Komşu Ülkelerden Adeta Petrol Fışkırırken Türkiye’den Neden Petrol Çıkmıyor?

Türkiye, pozisyonu prestijiyle 3 tarafı denizlerle kaplı, turizm istikametinden gelişmiş, mevsim geçişlerini yaşayan çok özel bir bölgede yer alıyor. Ülkemizin de bulunduğu Orta Doğu’nun en büyük gelir kaynağı olan petrol ise ülkemizde kâfi seviyelerde çıkarılmıyor. Petrolün ülkemizden çıkarılamamasının pek çok değerli sebebi bulunuyor ancak hâlâ bu hususta yetersiz bilgiden ötürü çok sayıda tartışma konusu oluşuyor. 

Son yıllarda yenilenebilir güçlerle değiştirilmeye çalışılsa da hâlâ en çok kullanılan güç kaynağı olan petrol, ülkeler için çok değerli bir husus. Ülkemiz de dahil olmak üzere enerji gereksinimini kendisi karşılayamayan ülkeler, en büyük harcamalarını genelde bu noktalarda gerçekleştirirler. Bugün sizlere Türkiye’de neden petrol çıkmadığını anlatmaya çalışacağız. Bu bahiste yaptığım araştırmalarda ülkemizde kaynak yetersizliği olduğunu da fark ettim. Umarım önümüzdeki yıllarda bu mevzuda daha fazla çalışma yapılır ve daha kesin kaynaklara ulaşma imkanına erişebiliriz. 

Türkiye’nin komşularından petrol çıkarken bizde neden çıkmıyor?

Güneydoğu bölgemizde kalan ülkeler başta olmak üzere doğu ve kuzey bölgelerimizdeki ülkelerin petrol ve doğal gaz çıkardıklarını görüyoruz. Bu kıymetli gücün bizim ülkemizden çıkmamasının en büyük sebebi ise jeolojik farklılıklarımız.

Türkiye’nin asıl petrol kaynaklarının yer aldığı güneydoğu hududunda az da olsa petrol rezervi bulunuyor ancak bunların çıkarılması coğrafik kaideler nedeniyle çok maliyetli oluyor. 

Petrole bu kadar yakınken tıpkı vakitte uzak olmak…

Türkiye’nin petrol zengini ülkelerden biri olmamasının sebebi jeolojisiyle açıklanabiliyor. Aslına bakıldığında Türkiye’nin güneydoğu bölgesi ile Irak ve Arabistan yarımadası tıpkı kıta. Yani bu bölgelerde petrol çıkarken Türkiye’de de petrol çıkması gerekiyordu.

İşte tam bu noktada ortaya kıta hareketleri giriyor. Bizim güneydoğu ve doğu hudutlarımız genel olarak hep dağlık bölgelerde yer alıyor. Bu dağlık bölgeler, plakaların çarpışıp büzülmesi sonucu oluşmuş bölgeler. 

Bu durumu şöyle örneklendirebiliriz. İki halı hayal edin. Bu iki halının kıvrım yeri bir ortaya geldiğinde ikisi de büzüşür ve bir yükseklik oluşur. Bu noktada bir halı oburunun altına girerek başka halının halini bozar.

İşte plakalar da tektonik olarak çarpışarak vakitle dağları oluşturuyor. Milyonlarca yıl içerisinde gerçekleşen bu tektonik hareketler, bazı petrol yataklarının korunmasını sağlarken kimilerinin ise bozulmasına neden oldu.

Dağların altından çıkaramıyor muyuz petrolü artık?

 

Bildiğimiz bir şey var; Arap Levhası, Anadolu Levhası’na baskı uyguluyor. Anadolu Levhası’na nazaran çok daha düz ve deforme olmamış biçimde kalan Arap Levhası, çok derin olmayan noktalardan petrol çıkmasını mümkün kılıyor.

Elbette Orta Doğu’da bu kadar çok petrol olmasının sebebi bambaşka bir durum, ona daha sonra geleceğiz. Yeryüzü açısından baktığımızda Arap Levhası’nın petrol çıkarılması için çok elverişli olduğunu görüyoruz.

Mesela hudut komşumuz olan Irak’ta 1500 – 2000 metre derinlikte Miyosen yaşlı karbonat kayalarından petrol ve gaz üretimi yapılabiliyor. Türkiye’de ise Miyosen yaşlı kayalar direkt yüzeyde.

Bunun sonucunda da ülkemizdeki petrol rezervleri deforme olmuş, kaçmış yahut çok derine inmiş oluyor. Deforme olması nedeniyle belli bir alanda büyük bir güçlü rezerv bulunamaması ve çok derine inme gerekliliği nedeniyle kuyu açımı kendi sarfiyatını karşılayamıyor. 

Avrupa’da başlayıp Türkiye’den geçerek Çin’e ulaşan Alpin Orojenezi

Dünyamız toz kesimleriyle oluştuğu birinci günden beri hareketliliği daima devam etmiş, adeta canlı diyebileceğimiz bir gezegen. Büyük kıtaların parçalanıp yeni kıtalar, bunun sonucunda dağlar, zirveler, ırmaklar oluşması şu an oturduğumuz anlarda bile yaşanmaya devam ediyor. İşte bu hareketliliğin en büyük örneklerinden olan Alpin Orojenezi, ülkemizde petrol bulunamamasının en önemli sebeplerinden biri olabilir.

Alpin Orojenezi, tıpkı vakitlerde oluşan Alp Dağları’ndan Himalaya Dağları’na kadar çok sayıda sıra dağ oluşumuna verilen isim. Ülkemizde bulunan Toros Dağları, Doğu Anadolu Dağları gibi büyük sıradağları da kapsayan bu oluşum, petrolün en büyük kaynaklarından olan Tetis Okyanusu‘nun bulunduğu alanda oluştu.

40 – 45 milyon yıl evvel Afrika, Arap ve Hint Levhası’nın kuzeye yanlışsız hareketi sonucu Avrupa ve Asya ile çarpışmasıyla oluşan bu sıradağlar, çarpışma alanından bizlere kalan gerçek enkazlar oldu. Bu da Türkiye’nin coğrafik yapısını petrol için uygun olmayan bir hale getirdi. 

Tetis Okyanusu ve petrol kaynakları

Permiyen periyodunda oluşan Tetis Okyanusu, hayat patlamasının çok olduğu bir periyotta, geniş bir alanda oluşmuştu. Günümüzde Tetis’ten geriye Akdeniz, Karadeniz, Aral Denizi ve Hazar Denizi kalmıştır. Alpin Orojenezi bölgesi de evvelce Tetis’in tabanında yer alır. Yani ülkemizin yer aldığı bölge de Tetis Okyanus’unun çocuklarındandır.

Aradan geçen uzun yıllarda kıta hareketleriyle kapanan Tetis Okyanusu’nun üstü kapanmıştır. Arap Levhası, Tetis’in zenginliklerini düzgün bir biçimde koruma ederken Alpin Orojenezi bölgesindeki hareketli jeolojik hareketler petrol yataklarının deforme olmasına neden olmuştur.

Denizlerimizde petrol ve doğal gaz bulunabilir mi?

Tetis Okyanusu’yla ilgili verdiğimiz bilgileri gördünüz. Akdeniz ve Karadeniz‘in bu bölgelerin temsilcileri olduğunu öğrendiğimize nazaran denizlerimizden petrol ve doğal gaz yatakları çıkmaması için hiçbir sebep olmadığını da söyleyebiliriz.

Zaten günümüzde bu bölgelerde artan siyasi tansiyonun en büyük sebebi de buradaki güç yataklarının büyüklüğü. Genelde Tetis Okyanusu’nun sığ sularında yer alan petrol yatakları, tahminen Arap Levhası’nın altındakiler kadar çok olmasa da bilhassa Akdeniz’de de büyük yatakları miras bırakmış olabilir.

Şanssızlığımız talihimiz olabilir mi? 

Enerji gereksinimi için çok kıymetli olan petrolün ülkemizde çok fazla bulunmaması üzücü bir durum olarak görülebilir ancak bizim ülkemizin hoşlukları yer altında olmasa da yer üstünde ziyadesiyle var.

Her bölgesi başka özel olan ülkemizin bedelini bilmeli, yerin üstündeki zenginliklerini muhafazaya çalışmalıyız.