Makus Bir Hapishanede Mahkûmların Çizdiği Gizemli Formlar

Azılı kabahatleriyle ün salmış tutsakları barından San Lucas Hapishanesi, 1873’te diktatör Tomás Guardia Gutiérrez tarafından kuruluşundan en son kapanışına kadar; terör, işkence ve vefatla eş manalı hâle geldi.

1991 yılında kapatıldığından beri sadece, hapishane duvarlarına karalanmış ve hatta insan kanıyla çizilmiş mahkûm çizimlerinin kalıntıları bulunuyordu. Ortaya çıkan tüyler ürpertici manzaralara daha yakından bakmadan evvel hapishaneyle ilgili ayrıntılara bir göz atalım.

Duvardaki fotoğraflar, acımasızlıklarla dolu bir ortamın dışavurumuydu.

Tabii ki, hapishane hayatı korkulacak bir şeydi ve sadist gardiyanlar, mahkûmlara azap yapmak, cezalandırmak ve hatta öldürmek için daima olarak daha yaratıcı yöntemler buluyordu. Böylesine baskıcı bir ortamın nasıl tabirlere yol açabildiğini kestirim edememek pek de mümkün değil.

Resimlerin içeriğinin yanı sıra, buraya turistik seyahat yapmaya gelen birden fazla ziyaretçi mahkûmların kullandığı “mürekkep”ten de etkileniyor ve kana bulanmış eskizleri dehşet verici buluyorlardı. Hapishane duvarlarındaki bu kan lekeleri, duvarların içinde ve mahkûmların zihinlerinde yaşanan vahşetin anılarını taşıyordu.

İsa modelleri, çıplak bayanlar, özgürlük ve isyan sembolleri tıpkı duvarı paylaşıyordu.

Erkekler için hapishane cinselliği, 1930’lardan beri ruhsal ve sosyolojik araştırmaların konusu olmuştur. Bu cinsellik, San Lucas Hapishanesi’nin duvarlarının her santiminde söz ediliyordu.

Hapishanenin çizimlerin büyük çoğunluğu çıplak bayanları tasvir etse de, bu müstehcen fotoğraflar; İsa’nın haleli tasvirleri ve başka din sembolleriyle, isyan duygusu ve özgürlük özlemi simgeleriyle hapishane duvarlarını paylaşıyor. 

Duvarlardaki dini semboller, psikoloji ve sosyoloji alanlarının bulgularını takviyeler nitelikte.

Ulusal Hata ve Suçluluk Kurulu’nun araştırmasına nazaran, inançlarında takviye ve rehberlik bulabilen hatalılar, gitgide artan bir uyum sağlama hüneri gösteriyor. Mahkûmların makul bir yüzdesi ise din değiştiriyor. Tüm bu inançlar, San Lucas’taki hatalıların içlerindeki kanıları duvarlara yansıtmış olmalı.

Resimlerden kimilerini inceleyecek olursak:

Yukarıdaki görselde soldan sağa: “Girmek için müsaade isteyin.” yazısının altına daha sonra diğer bir mahkûm tarafından eklenen satırda “Sen önemli misin?” yazısı karşımıza çıkıyor. Sağ üst görselde müellifin kendini tanıttığı şiirde şu kelamlar yazıyor: “Üzüntünün karar sürdüğü bu lanetli yerde suçu cezalandırmazlar, yoksulluğu cezalandırırlar.”

Aşağıya geçtiğimizde, 1943’ten 2016’ya kadar yayınlanan bir Meksikalı çizgi roman olan Memin Pinguin’in bir versiyonu yer alıyor ve sağ tarafında “ispiyoncu” manasına gelen “sapo” sözcüğüyle bir gardiyan yer alıyor.

Hapishanedeki birtakım hatalılar, turistik nesne olarak sergileniyordu.

Adanın bugün bir kültür alanı olması turizm için olağan görünüyor lakin hâlâ işlemeye devam eden hapishanenin o vakitlerde bir tıp turistik cazibe fonksiyonu gördüğü kısa bir devir vardı.

Beltrán Cortés, adanın en ünlü mahkumlarından biriydi. Ameliyatını başarısız yapmakla suçladığı iki hekimi vurup öldürdükten sonra birinci derece cinayetten karar giymişti. Tutuklu kaldığı 32 yılın bir kısmını, ziyaretçilerin görmesi için iki metrekarelik bir kafeste sergilenerek geçti.

Dört duvar ortasındaki beşerler, hislerini fotoğrafla açığa çıkarmışlardı.

Özetleyecek olursak; mahkûmlar, bulabildikleri iz bırakacak her şeyi hapishanenin duvarlarını çizmek için kullanıyordu. Sözcükler ve fotoğraflar, hapishanenin dışındaki yahut kendi içlerindeki bir şeye duydukları hislerle birlikte hislerini tabir ediyordu. 

İnsanlık olarak, bize öğretilmeden evvel çizimler yapmaya başlarız ve anlaşılan o ki; bir fotoğraf üretmek, böylesine berbat bir hapishanenin bile ezemeyeceği bir dürtüdür. Azap yapıldığında, korku saltanatı ilan edildiğinde ve insanlık göz gerisi edildiğinde bile sanat kaçınılmazdır.