Konforun Fazlasının Nasıl Ters Tepebileceğini Açıklayan Kavram: Aşırı Mühendislik
Günümüzde bilim ve teknoloji ileri seviyelerde mühendislik çalışmalarının kolaylıkla yapılabilmesine imkan sağlıyor. Ancak her zaman bu kadarına ihtiyaç olmuyor. Hadi gelin mühendisliğin dozu biraz kaçırıldığında neler olabiliyor örneklerle görelim.
Mühendislik mesleği yüzyıllardır insanoğlu için en önemli mesleklerden biri olmuştur. Günümüzde sahip olduğumuz birçok imkan mühendislik çalışmaları sonucu ortaya çıkmaktadır. Ancak bazen mühendisler ipin ucunu kaçırıp yaptıkları işi bambaşka bir seviyeye taşıyabiliyorlar.
Türkçeye 'aşırı mühendislik' olarak çevrilen 'overengineering' terimini en basit haliyle 'gereğinden fazla mühendislik' olarak da söyleyebiliriz.
Peki nedir gereğinden fazla mühendislik?
Bir ürün veya hizmeti çok daha basit metotlar ile gerçekleştirilebilmek mümkün iken gerek duyulmayacak kadar karmaşık hale getirmek ve dolayısıyla ürün veya hizmetin ücretini, bakım giderlerini arttırmak, kullanımını zorlaştırmak ile sonuçlanan durum.
Bir mühendislik ürününün gereğinden fazla mühendislik içerip içermediğini kullanım amacı, şekli ve süresi gibi birçok etkeni bir arada inceleyerek karar verebiliriz.
Aşırı mühendislik uygulaması (overengineering) tabiri aslında teknik bir derecelendirme olmamakla birlikte sadece bir nitelendirmedir.
Dolayısıyla durumdan duruma değişiklik gösterebilir. Bir ürün veya hizmet normalde sahip olması beklenen özelliklerden çok daha fazlasına sahip olursa aşırı mühendislik sürecinden geçtiğini (overengineered) söyleyebiliriz.
Aslında ilk bakışta hem olumlu hem de olumsuz sonuçlar doğurabilirmiş gibi anlaşılan aşırı mühendislik uygulaması (overengineering) çoğu zaman olumsuz durumları temsil eder. Çünkü mühendislik harikası diye adlandırabileceğimiz her şey ve her türlü lüks tüketim ürünleri de aslında çok yoğun mühendislik süreçlerinden geçmiştir.
Günümüzde çok çeşitli ve kompleks binalar, uçaklar, gemiler, bilgisayarlar ve benzeri gelişmiş cihazlar üretilmektedir.
Dolayısıyla aşırı mühendislik uygulamasını olumlu durumlarda kullanmak bu terimin anlamını gitgide yitirmesine yol açabilir. Yine de bazı kaynaklarda, gelişmiş ürünlerin tanıtımlarında üzerine çok emek harcandığını gösterebilmek adına bu terimin kullanıldığı görülebilmektedir.
Aşırı mühendislik uygulamasını olumsuz anlamda en sık kullanan sektörlerden biri de yazılım sektörüdür. Yazılımcılar, kendilerinden istenen programları yazarlarken, proje kapsamının dışına taşıp inisiyatif alarak ve olumlu sonuçlar doğuracağı düşüncesiyle bazen aşırı mühendisliğe kayabiliyorlar. Aslında düşüncenin temelinde en iyiye ulaşmak olsa da bazen fazladan eklenen birçok özellik hiç ihtiyaç duyulmayacağı için proje maliyetini ve kullanım şartlarını zora sokabiliyor.
Şimdi biraz da gerçek örneklerle ilerleyelim:
2020 yılında İngiliz lüks otomobil üretici Rolls Royce, 'Ghost' adlı modelini yeni bir tasarımla tanıttı.
Zaten tüm zamanların en lüks otomobillerinden biri olan 'Ghost' modeli bu kez alışılmışları aşan bir tasarım öğesine sahipti. Aşırı Sessizlik. Eski nesillerinde yer alan çelik şasenin, sesi daha az ileten alüminyumdan üretilmesi, kapı ve camlarda yalıtım malzemeleri kullanılması, aracın tavanında, bagajında ve özellikle de motor etrafında kullanılan 220 pound (99-100 kg) ses yalıtım malzemesi bu aracın içini tam anlamıyla dış ortamdan soyutlar hale getirmişti.
Bu durum kullanıcılarda konfordan ziyade rahatsızlığa sebep olmuştu. Hareket halinde olan bir araçta kabin dışından gelebilecek sesleri duymamak ve içerideki en ufak sesleri bile çok net duymak birçok kullanıcıda mide bulantısına yol açtı.
Geribildirimler sonucu durumun farkına varan mühendisler kabin içerisine gelen sesleri dengeleyecek tasarım değişikliklerine gittiler. Sonuç olarak Ghost, faydalının aksine zararlı olan etkenleri ortadan kaldıracak kadar sesi kullanıcılarına iletir hale geldi.
Ek olarak İkinci Dünya Savaşı sırasında ünlü Alman tankı Tiger 1 da overengineering olarak nitelendirilmiştir.
Buna sebep olarak üretiminin çok pahalı ve zor olmasının yanı sıra savaş sırasında arızalandığında arazide tamir edilmesinin de çok zor olması öne sürülmektedir. Bu tank her ne kadar çok güçlü ve düşmana büyük tahribat yaratabilecek bir tank olsa da savaş sırasında arızalandığında kısa sürede tekrar kullanabilmesi mümkün değil ise tanka sahip olan orduyu her an yarı yolda bırakabilmektedir.
Ayrıca aşırı mühendislik uygulanmış olarak bahsedilen birçok şişe kapağı açıcı, elbise askısı, meyve suyu sıkacağı, bardak tutacağı ve bunun gibi tasarımlar görmek mümkün.
Bir mühendis ister ticari olarak ister hobi olarak bir ürünü, bir veya birkaç amaç doğrultusunda, harcayacağı zaman ve emeği pek de göz önünde bulundurmayarak en optimize hale getirmeye çalışabilir. Sonuçta ortaya çıkan ürün istenilen işi çok verimli bir şekilde yapıyor olsa da çok daha az zaman, emek ve para harcanarak üretilen diğer ürünlerde aynı işi yapabildiği için bu ürüne aşırı mühendislik uygulanmıştır diyebiliriz.
Özetle, aşırı mühendislik uygulaması (overengineering) olumlu anlamda, bir ürün veya hizmet üzerine çok emek harcandığını belirtmek için kullanılabildiği gibi, olumsuz anlamda da ihtiyaç duyulmayacak ve hatta bazen zararlı olabilecek nitelikler içermesi anlamında kullanılmaktadır.