Matematik Alanında Neden Nobel Mükafatı Verilmediği Hakkındaki Birbirinden Farklı Savlar

Birçoğumuz bu sorunun cevabını hayatımızın bir devrinde merak etmişizdir. Matematiğin bilimin temel taşlarına olan katkısı yadsınamaz. Durum böyleyken matematiğin Nobel Mükafatları ortasında yer almaması sizce de enteresan değil mi?

Bu hususla ilgili bazı spekülasyonlar var. Lakin doğruluğunun tartışıldığını baştan belirtmemiz gerekiyor. Zira bu argümanların birkaçı hakikaten de çok değişik.

Bazı argümanlar, İsveçli matematikçi Mittag-Leffler ile Alfred Nobel ortasındaki husumetten kaynaklandığını söylüyor.

Nobel Mükafatı, birçok bilim beşerinin hayalini süsleyen bir ödüldür ve İsveçli bir kimyager ve mucit olan Alfred Nobel’in dünyaya mirasıdır. Birinci Nobel Mükafatları, Nobel’in vefatının beşinci yıl dönümünde, 10 Aralık 1901’de, muhakkak alanlardaki muvaffakiyetleri ödüllendirmek maksadıyla verildi. Bu alanlar fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barıştı. Daha sonradan altıncı bir kategori olarak iktisat mükafatı, 1969’da İsveç Bankası tarafından eklendi. Dikkat ederseniz kategoriler ortasında matematik hiç yok.

Konuyla ilgili ortaya atılan bir teze nazaran, Nobel’in karısının Mittag-Leffler ile yakın bir bağı olduğunu öğrenmesiyle matematikçilere olan düşmanlığının başladığı düşünülür. Ama bu iddiayı güçsüzleştiren şey Nobel’in hiç evlenmemiş olmasıdır. Bir sevgilisi ya da sevdiği bireyle bu senaryonun olma ihtimali daha güçlüdür.

Alfred Nobel’in vasiyetnamesinde belirlediği ödül alanları, dönemindeki ehemmiyetine nazaran seçilmiş olabilir.

Nobel, bilhassa insanlığın yararına olan çalışmaları ödüllendirmeyi amaçlamıştı. Fizik, kimya, tıp ve fizyoloji üzere alanlar, o periyotta insan hayatına direkt tesir eden ve ilgi çeken bilim kollarıydı. Matematik ise bu manada başka bilimler kadar bariz bir formda insan hayatına müdahale etmeyen bir bilim kolu olarak görülüyordu.

Nobel, kimya ve fizikle daha yakından ilgilenmiş bir mucitti ve matematikle pek içli dışlı değildi. Bu nedenle, vasiyetnamesinde matematik mükafatını eklememiş olması savların bir başkasıdır.

İlk ve yepyeni vasiyetinde sırf bir ödül bulunduğu ve bu mükafatın Barış mükafatı olduğu belirtiliyor.

Bazı kaynaklar, Nobel’in vasiyetindeki bu kararı almasının nedenini bir gazete haberiyle ilişkilendiriyorlar. Vefatından 8 yıl evvel; 1888’de, bir gazete yanlışlıkla Nobel’in büyük kardeşi Ludvig Nobel’in mevtini açıklamak için “Ölüm taciri öldü!” biçiminde bir başlık kullanır. Bu haber, muhtemelen Alfred Nobel’i kastederek yazılmıştır: “İnsanları kısa yoldan öldürecek tekniklerle varlıklı olan Albert Nobel, dün öldü!” halindeki bu yanlış haberin, Nobel’i derinden etkilediği söylenmektedir.

7 yıl sonra vasiyetini yazarken, bu haberin kendisi üzerinde büyük tesiri olduğu düşünülüyor. Nobel’in en büyük arzusu, “ödüller dağıtılırken muhakkak milliyet ayrımı gözetilmemesi”ydi.

Aslında yanıt çok kolay.

Bu alanlar ortasında görünüşte birbirinden farklı olanlar bulunsa da Nobel’i yakından tanıyanlar, seçilen bu alanların onun kişiliğine ve dünya görüşüne uygun olduğunu savunacaklardır. Nobel, beş farklı dil konuşabilen, edebiyata ve sanata ilgi duyan, şiir yazan ve daima olarak okuyan bir kişiydi.

Buna bakıldığında ise ödüllerin verilmesinde Nobel’in şahsî ilgi ve çalışma alanları büyük bir tesire sahipti. Nobel, çalışmalarını daha çok fizik ve kimya alanlarına ağırlaştırmış bir bilim insanıydı ve bu nedenle bu iki alanda mükafatlar verme kararı almıştı. Birebir vakitte bir edebiyatseverdi ve edebiyat alanına olan sevgisini tabir etmek için bir ödül ekledi. Barış mükafatı ise onun barış yanlısı ve idealist tarafını yansıtıyordu.

Matematik, onun gözünde daha teorik ve pratik yararlar sağlama potansiyeli daha az olan bir alandı, bu nedenle ödül kategorileri ortasında yer almamıştı.