Medyada Çokça Karşımıza Çıkan “Sağlıksızlıktan Ölen Veganlar” Üzere Haberlere Neden Çabucak Kanmamalıyız?

“Ünlü sanatçı Miley Cyrus, beyin gelişimi gerilediği için veganlığı bıraktı”; “Everest’e tırmanan vegan öldü”; “Vegan anne, bebeğini vegan besleyip öldürdü”… Bu manşetlere eminiz ki bir yerlerde denk gelmişsinizdir. Pekala üstüne ne kadar oturup düşündük?

Medya için, çoğunluğa hitap edecek biçimde haberler sunmak her vakit daha avantajlıdır. Bunun yanında, birçok insan, haberleri yalnızca manşetlerden takip eder, içeriğini okumaz yahut yanlışsız bilgiye ulaşmak için kendi araştırmasını yapmaz.

Geçtiğimiz gün de karşımıza, “vegan beslendiği için öldü” manşetli bir haber çıktı. İşin aslı sizce sırf beslenmeden ibaret mi yoksa medya manipülasyonuna kapılıp algımızı bu formda mi yönlendiriyoruz?

İlk olarak, veganlığın ufak bir özetini geçelim.

Veganlar; etik, etraf, hayvan hakları, sıhhat üzere bahisleri motivasyon kaynağı alarak hayatlarında hayvansal hiçbir ürüne yer vermezler. İnsanlık olarak berbatlığı normalleştirdiğimizi lakin olağanın bu olmadığını söylerek çoğunluğun ilerlediği sistemden sıyrılırlar ve bu yüzden “aykırı” görülürler. Oysa sırf, ferdî özgürlüklerini kullanarak öteki canlıların özgürlüğünü kısıtlamamayı seçip hayvansal besin yememeyi tercih ederler. 

Toplumun çoğunluğundan başka bir duruş sergilediklerinden ve şimdi herkesin tam olarak mantığına oturtamadığı bir yaşam tarzına sahip olduklarından hayatlarındaki pek çok gelişme, kısa yoldan beslenmelerine bağlanmaya açık bir alan olur.

Sağlık konusuna gelince ise veganlığın; kalp ve damar tıkanıklığının, diyabetin, kolesterolün, kronik kalp rahatsızlıklarının önüne geçtiği kanıtlandı. Bunun yanı sıra vegan beslenmede, B12 yahut demir eksikliği üzere sorunlar ortaya çıkabiliyor lakin şuurlu beslenen birden fazla vegan, takviye alarak bu durumun önüne geçiyor.

Aslında vegan oldukları için ölmüyorlar…

İnsanlar; hem vegan hem sıhhatsiz olabilir ancak bu vegan oldukları için değil, dengeli ve sistemli bir vegan beslenme yürütemedikleri içindir. Birebir biçimde hepçil bir insan da dengeli ve nizamlı beslenmediği için hem hepçil hem sıhhatsiz olabilir.

Üstelik her gün binlerce insan, büyük oranda hayvansal temelli ve hayvansal yağlı beslenmenin ana neden olduğu kalp krizi ve damar tıkanıklığından ölüyor lakin bu haberlerin hiçbiri “et yemekten öldü” olarak lanse edilmiyor. 

Hatta bir örnek verecek olursak, veganlara bir reaksiyon olarak et temelli beslenen James Blunt ismindeki bir adam, iskorbüte yakalanmıştı! “%0 Vegan” yazan tişörtleri ve elinde etlerle sık sık poz veren öbür bir şef ise damar tıkanıklığının yol açtığı kalp krizinden hayatını kaybetmişti. Lakin bunların hiçbiri “vegan olmadığı için öldü” ya da “hayvansal kaynaklı beslenmeden öldü” olarak önümüze düşmedi. Zira medyatik bir kıymeti yok!

“Everest Dağı’na tırmanırken ölen vegan” örneğiyle başlayalım.

Hepimiz bu haberi bir manşet olarak hatırlıyoruzdur. Zira medya bu formda işler. Haberin başlığı ne olursa olsun, zihnimizde en çok yer tutan, bazen sadece anlık bir şekilde görüp geçtiğimiz manşetlerdir.

Evet, Everest’e tırmanan bir vegan öldü ancak şimdiye kadar Everest’e tırmanırken ölen 311 kişi vardı ve bunlardan sadece biri vegandı. Lakin ölen başka insanların vefatının medyada ses getirmemesinin yanı sıra medyada yer alsa bile “hepçil beslenen kişi, Everest’e tırmanırken öldü” formunda bir haber göremedik, değil mi? İşte medyanın gücü tam da burada devreye giriyor.

Üstelik Everest’e tırmanan bayan, hastane raporlarına nazaran, vegan olduğu için ölmemişti. Dağcılarda görülebilen “dağ hastalığı” yüzünden hayatını kaybetmişti.

“Bebeğini öldüren vegan anne” konusunu ise aşağıda ayrıntılıca ele almıştık:

Özet geçecek olursak; Harvard Üniversitesi, Dünya Sıhhat Örgütü, Oxford Üniversitesi üzere muteber kaynaklara baktığımızda istikrarlı ve tertipli bir vegan beslenmenin çocuklar için olumsuz sonuçlara yol açmayacağı kanıtlandı.

Ancak manşetlerde “vegan anne, çocuğunu vegan besleyerek öldürdü” olarak gördüğümüz haberin aslına astarına baktığımızda, aslında çocuğun vegan beslenmekten değil, yetersiz beslenmekten öldüğünü görüyoruz.

Dünyada binlerce çocuk her gün yetersiz ve bilinçsiz beslenmeden ötürü ölüyor. İddia edersiniz ki, bu binlerce çocuğun hepsi vegan beslenmiyor. Bilakis vegan olanları çok sonlu sayıda. Hülasa istikrarlı ve tertipli olmayan bir beslenme formu; ister vegan olsun ister etçil, makûs sonuçlara yol açabilir.

Birkaç örnek verdiğimize nazaran, gelelim en son gündem olan haberimize: “Tropik meyvelerle beslenen vegan bayan öldü.”

Manşetlerde “vegan beslenen bayan açlıktan öldü”, “vegan fenomen veganlık yüzünden öldü” formunda karşımıza çıkan haberin gerçek yüzü, aslında bundan ibaret değil. Şimdi resmi bir rapor elimizde yok lakin Zhanna Samsonova’nın ailesi, kızlarının “kolera gibisi bir enfeksiyon” kaptığını ve bir müddettir bu yüzden ağır bakımda yattığını söyledi.

Dr. Suat Erus ise konuyla ilgili şu açıklamayı yaptı: “Veganlıktan ölmek gibi bir durum olamaz. Veganlık, ne yiyeceğinize değil, ne yemeyeceğinize karar verir. Bir insan veganlıktan değil, açlıktan ölebilir. Burada çok değerli bir nokta var, veganlığı sıhhatle direkt olarak ilişkilendirmememiz gerektiği. Bir insan hem sıhhatsiz hem vegan olabilir. Bir insan hem hepçil hem sıhhatsiz da olabilir. Bu yüzden “vegan oldu ve öldü” üzere haberlere prestij etmemek gerekir.”

Veganlıktan bağımsız bir örnekle medya manipülasyonu ve toplum algısını açıklayacak olursak:

Bir bayan, trafik kazası yaptığında birinci olarak düşündüğümüz, otomobil kullanma kabiliyeti güya biyolojik bir şeymişçesine, onun “kadın” kimliği olur. Manşetlerde “35 yaşındaki bayan sürücü, virajı dönerken kaza yaptı” yazısını görmek mümkündür fakat bir de öbür taraftan tekrar bakalım.

Bir erkek kaza yaptığında, onun cinsiyeti haber bedeli taşımaz. “35 yaşındaki erkek sürücü, virajı dönerken kaza yaptı” biçiminde cinsiyetinin vurgulandığı bir manşet görmek hayli zordur. Üstelik istatiklere baktığımızda erkekler trafikte, bayanlardan çok daha fazla kaza yapar…

Kısacası, toplumda dezavantajlı kümelerde yer alan insanların onları dezavantajlı kümeye sokan özellikleri birincil kimlikleri üzere görülür ve her olumsuzluk o kimliğe atfedilir.