparrow’a ilham veriyor oluşu. Hatta daha da enteresanı, Jack Sparrow’a ilham veren bu korsanın sonradan Müslüman olması ve Osmanlı bünyesinde bir denizci olarak mesleğini sonlandırması.

Jack Ward’un hayatının erken safhası biraz gri bir alan.

İngiltere’nin güneydoğusundaki bir kent olan Faversham’da 1553 yılı civarında doğduğunu biliyoruz. Kıyı bölgesinde büyümüş, burada yelken açmayı ve balık tutmayı öğrenmiş. Ayrıyeten 1585’ten 1604’e kadar süren İngiliz-İspanyol Savaşı sırasında Kraliyet Donanması’nda vazife yapmış olabileceği kestirim ediliyor.

Bu mühlet zarfında İngiltere; Avrupa ve Yeni Dünya’da hâkim güç olan İspanya ile savaş halindeydi. İspanya, Amerika’daki kolonilerinden altın ve gümüşün yanı sıra Asya’dan mal ve baharat taşıyan geniş bir gemi filosuna sahipti. Bu gemiler, Kraliçe I. Elizabeth tarafından İspanyol gemilerine saldırma ve yağmalama yetkisi verilen hükûmetten müsaadeli korsanlar için cazip hedeflerdi.

Jack Ward, İspanyol gemilerine saldırmak ve zenginleşmek için yeteneklerini ve cüretini kullanan bu korsanlardan biriydi. Ayrıyeten o periyotta İngiltere’nin müttefiki olan fakat İspanya ile bir ticaret içerisinde olan Hollanda gemilerine de hücumlar yapardı. Bu durum onu hem bağımsız bir korsan hem de hain olarak gören İspanyol ve Hollandalı yetkililer ortasında sevilmeyen biri haline getirdi.

(İki tarafa da oynayıp alabileceği en fazla ganimeti alabilme olayı tanıdık geldi mi?)

1603 yılında Kral I. James İngiltere ve İskoçya tahtına çıktı. İspanya ile savaşı sona erdirmek ve Avrupa’da barışı yine sağlamak istiyordu. Hükûmet müsaadeli korsanların tümü, İspanyol gemilerine taarruzlarını durdurmalarını ve İngiltere’ye dönmelerini emreden bir bildiri yayınladı. Ayrıyeten, silahlarını ve gemilerini teslim etmeleri halinde hatalarının affedilmesini teklif etti. Yani İngiltere için savaşan bu beşerler, bir anda hatalı olmuşlardı.

Ancak hükûmet müsaadeli korsanların pek birçok, bu yararlı işi bırakmayı reddetti ve bağımsız korsan olarak faaliyet göstermeye devam etti. Kestirim edebileceğiniz üzere Jack Ward da onlardan biriydi.

Kraliyet Donanması’na ilişkin Lyon’s Whelp isimli gemisini terk etti ve kimi yoldaşlarıyla birlikte Portsmouth Limanı’ndan küçük bir barka (üç direkli yelkenli bir gemi) çaldı, ismini da armağan manasına gelen ‘Gift’ koydu. Onu kaptan olarak seçtiler ve Wight Adası’na yelken açarak Violet isimli diğer bir gemiyi de ele geçirdiler.

Ward daha sonra daha fazla zenginlik ve fırsat bulmayı umduğu Akdeniz’e yelken açtı. Violet ve Gift isimli iki gemisiyle İspanyol ve Hollanda gemilerine saldırarak kısa müddette bölgenin en korkulan korsanlarından biri haline geldi. Richard Bishop, Anthony Johnson, Peter Easton, Simon Danseker üzere öbür ünlü korsanlarla da güçlerini birleştirdi.

Ward, ana vatanı olan İngiltere’deki kimi muharrirler tarafından bir başkan ve kahraman olarak görülüyordu. Hatta onu husus alan birkaç tiyatro oyunu bile kaleme alındı. Övüldüğü husus ise kendisinin hükümdarın ateşkes bildirisine başkaldırması idi.

Ward’un bu ünü, eninde sonunda İspanya’nın rakibi ve Doğu Akdeniz’in hâkimi olan Osmanlı İmparatorluğu’na da ulaştı.

Osmanlılar, Ward’un cüretine ve hünerine hayran kaldılar ve onu düşmanlarına karşı potansiyel bir müttefik olarak gördüler. Sadakati ve hizmeti karşılığında ona muhafaza ve takviye teklif ettiler.

1605 yılında Ward, bir Osmanlı eyaleti ve korsanlar için bir sığınak olan Cezayir’e yelken açtı. Ganimetlerini satmayı ve mürettebatı için daha fazla adam toplamayı umuyordu. Fakat mahallî yetkililer tarafından beğenilen karşılanmadı ve bazı adamlarını tutukladılar. Bunun nedeni, Cezayir’in birkaç ay evvel öteki bir İngiliz korsan olan Richard Giffard tarafından hücuma uğramış olmasıydı.

Ward daha sonra Fas’ta bir liman kenti olan Salé’ye yelken açtı ve burada başka İngiliz ve Hollandalı korsanlarla bir ortaya geldi. Ayrıyeten Osmanlı bayrağı altında faaliyet gösteren korsanlar olan bazı Müslümanlarla da karşılaştı. Bu korsanlar çoğunlukla Hristiyanlık’tan dönmüş, İslam’ı benimsemiş ve Osmanlı donanmasına katılmış bireylerdi.

Korsanlar, Ward’a, Müslüman olmanın ve Osmanlı sultanına hizmet etmenin yararlarını anlattılar. İngiltere’de sahip olduğundan daha fazla özgürlük, zenginlik ve hürmet göreceğini söylediler. Ayrıyeten misilleme ya da ceza korkusu olmadan istediği Hristiyan gemisine baskın yapabileceğini de söylediler.

Teklif, Ward’un ilgisini çekmişti fakat inancını ve kimliğini terk etmeye şimdi hazır değildi. Bir öbür Osmanlı vilayeti ve kıymetli bir korsanlık merkezi olan Tunus’a yelken açmaya karar verdi. Orada Tunus valisi ve Osmanlı donanmasının kumandanı Kara Osman Dey(Uthman Dey) ile görüştü.

Kara Osman Dey, Ward’un ününden ve başarılarından etkilendi. Ona bir muahede teklif etti: Ward, Müslüman olur ve Osmanlı tebaası haline gelirse, ona Tunus’un ana limanı La Goulette yakınlarında büyük bir toprak modülü verecekti. Ayrıyeten gemilerini ve adamlarını elinde tutmasına ve Osmanlı bayrağı altında bağımsız bir korsan olarak faaliyet göstermesine müsaade verecekti.

Ward, Kara Osman Dey’in teklifini kabul etti ve 1606’da Müslüman oldu. İsmini Yusuf Reis olarak değiştirdi ve yeni bir görünüm ve ömür usulü benimsedi. Sarık, cübbe giydi ve sakal bıraktı. Arapça ve Türkçe öğrendi. Günde beş vakit namaz kıldı ve İslami kurallara uydu.

Ward’un din değiştirmesi, mürettebatı ve ana vatanındaki yurttaşları tarafından hoş karşılanmadı. Adamlarının birden fazla onu terk edip İngiltere’ye döndü ya da diğer korsan mürettebatına katıldı. Kimileri onu bir hain olarak suçlayan bildiriler yayınladı. Onu inancına, hükümdarına ve ulusuna ihanet etmekle suçladılar.

Ancak Ward, kararından pişmanlık duymadı. Tunus’ta yeni bir konut ve yeni bir maksat bulduğunu hissediyordu. Ayrıyeten bir İngiliz korsan olarak sahip olduğundan çok daha fazla güç ve itibar kazandığını düşünüyordu.

Nitekim sahiden de o denli oldu; yeni Osmanlı Amirali Yusuf Reis, çok daha güçlü bir formda denizlerde varlığını hissettirmeye başlamıştı

Yusuf Reis, bir Osmanlı korsanı olarak Akdeniz’de İspanyol ve Hollanda gemilerine baskınlar düzenlemeye devam etti. Ayrıyeten İtalyan, Fransız, Portekiz, Malta, Venedik, Ceneviz, Papalık Devletleri gemilerine de saldırdı. Yüzlerce gemi ve köle olarak sattığı ya da para karşılığı fidye aldığı binlerce tutsak ele geçirdi.

Yusuf Reis ayrıca filosunu ve mürettebatını da genişletti. Aralarında Küçük John (arkadaşı John King’in adı) ve Reniera e Soderina (kendisini finanse eden iki Floransalı bankerin adı) ismini verdiği iki büyük kalyonun da bulunduğu birkaç yeni gemi sahibi oldu aldı.

Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu bünyesindeki Türkler, Araplar, Berberiler, Mağribiler, Yunanlılar, Arnavutlar, Museviler, Hristiyanlar gibi çeşitli milletlerden ve mezheplerden daha fazla adam topladığı için mürettebatı da eskisinden çok daha genişti.

Yusuf Reis, Tunus’un en güçlü korsanlarından ve Kara Osman Dey’in en sağlam müttefiklerinden biri haline geldi. Osmanlı donanmasına amiral olarak atandı ve kendisine Reis unvanı verildi. Ayrıyeten Tunus’ta varlıklı bir toprak sahibi ve saygın bir vatandaş oldu. 1622 yılında da hayata gözlerini yumarak bu dopdolu maceraya noktayı koymuş oldu.

Her ne kadar Jack Ward’un en çok kabul gören öyküsü bu olsa da kimi kaynaklara nazaran Jack Ward’un hayatı değişik sonuçlanmıştı.

Önceki paragraflarda da belirttiğimiz üzere birçok kaynağa nazaran Ward, 1610 civarında Müslüman oldu ve Yusuf Reis ismini aldı; hatta lokal bir bayanla hayatını birleştirdi ve ondan çocukları oldu. 1622’deki vefatına kadar korsan mürettebatına liderlik etmeye devam etti. Tunus’ta görkemli bir merasimle gömülerek hayata veda etti.

Ancak öbür kimi kaynaklar Ward’un hiçbir vakit İslam’a geçmediğini ve vefatına kadar Hristiyan olarak kaldığını tez ediyorlar. Ayrıyeten yaşlılıktan çok veba ya da alkol zehirlenmesinden öldüğünü öne sürüyorlar. Bahtının son çeyreği bugüne kadar hala tam olarak resmi bir kaynağa dayandırılarak aydınlatılamadı.

Peki Jack Ward ya da Yusuf Reis, nasıl bu kurnaz Jack Sparrow’a ilham oldu?

Jack Sparrow, Karayip Korsanları serisinden tanıdığımız kadarıyla geçmişinde İngiliz hükûmetine bağlı hizmet eden bir korsan değil, ya da balıkçılık da yapmamış. Salazar’ın İntikamı sinemasından gördüğümüz kadarıyla kendisi gençlik yıllarında da azılı bir korsanmış.

Ancak Salazar, İspanyol donanmasına bağlı bir amiral. Jack Ward’un bağımsız bir korsan olduktan sonra İspanyol ve Hollanda donanmalarına bağlı gemileri yağmaladığını hatırlıyor musunuz? Birinci temas da bu türlü kuruluyor. Zati Ward da İngiliz hükûmeti için çalışan bir denizciyken daima Hollanda ve İspanyol donanmaları ortasında dalavere yapardı hatırlarsanız.

Jack Sparrow’un sadece kendi çıkarını düşünen kurnaz bir karakter yapısına sahip olması da buradan geliyor. Kendisinin korsanlık vakitlerindeki renkli giyiniş üslubu da Jack Sparrow karakterinin oluşturulmasında büyük rol oynamış.

Ayrıca Ward’un kuşlara olan ilgisinden de bahsetmiştik. Jack Sparrow’un soyadı da buradan geliyor. ‘Sparrow’, serçe demek. Doğal daha sonra tekrar Salazar’ın İntikamı sinemasında Sparrow soyadını Jack’in aslında nasıl aldığını görüyoruz lakin birinci sinemada karakterin oluşturulurken esinlenilen taraf yeniden Jack Ward.