Kimi Ülkelerde Cezaevi Koğuşları Neden “Barbie Pembesi”ne Boyanıyor?

Renklerin daha evvel beşerler üzerinde pek çok tesiri, bilim topluluğu tarafından sıkça araştırılmıştı. Hatta günümüzde neredeyse her markanın kendine özel rengi ve çağrıştırdığı birtakım hisler var. Bunun günümüzde en büyük örneğini ise kırmızının, aşkı ve tutkuyu; mavinin, sakinliği ve huzuru çağrıştırmasından verebiliriz.

Tabii kişiden bireye değişebileceği üzere genel olarak bu renklerin insan üstündeki etkisinin pek çok şahsa çağrıştırdığı his bu halde. Pekala pembenin ve cezaevlerinin ortak noktası neydi de bu renk, koğuşlarda uygulanmaya başlandı dersiniz?

1960’lı ve 70’li yıllar ortasında araştırmacı Alexander Schauss, pembenin insan üzerindeki ruhsal ve fizyolojik tesirlerini araştırmaya karar verdi.

1970’lerin sonunda P-618 ismini verdiği bir pembe tonu bulduğunu sav eden Schauss, bu rengin öbür renklere kıyasla kalp atış suratını, nabzı ve teneffüsü düşürmede belirgin bir tesiri olduğunu sav etti. Natürel bu yalnızca bir tezdi ve teorisini güçlendirmesi için tıpkı vakitte bir deney gerçekleştirmesi gerekiyordu.

Schauss, teorisini test etmek için Amerika’nın Seattle eyaletinde bulunan Donanma Hapishanesi’nin Başgardiyanı Gene Baker ve Yüzbaşısı Ron Miller’ı ikna etti. (Hatta Baker-Miller pembesinin ismi de bu iki adamdan geliyor.) 

1 Mart 1979’da yapılan araştırmanın sonuçları ise hayli şaşırtan.

Mahkûmların yarısının pembe renkli kartona, öbür yarısının ise koyu mavi renkli kartona bakmaları istenmiş. Tam bir dakika sonra Schauss, pembe renkli kartona bakan mahkûmlara kollarını bedenlerinin önüne hakikat kaldırmasını istemiş ve akabinde kollarına baskı uygulayarak tekrardan yanlarına indirmelerini istemiş.

Aynı olayı koyu mavi renkli kartona bakan mahkûmlardan da isteyen Schauss, daha sonra erkek mahkûmların davranışlarını izlemeye başlamıştı. Ve evet, tıpkı Schauss’un teorisindeki üzere pembe gerçekten işe yarıyordu.

Bu deneyden çabucak sonra hapishanede mahkûmlar ortasında hiçbir formda düşmanca bir davranış sergilenmemiş. Deneyin sonuçlarına nazaran, mahkûmların sakinleşmesi için sadece 15 dakika Baker-Miller rengine maruz kalmaları gerekli.

Bu rengin 2 farklı ismi daha var: biri sarhoş pembesi, bir başkası ise Schauss pembesi. Schauss’u anladık fakat sarhoşlar ne alaka?

İngilizcede argo olarak kullanılan “drunk tank” tabiri, alkol alıp toplumun huzurunu bozan şahısların tutulduğu nezarethane manasına geliyor. Küçük ilçe hapishaneleri, toplumun huzurunu kaçıran sarhoş insanları pembe nezarethaneye yolluyorlardı; hâliyle halk ortasında günden güne yayılarak “drunk tank” dediğimiz argo tabir ortaya çıkmış.

Pembe rengin işe yaradığını gören yetkililer âdeta bir pembe furyası başlatarak onlar da bulunduğu ortamı Baker-Miller pembesine boyuyordu. Örneğin Texas’ta 2006 yılında tekrar tekrar cürüm işleyen mahkûmları pembe koğuşlara nakil ederek bir de üstüne pembe renkli mahkûm üniforması giydirmiş. 

Hatta bu bahis artık hapishaneler ortasında o kadar büyüdü ki, kimi hapishaneler resmen koğuşları çocuk odasına çeviriyor, odaya oyuncak ayı bile koyuyorlardı. Missouri’nin Dallas bölgesinde vazife alan şerif Mike Rackley bu mevzu özelinde bir açıklamada bulunmuş: 

“Temel olarak, şayet çocuk üzere davranacaklarsa ve çocukça bir harekette bulunacaklarsa o vakit çocukça bir atmosfer yaratacağız. Ayrıca bu sakinleştirici bir şey, oyuncak ayılar yatıştırıcıdır. Bu yüzden burayı bir kreş üzere yaptık, burası bir nevi toplum içinde davranışlarını denetim edemeyen yetişkinler için bir kreş.”

Peki aktüel araştırmalar bu husus hakkında ne diyor?

2014 yılına gelindiğinde Ghent Üniversitesinden İsviçreli psikolog Oliver Genschow, Schauss’un araştırmasının tam aksini argüman etti. Grubuyla birlikte yaptığı araştırmada cezaevi kurallarını ihlal eden rastgele 59 mahkûm kullanıldı ve yarısı pembe hücrelere bir başka yarısı da gri/beyaz hücrelere gönderildi.

3 günlük müşahedenin akabinde pembe renkli hücrede kalan mahkûmlarda daha az agresiflik davranışı gözlemlenmiş. Hatta günümüze aksi düşse de Genschow ve takımı “pembe rengin erkeklik algısına aykırı düşerek aşağılanma hislerine neden olabileceği” iddiasında bulunmuşlar.

Ancak şunu unutmamak lazım: bu deney, kültürel farklılıkları da içerebilir. Örneğin pembe renginin feminenliği çağrıştırdığı pek çok ülkede bu deney bir sonuç vermezken farklı şeyleri çağrıştıran ülkelerde sonuç farklı olabilir. Günümüzde hâlâ bu husus için kesin bir yargı yok, ayrıyeten siz de bu deneyi en hudutlu anınızda meskende bile deneyebilirsiniz.

Renkler hakkındaki öteki içeriklerimiz:

Cezaevleri hakkındaki başka içeriklerimiz: