Kış Aylarında Tişört Giydiren Sıcaklar Olabiliyorken Yaz Aylarında Mont Giydiren Soğuklar Neden Olmuyor?
Kasım-aralık aylarında, hatta kışın en sert geçtiği ocak yahut şubatta bile üstünüzdeki kalın kıyafetlerden bunalmanıza neden olan, mevsim normallerinin çok üzerinde sıcaklıkta bir havayla karşılaşabilirsiniz.
Ama muhtemelen yaz ortasında hiçbir vakit “Keşke bugün kışlık montumu yanıma alsaydım” diyeceğiniz bir durum olmaz. Hava serinlese bile ince bir hırka ziyadesiyle kâfi olacaktır.
Sıcaklık değişimlerinin en önemli sebeplerinden biri, iki yerin farklı sıcaklıklarda olmasıdır. Hava sıcaklığı her vakit dengelenmek ister.
Sıcak hava her vakit soğuk olan bölgeye gerçek hareket eder. Bir yerde sıcaklık arttıysa hava molekülleri daha az ağır ve daha az basınçlı bir forma gelir, daha fazla hareketlenir ve yükselir.
Yükselen hava bir bölgeden başkasına yanlışsız hareket edebilir; böylelikle sıcaklık farkını dengelemek yahut azaltmak ister. Bu durumda başta sıcak olan bölgede sıcaklık düşerken, soğuk olan bölgede yükselmeye başlar.
Güneş’in Dünya’yla nasıl bağ kurduğunu anladığımızda sıcaklık değişimi olaylarının nasıl çalıştığını da anlamaya başlarız.
Güneş’e ne yoğunlukta maruz kaldığımız hangi enlemde olduğumuza göre değişir. Yaz aylarında kutuplar da Ekvator kadar Güneş ışığı alır. Hatta Kuzey Kutup Çemberi’nde günlerin müddeti 24 saate ulaştığından bu bölge, Ekvator’dan da fazla Güneş ışığı almış olur.
Ekvator ile büsbütün karanlık durumda olan, yani hiç Güneş ışığı almayan Güney Kutbu ortasında ise büyük bir sıcaklık farkı vardır. Sıcaklık farkı varsa hava yer değiştirecektir.
Sıcak hava, dengelenmek için soğuk havanın olduğu yere hareket ettiğinde başta sıcak olan yerdeki sıcaklıklar bir anda azalabilir.
Türkiye’nin de yer aldığı Kuzey Yarım Küre’deki Kuzey Kutbu yaz aylarında 24 saat Güneş gördüğünden ve Ekvator arasında sıcaklık farkı o kadar bariz değildir. Hasebiyle büyük hava kütleleri bu yarım kürede daha az yer değiştirir.
Bu durum sıcaklık değişimlerini enlemsel olarak açıklar, ancak vakit içindeki değişimleri açıklamak için kâfi değil. Bu durumu tamamlayan bir şey daha var.
Isı akışı, hareketi tetikler; buhar yahut akaryakıtla ısınıp çalışan bir motor üzere.
Belirli bir uzaklık içinde sıcaklık ve basınç bedellerindeki değişime gradyan denir. Yani gradyan büyükse sıcaklık farkı çoktur. Fırtınalar Kuzey-Güney sıcaklık gradyanından kaynaklanır: ısı, Ekvator’dan kutba gerçek hareket ettikçe bir ölçü kinetik güce yani hareket gücüne dönüşür.
Güneş’in neden olduğu büyük sıcaklık gradyanları rüzgarların daha da güçlü esmesine yol açar. Kış aylarında Güneş, Kuzey Yarım Küre’yi gereğince ısıtmadığından Ekvator ile kutup ortasındaki fark büyür ve bu da sıcak ve soğuk hava kütlelerinin hareketini şiddetlendirir.
Sıcaklık farkı fazla olduğunda motor daha hızlı çalışır, daha fazla hareket gücü üreterek daha güçlü fırtınalar esmesine neden olur.
Kısacası kış aylarında Güneş ısıtmasındaki fark, Ekvator ile kutup ortasındaki sıcaklık farkının yaz aylarına nazaran çok daha büyük olmasına yol açar. Bu da daha güçlü rüzgarlar yaratır ve bu rüzgarlar yüzeydeki sıcaklık değişimlerini daha besbelli hale getirir.