Metrolarda Koltuk Nizamı Neden Otobüslerdeki Üzere Art Geriye Değil de Yan Yana? Sebepleri Enteresan!

İstanbul da dahil dünyanın birçok büyük kentinde metroların oturma düzeni neredeyse birebirdir. Ya tüm koltuklar kenara bitişik düz sıra dizilir ya da bilhassa Avrupa Yakası’nın eski metrolarından hatırlarsanız bir yan bir dikey formda, yeniden ortada büyük alan bırakacak formdadır.

Peki bu oturma nizamı neden otobüslerdeki gibi maksimum kişinin oturabileceği biçimde değil? “Neden metrobüsler üzere değil?” derdik ancak onda da koltuklar ne metro kadar az ne de otobüs kadar çok yer kaplıyor. Bu özelliği ve bilhassa de en art kısımdaki farklı “şark köşesi” modeli ile isminin hakkını veren bir ulaşım aracı. O vakit otobüs yahut trenlerdeki üzere diyelim.

İkişer sıra ikişerli koltuk olsa çok daha kullanışlı olmaz mıydı? Katiyen olmazdı, hatta büyük bir kaos olurdu.

Çünkü metrolar çok fazla indi-bindi’nin olduğu ve kısa müddetli kullanımın yaygın olduğu ulaşım araçları. Öteki bir örneğe bakacak olursak dolmuşlar ve metrobüsler de birebir formda biraz daha süratli indi-bindiler halinde çalıştığından onlarda da koltukla neredeyse eşit ayakta durma alanı oluyor.

Otobüs yahut tren sistemi ile dizilmiş olsa daima yerinden kalkanları, kalan küçük ayakta durma alanındaki daima itiş kakış hâlini düşünebiliyor musunuz?

Metrolar aslında yolcu davranışları üzerine yapılan araştırmalara nazaran tasarlanıyor. Datalar değişik.

Bu araştırmalarda yolcu davranışları metronun bilhassa ağır kullanılmadığı saatlerde gözleniyor ki yolcuların oturma yahut oturmama formunda iki seçeneği olsun ve bunlardan hangilerini seçtikleri belirlenebilsin. İş çıkış saatinde balık istifi bir metroyu gözlemlemek muhtemelen pek işe fayda bir data sağlamayacaktır.

Araştırmanın sonucunda ortaya çıkan yolcu davranışları genel olarak şöyle:

Tahmin edebileceğiniz üzere yolcular birbirlerine yakın durmaktan hoşlanmıyorlar.

Ama ne kadar hoşlanmadıklarını muhtemelen kestirim edemeyeceksiniz. Genel olarak yarı dolu sayılabilecek ve birçok boş koltuğun olduğu bir metroda bile beşerler iki kişinin ortasına oturmaktansa çoğunlukla ayakta gitmeyi tercih ediyorlar.

Daha da ilginci, koltukların %90’ının dolması için metronun balık istifi dediğimiz %120 doluluk kapasitesine ulaşmış olması gerekiyor. Yani sanılanın tersine oturmak o kadar da tercih edilir değil.

Koltuklara yakın direklere tutunmaktansa kapıya yakın dikey demirlere tutunmayı tercih ediyorlar.

Yine mümkün olduğunca uzak durma davranışı burada da tesirli. Oturan insanların çabucak yakınında ya da önlerinde dikilmektense kapıya yakın ve daha çok alan olan direklere tutunmayı tercih ediyorlar. 

Tabii bunun bir sebebi de çıkışın kolay olması. Bu nedenle genelde kapı önlerinde daha çok yığılma görebilirsiniz. Bu yüzden araştırmacılar kapı önünde direk ve geniş bir alan olmasını tavsiye ediyorlar ki az durak için binen azamî sayıda yolcunun ayakta durabileceği ve geri kalan yolcuların ortasına girip daima bir itişme hâli oluşturmayacağı bir alan oluşsun.

Metrolarda uzun duraklar ortası seyahat yapanlar için bu tasarım kullanışsız değil mi?

Uzun seyahat yapanlar için ise bilhassa vagonların en ön ve art kısımlarına enine, yani otobüslerdeki üzere koltuklar konması ama geri kalan tüm orta kısımların az evvel bahsettiğimiz uzunlamasına nizamda olması tavsiye ediliyor.

Ama birtakım zalim metro dizayncıları uzun yolcuk yapanların tercih edeceği bu art koltukları da istemiyor. Neden mi?

Çünkü metro kullanımı ile ilgili çok kıymetli bir sıkıntımız daha var. Bir düşünün, metroya inen merdivenlerde geçen vakit, bekleme süresi, metrolar ortası aktarma, metroların her bir durakta ne kadar uzun mühlet beklediği üzere birçok faktör, yolculuk sürenizi uzatıyor. 

Metronun olabildiğince süratli bir ulaşım aracı olması gerekiyor ki otobüs üzere öbür ulaşım araçlarına süratli bir alternatif olabilsin.

Metro içerisinde ne kadar fazla koltuk olursa insanların koltuklara yerleşmek için orta alanda geçirdiği müddet ve münasebetiyle öbür yolcuların içeri girebilmeleri için gereken mühlet uzuyor. 

Bazı dizayncılar, buna koltukları mümkün olduğunca azaltmak ve daha da fazla ayakta durma alanı yaratmak üzere zalimce tahliller getiriyor. Burada birinci feda edilen de enine art koltuklar oluyor. 

Acımasız mıymış nitekim? Biraz daha fazla süratli gitmek için biraz konfordan vazgeçebilecek çok kişi var.

Büyük kentlerde bazen dakikalar hatta saniyeler bile değerli oluyor. Siz de vakit kazanmak için oturmaktan vazgeçebilecek olanlardan mısınız? Yoksa daha yavaş olsun, fakat rahatıma bakayım diyenlerden misiniz?

Herkesin aklına gelen o dahiyane(!) tahlil: Niçin metrolar daha uzun değil?

Burada uzun uzun mühendislik detaylarına girmeyelim lakin metroları daha da uzun yapmak teknik olarak birden fazla vakit mümkün değil. Bu nedenle mevcut trenlerin içini olabildiğince daha verimli hâle getirebilmek için tahminen bize saçma gelebilen bu tip düzenlemeler seyahatten aldığımız randımanı en uygun hale getirebiliyor.

İlgili öbür içeriklerimiz: